AZƏRBAYCANIN TUF YATAQLARI

Təqdim edilən materialda Azərbaycanın tuf yataqlarının ümumi xarakteristikası verilmişdir. Məqalə Ley-Qarabağ, Misxana-Zəngəzur, Araz və Talış struktur-formasiya zonasının Azərbaycan hissələrində yerləşən geoloji quruluşu, kimyəvi geokimyəvi tərkib xüsusiyyətləri, geotektonik, o cümlədən vulkano-tektonik mövqeləri, morfologiyası, ölçüləri, ehtiyatları ilə yanaşı onların müxtəlif növ faydalı qazıntı qismində istismara cəlb edilərək çıxarılması istifadə edilməsi öz əksini tapmışdır. Tovuz rayonundakı Hacıalılar, Kəlbəcər rayonunda Kilsəli, Qazax Bayramlı, Göygöl Murut, Gədəbəy aşkarlanmış Dəyirmandağ, həmçinin Naxçıvan MR Əznəbürd (Babək rayonu), Əbrəqunus (Culfa rayonu) Batabat (Şabran yataqları ətraflı səciyyələndirilərək təsvir edilmişdir. Respublikasının Ermənistanın hərbi təcavüzündən azad olmuş əraziləri Kiçik Qafqaz meqaantiklinoriumunun cənub-şərq hissəsini əhatə edir. Bu ərazilər özünə məxsus filizli kompleksləri, geoloji-tektonik inkişaf şəraiti, geomorfoloji özəllikləri, mineragenik struktuk formasion xüsusiyyətləri səciyyələnir. ərazisini zəbt etməsinin əsas səbəbi də bu torpaqların zəngin təbii sərvətlər malik olmasıdır. Beləliklə respublikamızın Dağlıq Qarabağ onun ətrafındakı ərazilərinin 30 il müddətində işqal altında saxnılması bizim ehtiyatlarımızın Ermənistan tərəfindən istismarına talan edilməsinə səbəb olmuşdur. İşqal dövründə erməni qəsbkarları filiz yataqlarını vəhşicəsinə talamaqla çoxsaylı trass (Qaymaqlı, Kəmərli, Göyərçin-Veysəlli s.), (Hacalılar, Murut vulkan külü (Batabat, Hoçaz qrupu, Şəl qrupu s.). Perlit-obsidian-pemza (Böyük Dəvəgözü, Dəvəğözü, Keçəldağ s.) tufogen süxurlarınıda qəsbkarlar dagıtmışlar ətraf mühitə olduqca ağır ziyan vurmuşlar. Açar sözlər: perlit-obsidan-pemza, geomorfoloji, yataqlar, istismar, talan, meqaantiklinorium.