بررسی ابعاد حقوقی و مدیریتی استقلال دانشگاهها در ایران(موضوع ماده ۴۹ قانون برنامه چهارم توسعه) و تدوین راهکارهای اجرایی تحقق آن

در مطالعه حاضر پس از بیان پنج دوره سیر تحول استقلال و خودمختاری دانشگاهها در ایران، آموزه های نظری مختلف در این زمینه بیان و در نهایت، رابطه متقابل و هم افزای چهار مفهوم استقلال علمی، خودگردانی اداری، استقلال مالی و استقلال در ارتباطات ملی و بین المللی در قالب یک مدل ارائه شده است، سپس، با توجه به دوره پنجم استقلال و خودمختاری دانشگاهی در ایران که با تصویب بند الف ماده 49 قانون برنامه چهارم آغاز شده، تلاش شده است تا به دو پرسش در این زمینه پاسخ داده شود. نخست اینکه اصلی ترین مسائل و مشکلات در مسیر تحقق کامل مفاد ماده 49 قانون برنامه چهارم چیست و دوم اینکه چه راهکارهایی برای غلبه بر این مسائل و مشکلات وجود دارد؟ یافته های این تحقیق با روش مطالعه اکتشافی متکی بر ابزار مصاحبه با گروههای کانونی و همچنین، استفاده از ابزار پرسشنامه حاصل شده است. یافته های تحقیق در 14 گروه از مسائل و مشکلات تحقق استقلال دانشگاهی در ایران بازشناسی و دسته بندی شد. در بین این مشکلات مواردی چون ابهام در ضوابط آیین نامه استخدامی جدید، ابهام در نحوه نظارت دیوان محاسبات، مسئله بازنگری در تشکیلات و پستهای سازمانی و نحوه پاسخگویی رئیس دانشگاه در قبال نهادهای نظارتی از نظر پاسخگویان اهمیت بالایی داشته اند. یافته دیگر این مطالعه نشان داد که دانشگاههای مناطق محروم یا تازه تأسیس تمایل بیشتری به تمرکز، یکسان سازی و استمرار نظارتهای سنتی بر دانشگاهها دارند. در عین حال، دانشگاههای بزرگ و توسعه یافته گرایش بیشتری به کسب مؤلفه های استقلال دانشگاهی دارند. در پایان متناظر با هر گروه از مشکلات راه حلهای پیشنهادی برای رفع یا کاهش آن ارائه شده است.