MARIO VARGAS LLOSA’NIN DÜNYA SONU SAVAŞI ROMANINA BAKHTİNCİ BİR YAKLAŞIM: KARNAVALESK

Tarihsel olarak, ilk tarımsal toplulukların hasat kutlamalarına, yas törenlerine, dinsel ayinlere ve şenliklere dayanan karnavallar, yaşamı onurlandırmak için üretilen kutlamalardır. Antik dönemlerden itibaren sürdürülen bu folklorik olgu, Ortaçağ Rönesans döneminde kilisenin devletin de desteğiyle değişimin yenilenmenin bayramı olarak kutlanılır. Karnavallar, var olan toplumsal yaşamın ilkelerinin değiştirildiği, özgürlüğün her değerin önüne geçtiği, tüm yasa normların askıya alındığı, saygının, otoritenin ciddiyetin alaya toplumun değişik tabakalarından insanların herhangi bir koşul olmadan katılabildiği, toplu sosyal dönüşümün deneyimlendiği istisnai şenliklerdir. 
 Rus filozof edebiyat kuramcısı Mikhail Bakhtin (1895-1975) olgunun kendine has doğasını kuramsallaştırarak edebiyata uyarlar. Karnavalın tarihi boyunca farklı biçimlerde varlık bulduğunu ileri süren Bakhtin, Avrupa halk mizahından beslenen karnaval edimlerinin roman türünde nasıl konumlandığını türün gelişimindeki etkisini ortaya koymaya çalışır.
 Perulu yazar Mario Vargas Llosa’nın Dünya Sonu Savaşı adlı romanı, Bakhtin’in kuramındaki ruhunu yansıtmaktadır. Romanın konusu, Brezilya’nın siyasi tarihinde kırılma yaşadığı geçmektedir. Llosa, 1896-1897 yılları arasında gerçekleşen Canudos Savaşı’nda yaşanılanları karakterleri hicvederek, parodileştirerek, dönüştürerek, alçaltarak abartarak kendi uyarlamasını koyar. Savaşı, düzenin, ahlaki değerlerin, genelgeçer ilkelerin tersine çevrildiği karnavalesk romandır. Tıpkı karnavallarda halkın günlük yaşantılarının dışında aykırı yaşama geçtikleri gibi romanda da karakterler alternatif geçerler. Değişen dinamiklerin kırsal kesimde yarattığı koşullar üzerine şekillenen romanda, özgür kolektif ruhla birleşen grup insan hayatta kalma çabasını değiştirir. Gün geçtikçe sayıları çoğalan ikinci yaşamı, sıradan baskıcı bağlamdan çıkan ilahi atmosferdir. Yaşamın iki yönü birleştirilip bütünlük sergilendiği meydanlarını andıran hareketin ruhu canlandırması analiz edilmeye çalışılır.
 Çalışmada, eleştirisine kazandırdığı kuramın temel kavramları romanında ayrıntılı incelenir. alışıldık tekdüzeliğinden çıkılması, aşağıdakinin yüceltilmesi, güçlünün itibarsızlaştırılması, uygunsuz birleşmeler, grotesk beden, normlara resmi kurallara karşı alaycı yaklaşım, saygısızlık edimleri açımlanır.