Uygurca yėl ig Üzerine

Toplumlar geçmişte günümüze oranla daha benzer şartlar altında olayları, durumları şekilde yorumlamış; kültürlerini, medeniyetlerini inşa ederken insanı etkileyen ve hatta aşan unsurları bilge bakışları yorumlarıyla adlandırmıştır. Canlıları oluşturduğu düşünülen unsurlar, bu unsurların dengesizliğinin bedenlerde sebep olduğu hastalıklar Batı’dan Doğu’ya benzerlik gösterir. Bu unsurlardan biri rüzgârdır (Skr. vāta, Çin. 風feng, Uyg. yėl / yėėl). Rüzgâr eski Hint felsefesinde tıp anlayışında canlıları oluşturan bedendeki dengesizliği hâlinde maddi manevi yanıyla birçok hastalığa olan unsur olarak görülmüştür. çalışmada Uygurca metinlerde hastalık adı ig yėėl ig, agrıg şeklinde geçen ifadenin anlam özellikleri incelenmiş, İslam kültür çevresinden etkilerle şekillenen Türk topluluklarının dillerinde de rüzgâr unsurunun çeşitli hastalıkların tarihî metinlerdekilerle gösterdiği üzerinde durulmuştur. Çinceden çevrilen Çince 風病 feng bing sözlerinin Uygurcaya bire bir çevrildiği görülmektedir. Söz konusu ibarenin çevrilmesinin sebebi diğer dillerde gibi Türkçede “yėl”in rahatsızlıkların doğal sözcüğüyle adlandırılmış olmasıdır. Geçmişten ise alanındaki gelişmeler, yabancı dillerin etkisi örtmece sebeplerle yeni adlarının ortaya çıkışına paralel metin yayınlarında, sözlüklerde araştırma eserlerinde metinlerin aktarılması esnasında da benzeri ibarelerin çeviriyle anlamlandırılmasının günümüz okuyucusu için yeterince açıklayıcı olmayacağı bağlamı göz önünde bulundurulduğunda farklı şekillerde uygun olacağı düşünülmekte, sözcük tanımlamalarının sözcüğün yönüne değil, bütün yönlerine temas etmesi gerektiği ifade edilmektedir.