در این بررسی اثر تنش شوری و خشکی بر نخود زراعی (cicer aritenium) در 3 مرحله مختلف مورد مطالعه قرار گرفت. مرحله اول شامل ارزیابی اثرات شوری بر جوانه زنی ارقام نخود بود. در مرحله دوم، بررسی اثرات شوری بر رشد رویشی ارقام نخود در شرایط هیدروپونیک صورت گرفت. مرحله سوم نیز شامل بررسی اثر تنش خشکی فیزیولوژیک بر ارقام نخود زراعی در مرحله جوانه زنی بود. کلیه آزمایش ها به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی اجرا گردید. عامل اول شش رقم مختلف نخود (آرمان، جم، بیونیج، هاشم، آزاد و ilc482) و عامل دوم شامل سطوح مختلف پتانسیل اسمزی که با استفاده از nacl (0، 40، 80 و 120 میلی مولار) در مرحله جوانه زنی و رشد رویشی و نیز به کمک peg با پتانسیل هایی مشابه پتانسیل های ایجاد شده با نمک در بررسی تنش خشکی می باشد. البته جهت اندازه گیری عناصر غذایی در بررسی تنش شوری در مرحله رویشی، آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی مختلف اجرا گردید. فاکتورها شامل ارقام مختلف (آرمان، جم، بیونیج، هاشم، آزاد و ilc482)، سطوح شوری(0، 40، 80 و 120 میلی مولار) و اندام های مختلف گیاهی (برگ، ریشه و ساقه) بودند. در طی این مراحل ارقام از نظر صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی بررسی شدند که شامل درصد و سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه، ماده خشک ریشه چه و ساقه چه، بیوماس کل و نسبت ماده خشک ساقه چه به ریشه چه در مرحله جوانه زنی و میزان ماده خشک ریشه، ساقه و برگ، کلروفیل فلورسنس، مقاومت روزنه ای، میزان عناصر غذایی ماکرو (na، k، ca، p، n) و میکرو (mn، fe، zn، cu) بودند. تجزیه واریانس ساده برای همه صفات انجام شد و بین ارقام و همچنین سطوح مختلف شوری اختلاف معنی داری از نظر اکثر صفات مشاهده شد. نتایج بررسی تنش شوری نشان داد که با کاهش پتانسیل اسمزی تمامی صفات به غیر از مقاومت روزنه ای، غلظت سدیم و fo در مرحله رویشی و جوانه زنی کاهش معنی داری نشان دادند. بررسی همبستگی بین صفات نشان داد که درصد و سرعت جوانه زنی مناسب ترین پارامترها برای ارزیابی ارقام به تنش می باشند. با توجه به نتایج حاصل ژنوتیپ آرمان و ilc482 متحمل ترین ژنوتیپ به تنش شوری در مرحله جوانه زنی و هاشم و بیونیج در مرحله رویشی در شرایط آزمایشگاه بودند. در بررسی تنش خشکی فیزیولوژیک در مرحله جوانه زنی حتی در سطوح پایین تنش، جوانه زنی در هیچ کدام از ارقام به جز سطح شاهد مشاهده نشد.