در طی حکومت قاجاریه روابط دو کشورایران و روسیه فراز و نشیب های بسیاری را پشت سر گذاشت. دولت تزاری روسیه طی سالیان سال، ایران را آماج تجاوزها و تهدیدهای گوناگون خود قرار داده بود. پس از ایجاد دو جنگ بزرگ بین روسیه و ایران، سرانجام مطابق عهدنامه ترکمانچای روس ها امتیاز تاسیس کنسولگری در برخی از شهرهای شمالی ایران از جمله رشت، استرآباد و تبریز را بدست آوردند و به تدریج با تاسیس کنسولگری ها و آمدن کنسول و عمال روسی به این شهرها، نفوذ و قدرت روس ها هم روز افزون گردید. کنسول های روس در این شهرها قدرت بسیاری داشتند و تقریباً در همه شئونات شهرها از قبیل سیاسی، نظامی، اقتصادی و اجتماعی مداخله می کردند. به طوری که در بعضی مواقع اداره شهر به دست کنسول روس بود نه حاکم شهر. در این پژوهش سعی شده است به نقش کنسول و کنسولگری روسیه و سازوکار های اجرایی آن در کارکردهای مختلف سیاسی، نظامی، اقتصادی و اجتماعی سه شهر رشت، استرآباد و تبریز در طی سال های 1340-1318ق/1921-1900م پرداخته شود. کلید واژه: کنسول، کنسولگری، روسیه، رشت، استرآباد، تبریز.