مکان یابی شهرهای جی و یهودیه در رستاق جی اصفهان و جابجایی مرکز قدرت تا برآمدن سلجوقیان

شهر جی از دوران قبل از اسلام و شهر یهودیه در دوران اسلامی در دشتی قرار گرفته اند که از سه طرف به ارتفاعات، محصور شده اند. عمدۀ این محدوده در متون جغرافیایی دوران اسلامی به نام رستاق جی، مهم ترین رستاق خورۀ اصفهان، معروف بوده است. وجود رودخانۀ زاینده رود، که از میان رستاق عبور می­کند، و موقعیت کوه ها، که روی تمامی آن ها و برخی کوه های مجاورشان شواهدی از قلاع و استحکامات دیده می شود، در کنار قرار گرفتن رستاق جی در مرکز ایران، باعث شده تا شهر جی از قبل از اسلام تا قرن چهارم ﻫ.ق. مرکز خورۀ اصفهان و از مهم ترین شهرهای ایران ساسانی و جهان اسلام به شمار رود. در قرن چهارم ﻫ.ق. با حضور آل ­بویه و تصمیم آن ها برای انتقال مرکز قدرت از جی به یهودیه و در پی آن احداث دروازه­ها و سپس دیوار شهر یهودیه، از اهمیت جی کاسته و در عوض شهر یهودیه تبدیل به مرکز خورۀ اصفهان و یکی از مهم ترین شهرهای جهان اسلام و از مراکز اصلی ایالت جبال گردید. به این ترتیب، افول شهر جی در مقابل رشد شهر یهودیه ارتباط مستقیمی با روی کار آمدن حکومت آل بویه و تصمیمات آن ها برای جابجایی مرکز قدرت از جی به یهودیه داشته است. امروزه با توجه به تخریب کامل دیوارهای هر دو شهر اطلاعات موجود از موقعیت آن ها محدود به نوشته های متون تاریخی و جغرافیایی، اندک شواهد باقی مانده از دیوار شهر یهودیه تا چند دهه پیش و بخش هایی از خندق آن تا به امروز و همچنین حفاری صورت گرفته در تپۀ جی است. با این همه، گویا با کمک متون جغرافیایی و تاریخی، شواهد باستان شناسانه، نقشه های قدیمی و تصاویر ماهواره ای کرونا بتوان دیوار شهر جی و شهر یهودیه را در رستاق جی مشخص و آن ها را روی نقشۀ فعلی شهر نمایان ساخت.