لزوم توجه به کالیبراسیون ابزارهای تن سنجی مورد استفاده در سیستم بهداشت و درمان کشور

سردبیر محترم: در تمامی نظام های مدیریت کیفیت، کنترل دقت تجهیزات اندازه گیری یکی از اصول اصلی است. بدون استقرار یک نظام کالیبراسیون مؤثر در سازمان، بسیاری از سنجش ها را یا نمی توان انجام داد و یا حداقل نمی توان به نتایج آن ها اعتماد نمود. هدف کالیبراسیون ایجاد نظامی مؤثر به منظور کنترل صحت و دقت اندازه های قرائت شده توسط دستگاه های اندازه گیری و همه تجهیزاتی است که عملکرد آن ها بر کیفیت فرایند تاثیرگذار است. این کار به منظور اطمینان از تطابق اندازه گیری های انجام شده با واحدهای استانداردهای بین المللی (یکاها) انجام می گیرد 1 . وسایل تن سنجی (ترازو و قدسنج) ابزار اصلی بررسی های تغذیه ای می باشند. بدون این دو ابزار نمی توان هیچ کنترل و پایشی را روی روند رشد نوزادان، کودکان، نوجوانان و ... انجام داد. علاوه بر وجود این ابزارها، دقت و کارکرد صحیح آن ها نیز بسیار مهم است 2 . همچنین در حال حاضر دستورالعمل راهنمای وزن گیری دوران بارداری مادران نیز به نحوی تغییر یافته است که به موجب آن بایستی تمام مادران دارای شاخص توده بدنی bmi ( body mass index ) خارج از محدوده ی طبیعی به کارشناس تغذیه مراجعه کنند. چون برای محاسبه bmi اندازه گیری دقیق قد و وزن لازم است بنابر این اهمیت کالیبراسیون و دقت ابزارهای اندازه گیری در سیستم بهداشت و درمان کشورمان بیش از پیش مشهود است. برای بهبود وضعیت اندازه گیری راهکارهای زیر پیشنهاد می گردد: 1) ترازوی نوزادان و اطفال با وزنه شاهد 2 کیلوگرمی و ترازوی کفه ای بزرگ سال با وزنه 5 کیلوگرمی کالیبره شود. چون بر اساس اصول کالیبراسیون الزاما نمی توان نتیجه گرفت ترازوی اطفالی که در مقیاس 2 کیلوگرم خطا ندارد، برای وزن 10 کیلوگرم (وزن معمول کودک یک ساله) نیز خطا ندارد. یا یک ترازوی کفه ای که در وزن 5 کیلوگرم خطا ندارد، الزاما در وزن 65 کیلوگرم (وزن معمول مادر باردار) نیز خطا نداشته باشد. 2) در حال حاضر روش مشخصی برای کالیبراسیون و دقت قدسنج ها درنظر گرفته نشده است. البته در مورد قدسنج های خوابیده (برای کودک زیر 2 سال) چون قدسنج یک تکه است، خطا کم است ولی در مورد قدسنج های ایستاده (برای بزرگسالان و کودکان بالاتر از 2 سال) که نیاز به نصب و قرائت خاص دارند احتمالا خطا بیشتر است 4 . 3) با توجه به تخصصی بودن کار کالیبراسیون در سطح کشور، وزارت بهداشت و درمان مانند اتحادیه تولید کنندگان و فروشندگان فلزات گرانبها، با موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران تفاهم نامه امضا نماید و به موجب این تفاهم نامه تمامی ترازوها و قدسنج ها (و بهتر است تمامی تجهیزات پزشکی) در دانشگاه علوم پزشکی هر استان توسط موسسه استاندارد همان استان در فواصل زمانی مشخص کالیبره گردد، شناسنامه کالیبراسیون برای تجهیزات صادر گردد و خطای هر ابزار به کاربر آن تفهیم گردد 5 . 4) وزارت بهداشت و درمان ترتیبی اتخاذ نماید که به تدریج و طی یک برنامه ریزی چند ساله نوع ابزارهای تن سنجی مورد استفاده در سراسر کشور یکسان باشد. 5) یک ترازو و یک مقیاس قدسنجی کالیبره (چند چوب با اندازه های استاندارد) در اختیار واحد بهداشت خانواده هر شهرستان قرار گیرد که کارشناسان ضمن پایش مراکز و خانه های بهداشت، روی تجهیزات آن ها نیز کنترل داشته باشند.