مطالعه ای بر عناصر بینامتنی و پیش متن های اسطوره ای و مذهبی در سـقانفارهای مازندران (مطالعه ی موردی: سقانفارهای کیجاتکیه، شیاده، کبودکلا، کبریاکلا، و چمازکلا)

سقانفارها، گونه­ای از معماری بومی و مذهبی منطقه­ی جنوبی دریای مازندران می­باشند که پس از مسجد، در کنار تکیه از اهمّیّت و اعتبار فرهنگی تاریخی برخوردار می­باشند. بیش­تر این بناهای مذهبی ـ آیینی، در دوره­ی قاجار تصویرگری شده­اند. این پژوهش با توجّه به ماهیّت آن، به بررسی و بازشناسی نگاره­های متأثر از حضور عناصر تصویری بینامتنی و پیش­متن­های غیرمذهبی (اسطوره­ای) بکار رفته در سقانفارهای مازندران می­پردازد. نتایج، حاکی از آن است که حضور مضمون­های بینامتنی و پیش­متن­های پیش از ظهور اسلام (مضمون­های اسطوره­ای، آفرینش انسان، نخستین پیش­نمونه­ی انسانی (مشی و مشیانه)، تقسیم­بندی مضمون­های خیر و شر (اورمزدی و اهریمنی)، ضحاک مار بدوش، نبرد رستم و دیو سفید، اژدها، پهلوان اژدهاکش، موجودات خیالی، صُورفلکی، فرشتگان و...) در کنار مضمون­های دینی و آیینی در سقانفارها، متأثر از دو منبع دینی و اسطوره­ای و نیز تأثیریافته از این اصل که «هیچ متنی بدون پیش­متن نیست»، دلالت دارد. اگرچه حدود یک­سوم از نقش و نگاره­های ترسیم یافته در این بناها، از مضمون­ها و پیش­متن­های پیش از ظهور اسلام نشأت می­گیرند، امّا هم اکنون، این نقش­ها از جایگاهِ نقشمایه­ای و تزیینی در هنر اسلامی برخوردار می­باشند.