مقایسۀ شکل‏گیری مفهوم در دانش‏آموزان ۱۷- ۵ سال با و بدون نقص شنوایی در شهرستان قزوین، سال ۱۳۸۷

هدف: در پژوهش حاضر به منظور بررسی ماهیت و جهت رابطۀ تفکر و زبان، تشکیل مفهوم (به عنوان اساسی ترین عنصر تفکر) در دانش آموزان شنوا و مبتلا به نقص شنوایی مورد مقایسه قرار گرفت تا از این طریق تأثیر فقدان یا تأخیر در آموزش زبان و همچنین تفاوت در نوع درون‏دادهای زبانی (زبان نشانه‏ای) بر تشکیل مفهوم و به تبع آن تفکر مورد ارزیابی قرار گیرد. روش:این مطالعه از نوع کاربردی و روش انجام آن زمینه‏ای است. نمونه آماری براساس سطوح شنوایی، سطوح سنی و جنسیت در گروه‏ها جایگزین شده‏اند. با این حال متغیر وابستۀ پژوهش (فرایند شکل گیری مفهوم) و تأثیر سطوح متغیر مستقل بر آن به شیوۀ تجربی مورد بررسی قرار می‏گیرد. جامعۀ آماری: در گروه‏های مبتلا به نقص شنوایی، شامل کلیۀ افراد 17- 5 سال ناشنوایی است که تحت نظارت مرکز آموزش استثنایی شهر قزوین، آموزش‏های ویژه را دریافت می‏کنند و در گروه شنوا، شامل کلیۀ افراد 17- 5 سالی است که در مقاطع پیش دبستانی تا دبیرستان شهرستان قزوین مشغول به تحصیل هستند. نمونۀ آماری: پژوهش عبارت از 110 نفر است که شامل سه گروه 30 نفری (ناشنوا، نیمه شنوا و شنوا) است. هر گروه متشکل از 15 دختر و 15 پسر است (5 نفر در هر یک از رده‏های سنی پیش عملیاتی، عملیات عینی و عملیات صوری) و یک گروه 20 نفری (کم شنوا) که متشکل از 10 دختر و 10 پسر (5 نفر در هر یک از رده‏های سنی عملیات عینی و صوری) است. در گروه مبتلا به نقص شنوایی به دلیل محدود بودن جامعۀ آماری، کلیۀ افراد مورد آزمون قرار گرفتند. گروه شنوا با استفاده از روش نمونه گیری خوشه‏ای در گروه جایگزین شدند. ابزار و روش تحلیل داده‏ها: نمرات حاصل از آزمون شکل گیری مفهوم ویگوتسکی در دو گروه به وسیلۀ نرم افزار آماری spss و با استفاده از آزمون های تحلیل واریانس یک راهه، تحلیل واریانس چند متغیره، آزمون تعقیبی توکی و آزمون t مستقل مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج: پژوهش نشان می‏دهد توالی مراحل و سن ظهور شکل‏گیری مفهوم در دو گروه یکسان بوده، در گروه‏های پیش عملیاتی و عملیات عینی بین دو گروه شنوا و ناشنوا تفاوتی وجود ندارد؛ اما در گروه عملیات صوری، اگر چه ناشنوایان قادر به تشکیل مفهوم هستند، اما در مقایسه با گروه شنوا تفاوت معناداری نشان می‏دهند. از میان عوامل سن، جنس و سطح شنوایی، تنها عامل سن در تشکیل مفهوم تأثیر داشته و بین دختر و پسر در تشکیل مفهوم در دو گروه شنوا و مبتلا به نقص شنوایی تفاوتی مشهود نیست. پیشنهاد: می‏شود با توجه به محدودیت‏های این تحقیق، در پژوهش‏های بعدی با نمونۀ آماری بزرگتر، عوامل هوش، همتاسازی نمونه و نمونه‏گیری تصادفی لحاظ شود.