نام پژوهشگر: زینب هنردوست

مقایسه تطبیقی نگاره های شاهنامه داوری و نقاشی قهوه خانه ای
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه علم و فرهنگ - دانشکده هنر 1389
  زینب هنردوست   مهدی حسینی

نسخه خطی مصور شاهنامه داوری، متعلق به سده سیزدهم هجری قمری در دوره قاجار به شماره 599 در موزه رضا عباسی نگه داری می شود که از آثار آقا لطفعلی خان صورتگر شیرازی و برادران داوری است. این نسخه آخرین نمونه ممتاز در هنر کتاب آرایی ایران به شمار می رود. تصاویر این نسخه شاهدی بر واپسین تلاش ها در جهت زنده نگاه داشتن اصول نگارگری ایرانی است. نقاشی قهوه خانه نیز حاصل و ثمره حدود یازده قرن تکوین تدریجی آداب سوگواری تشیع به شمار می رود که در سده چهاردهم هجری قمری نمود عینی پیدا می کند. از هنرمندان برجسته نقاشی قهوه خانه می توان: حسین قوللر آقاسی ، محمد مدبر و عباس بلوکی فر را نام برد. هدف از پ‍ژوهش حاضر، معرفی ویژگی های ساختاری و شناخت منابع الهام و تاثیرگذاری تصاویر شاهنامه داوری بر نقاشی قهوه خانه ای است. پایبندی به اصول و تفکر زیبایی شناسی دوره قاجار به عنوان بستر شکل گیری اثر در تصاویر نسخه شاهنامه داوری به خوبی مشهود است. در این پژوهش، میزان تاثیرپذیری نقاشی قهوه خانه از عناصر تصویری نگاره های شاهنامه داوری مورد بررسی و تطبیق قرار گرفته است. بررسی نگاره های چاپ سنگی نیز، حاکی از حضور سنت های تصویرسازی کهن نقاشی ایران در تار و پود این تصاویر است که طی سالیان به حیات خود ادامه داده و با حفظ و انتقال شاخص ها و اصول بنیادین خود در نگاره های شاهنامه داوری و بعدتر در تصاویر نقاشی قهوه خانه ای تجلی یافته است. بنا بر مشاهدات تصویری که به صورت تطبیقی در این پژوهش صورت گرفته است، شباهت میان تصاویر شاهنامه داوری و نقاشی قهوه خانه ای بسیار زیاد است و گویای این نکته که هنرمندان نقاشی قهوه خانه ای از سنت های تصویری نگاره های شاهنامه داوری بهره برده اند. واژگان کلیدی:1. شاهنامه داوری، 2. نقاشی قهوه خانه ای، 3. لطفعلی صورتگر، 4. داوری، 5. حسین قوللر آقاسی، 6 . محمد مدبر، 7. نقاشی قاجار، 8 . چاپ سنگی.