ŞAH İSMAİL HATAYÎ’DE "KUTUP/MEHDİ” İNANCI

Safevi Devleti’nin kurucusu olan Şah İsmail (1487-1524), aynı zamanda büyük bir sanatçıdır. Şiirlerinde “Hataî/Hatayî” mahlasını kullanan İsmail, XVI. yüzyılın en önemli Azeri-Türk şairlerindendir. İsmail’in kurduğu devlet, Şiilik temeli üzerine inşa edilen tarikat devletidir. Devlet heterojen yapıya sahiptir. Çeşitli milletlere mensup insanları arada tutmaya çalışan halkın mücadele heyecanını canlı tutmak için şiirlerinde kutup/mehdi inancını sürekli işlemiştir. Çünkü şiir, ideolojik mesajların verildiği araçtır. Divan’ının yanı sıra Dehnâme ve Nasihatnâme adlı bilinen eserlerinde de bu tavır açık biçimde görülmektedir. Sanatının ayırıcı niteliği propaganda vasıtası olarak kullandığı ideolojisidir. hem halifeleri şiirleri vasıtasıyla kendisini Anadolu’daki konar-göçer Alevi Türkmen halkına mehdi tanıtmıştır. şeyhi/mürşidi görülmüştür. Erdebil sufiliğinin Akkoyunlu hanedanının da varisidir. Uzun Hasan’ın torunu olması ona siyasi karizma katmıştır. Soylu aileye mensubiyeti, seçkin dinî lider dedesi Şeyh Safiyüddin’in mirası, soyunu Hz. Peygamber’e (sav) dayandırması, karizmatik olağandışı kişisel özellikleri onun görülmesini sağlamıştır. iktidarı ele alıp tanrısal düzeni sağlayacaktır. Sosyal, siyasi, kaosu sona erdirecektir. çok kısa sürede devlet kurmasını sağlayan nedenlerden biri mehdilik iddiasıdır. Bu çalışmada inancının varlığı incelenmiştir. İncelemede esas alınmıştır. çocuk denecek yaşta tahta geçmesinde, güçlü kurmasında etkisinin olup olmadığı araştırılmıştır. işlediği düşüncelerden yola çıkılarak inancı güç kullanmada etkin hayatı, içinde bulunduğu kültürel ortam, tasavvufun halk üzerindeki etkisi tesirini arttırmıştır. ile ilgili arasında efsaneler yaratılmış, kabul edilmiştir.