اثر کلی/ جزئی در تناوب مکانی زبان فارسی

در این مقاله قصد داریم خوانش کلی/ جزئی در تناوب مکانی فارسی را مورد بررسی قرار دهیم. فعل ها‏ی مکانی که در تناوب مکانی شرکت می کنند‏ دارای دو موضوع درونی اند: موضوع مکان و موضوع انتقالی. در گونه مکانی موضوع انتقالی به صورت گروه اسمی همراه با «را» و موضوع مکان به صورت مفعول گروه حرف اضافه ظاهر می شود. در گونه مفعولی موضوع مکان به صورت گروه اسمی همراه با «را» و موضوع انتقالی به صورت یک گروه اسمی بی نشان قبل از فعل ظاهر می شود. با بررسی داده های زبان فارسی نشان داده ایم برخلاف لازار (1982) و روشن (1377) تظاهر موضوع مکان به صورت گروه اسمی همراه با «را» الزاماً به معنای خوانش کلی موضوع مکان نیست. با این وجود میان تظاهر آن به صورت گروه اسمی همراه با «را» و بیان آن به صورت مفعول حرف اضافه تفاوت معنایی وجود دارد. موضوع مکان آن گاه که به صورت گروه اسمی بیان می شود مفهوم بیشتر تحت تأثیر قرار گرفتن توسط رویداد را انتقال می دهد. به پیروی از لانگاکر (1991) علت این مسئله را تفسیر موضوع مکان به عنوان موضوع کنش پذیر دانسته ایم. حضور «را» نیز نشانه گروه اسمی کنش پذیر است . موضوع انتقالی نیز چنانچه همراه با «را» به کار رود می توانند خوانش کلی یا جزئی داشته باشد. علت آن کارکرد کمّی «را» به عنوان نشانه مشخص بودن اسم می باشد. عدم حضور «را» امکان خوانش کلی را در مورد موضوع انتقالی اسم جنس از بین می برد.