Ummi Sheikh Tāhirzāde and Musa b. A Study on Tāhir Tokâdî: Musa b. Tāhir Tokadi's Life and Works

Halvetîliğin kurucusu Ömer Halvetî’dir. Ancak yayılması Pîr-i Sânî Yahyâ-yı Şirvânî ile olmuştur. Şirvânî’nin halifelerinden Pîr Muhammed Erzincânî, Dede Rûşenî, Molla Ali Halvetî ve Habib Karamânî gibi dervişler Halvetîliği Anadolu’da yaymaya çalışan ilk şeyhlerdir. On beşinci yüzyılda girdiği şehirlerden biri Amasya’dır. İlyâs’ın çaba gayretleri sonucunda on Amasya’da Halvetîlik yayılmaya başlamıştır. kendisi kadar halifesi Ümmî Şeyh Tâhirzâde de tarihi açısından önemli bir şahsiyettir. Birçok kaynakta günümüz çalışmalarında Tâhirzâde’nin Musa b. Tâhir Tokâdî aynı kişiler olduğu iddiasına rastlanmaktadır. Tokâdî, Bayramî-Şemsî sûfîdir. Kastamonu’da sancak beyliği yapan İkinci Bayezid’in Şehzade Mahmud’dan doğma torunu Orhan’a eserlerini takdim etmiştir. Burada Orhan’ın kim da yeterince açık değildir. Zira Tokâdî’nin yaşadığı (1400-1550 arasında) Orhan isminde üç farklı şehzade vardır. Dolayısıyla eserini hangi şehzadeye etmiştir? ismi bu noktada problem teşkil etmektedir. Gerek kimliğinin gerekse Tâhirzâde’den kişi olduğunun tespitinde müellifin kendi eserleri çok bilgiler ihtiva eserlerinde anlaşılır ifadelerle şeyhinin Kastamonulu Efendi (Acı Çorba) olduğunu zikretmektedir. Muhammed’in şeyhi Hamzatü’ş-Şâmî, onun hocası ise Fazlullah Akşemseddin’dir. Ulaştığımız diğer kaynakların verdiği neticesinde iki sûfînin dönemlerde yaşadıkları tarikatlara mensubiyetleri bilgisi ortaya çıkmıştır. Müellifin ettiği kimlik bilgisine dair değerlendirme yeni bilgi belgeler çerçevesinde yeniden ele alınıp elde edilen bulgular tartışılarak ilim dünyasına naçizane katkı sağlamak amaçlanmıştır.