تأثیرنوع و مدیریت های مختلف خاکپوش جو و یونجه بر رفتار رطوبتی و تهویه ای خاک در شرایط مزرعه ای

سابقه و هدف: کشور ایران به دلیل کمبود ریزش های جوی در زمره کشورهای خشک و نیمه خشک جهان محسوب می شود. در این راستا، به کارگیری مدیریت های مناسب بقایای گیاهی یکی از روش ها مهمی است که اثرات مثبتی بر میزان ماده آلی و در نتیجه بر نگهداری آب در خاک دارد. از همین روست که در بسیاری از خاک های مناطق خشک و نیمه خشک، ماده آلی بهترین ماده اصلاحی برای افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک و بهبود ویژگی های فیزیکی خاک می باشد (23 و 40). بقایای گیاهی از طریق افزایش ذخیره کربن آلی خاک، کاهش تولید رواناب و کاهش تبخیر از سطح خاک، میزان رطوبت خاک را افزایش می دهد (9 و 25). استفاده از خاکپوش گیاهی یکی از روش های متداول برای بهبود ویژگی های خاک است. این در حالی است که در برخی مناطق، کشاورزان اقدام به خارج نمودن بقایا از مزرعه و یا سوزاندن آنها می کنند. تحقیق حاضر با هدف بررسی تأثیر نوع و مدیریت های مختلف خاکپوش گیاهی بر وضعیت رطوبتی و تهویه ای خاک در شرایط مزرعه ای انجام شد. مواد و روش ها: آزمایش در شرایط مزرعه ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کاملاً تصادفی در سال زراعی 91-90 اجرا گردید. فاکتور اول نوع خاکپوش شامل کاه و کلش جو و یونجه و فاکتور دوم مدیریت خاکپوش شامل 1) مخلوط یک درصد وزنی خاکپوش با خاک، 2) مخلوط نیم درصد وزنی خاکپوش با خاک، 3) استفاده از خاکپوش در سطح به نسبت یک درصد وزنی، 4) سوزاندن خاکپوش به نسبت یک درصد وزنی و 5) شاهد (بدون خاکپوش) بود. هر تیمار در سه تکرار انجام شد. پس از اعمال تیمارهای یادشده و بعد از گذشت نه ماه، رطوبت نمونه های خاک در مکش های مختلف شامل صفر، 30، 50، 100، 500، 1000 و 1500 کیلو پاسکال اندازه گیری شد. همچنین میزان رطوبت قابل دسترس و تخلخل تهویه ای محاسبه گردید. یافته ها: نتایج نشان داد که بطور کلی در بین تیمارهای مورد مطالعه، مخلوط یک درصد و نیم درصد خاکپوش و همچنین استفاده از خاکپوش در سطح خاک باعث افزایش و در مقابل، سوزاندن باعث کاهش میزان رطوبت خاک نسبت به شاهد شد. بیشترین میزان افزایش رطوبت در نقطه پژمردگی دائم (70 درصد) و همچنین رطوبت قابل استفاده (5/12 درصد) نسبت به شاهد، در تیمار مخلوط یک درصد کاه و کلش جو مشاهده شد. در مقابل، تیمار سوزاندن کاه و کلش جو باعث بیشترین میزان کاهش (5/34 درصد) رطوبت در نقطه پژمردگی نسبت به شاهد شد. تیمار کاربرد سطحی خاکپوش نیز بیشترین میزان تخلخل تهویه ای (48 درصد نسبت به شاهد) را به دنبال داشت. نتیجه گیری: یافته های این پژوهش، کارایی مطلوب روش های مخلوط کردن و کاربرد سطحی خاکپوش در بهبود رفتار رطوبتی و تهویه ای خاک را نشان می دهد.