Arşiv Kaynaklarına Göre Rumkale Kazası Zaviyeleri

Bu çalışmada Osmanlı dönemi arşiv kaynakları esas alınarak Rumkale Kazası dâhilindeki zaviyeler ele alınmaktadır. Kazası’nın tarihi coğrafyası genel olarak Şanlıurfa’nın Halfeti ve Gaziantep’in Araban ile Yavuzeli ilçelerinin bugünkü sınırlarına tekabül etmektedir. Vakıf atamalarını içeren hurufat defterleri, vakıfların harcamalarını gösteren muhasebe bilançoları yerel mahkemelerin kayıtlarını ihtiva eden şeriyye sicilleri, vakfiyeleri bulunmayan için temel kaynaklardır. kaynaklar, birçoğu zamanla unutulmuş bazı zaviye isimleri süreçteki işlevleri hakkında kısa bilgiler edinmeye imkân vermektedir. Rumkale’de tespit edilen Sa‘d bin Ebi Vakkas, Payam Hatun, Şeyh Kureyş, Sa‘dü’l-Kureyş, Mehmed, Ebubekir, Sübhan Dede Şerafeddin zaviyeleri bunlar içinde öne çıkanlardır. Zamanla geleneksel dini inanışların merkezi haline gelen bu zaviyelerden ayakta kalanlar günümüzde şifa ziyaret birer mekân dönüşmüştür. Zaviyelere dair kayıtlarının çoğu vakıflarına ilişkindir. kaynakları, zaviyelere ismi verilen şahsiyetlerin kimliğini belirlemek yetersiz kalmaktadır. durum bölgesindeki zaviyenin kuruluş dönemini bağlı olduğu tasavvufî düşünceyi tespiti zorlaştırmaktadır. Fakat hem de yapılan görevli atamaları, mekânların dinî sosyal hizmetlerin çerçevesi bilgi sağlamış olmaktadır. tahsis malî imkânlar, müesseselerin asırlar boyu kalmasında büyük role sahiptir. Birçok gelirleri arasında çevre yerleşimlerin hasılatı bulunması, devrindeki gücü etkisi bir fikir dönemindeki işlevinden uzaklaşan XIX. yüzyılda mütevelliden ibaret kalan vakıflar gelerek fonksiyonunu kaybettiği görülmektedir.