نقش هدایت الکتریکی (ec) و نسبت جذب سدیم (sar) در گسترش فرسایش خندقی در مناطق نیمه خشک استان کهگیلویه و بویر احمد

عبدال شهریور1 * ، کریستوفر د بون سونگ2، شمس الدین جزوپ2، انورعبدالرحیم2، مجید صوفی3   1 - مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی یاسوج، ایران   2 - دانشکده کشاورزی، دانشگاه یو پی ام، مالزی   3- مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، شیراز، ایران     * نویسنده مسئول [email protected]:   تاریخ پذیرش : 12/11/90 22/7/90 تاریخ دریافت:     چکیده   یکی از عوامل اصلی تخریب اراضی مرتعی در مناطق جنوبی کشور ایران فرسایش خندقی است. به منظور مطالعه علل ایجاد فرسایش خندقی، حوزه آبخیز آبگندی به عنوان یک منطقه نیمه خشک با بیشترین میزان فرسایش خندقی در استان کهگیلویه و بویراحمد انتخاب گردید. در این منطقه 35 خندق بطور تصادفی انتخاب و تاثیر میزان ec و sar بعنوان شاخص های شوری و قلیاییت بر روی آنها مورد بررسی قرار گرفت. نقش سدیم در محاسبه sar و نقش موثر آن در پراکندگی ذرات خاک، می تواند میزان فرسایش آبی را افزایش دهد. هم چنین تجمع املاح محلول ( که از طریق اندازی گیری هدایت الکتریکی تعیین می گردد) در مناطق نیمه خشک سبب جذب کاتیون هایی مانند سدیم بر روی ذرات خاک می گردد. جهت انجام این تحقیق، نمونه برداری خاک از هدکت ( بریدگی سر خندق) و دیوارهای خندق در دو عمق 0 – 30 سانتی متری ( سطح الارض) و از 30 سانتی متری تا کف خندق ( تحت الارض) انجام گردید و نمونه ها جهت تعیین میزان ec و sar مورد تجزیه شیمیایی قرار گرفتند. یکی از اهداف مهم این تحقیق، تاثیر این دو فاکتور به عنوان شاخص های اصلی شوری و قلیاییت بر روی توسعه فرسایش خندقی در منطقه مورد مطالعه بود. جهت این بررسی کلیه خندق ها بر اساس حجم فرسایش یافته خندق در 4 گروه طبقه بندی و از نظر میزان ec و sar مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج حاصله نشان داد که میزان ec و sar در خندق های بزرگ ( با حجم بیش از 200 متر مکعب) در مقایسه با خندق های خیلی کوچک (حجم کمتر از 50 متر مکعب) بطور معنی داری بیشتر است. هم چنین به منظور بررسی بیشتر، طبقه بندی خندق ها بر اساس میزان ec و sar نیز انجام گردید و طبقات از نظر حجم و طول خندق مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج این بررسی نیز نشان داد که طول و حجم فرسایش یافته خندق های با ec بیش از 8 دسی زیمنس بر متر و sar بیش از 8 در مقایسه با خندق های با ec کمتر از 4 دسی زیمنس بر متر و sar کمتر از 4 بطور معنی داری بیشتر است.