سلنیم (se) به دلیل وجود آن در جایگاه فعال آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز به عنوان یک ریزمغذی ضروری برای انسان، حیوانات و میکروارگانیسم¬ها شناخته شده است. با وجود اینکه se برای گیاهان عالی عنصری ضروری نیست اما گزارش¬های زیادی در مورد اثرات مثبت se روی رشد و تحمل به تنش گیاهان وجود دارد. توانایی گیاهان برای جذب و تحلیل se وابسته به گونه گیاهی، شکل se کاربردی، ویژگی¬های فیزیکوشیمیایی و فعالیت میکروبی خاک است. براساس مقدار se انباشته شده در بافت¬ها، گیاهان را به سه گروه انباشته¬گرها، انباشته¬گرهای ثانویه و غیرانباشته¬گر طبقه¬بندی می¬کنند. سازوکار انباشته کردن مقادیر بالای se توسط گیاهان انباشته¬گر، تبدیل ترکیبات ناآلی se به آمینواسیدهای غیرپروتئینی مانند سلنومتیل¬متیونین (sememet) یا سلنومتیل¬سلنوسیستئین (semesecys) است. مطالعات زیادی نشان داده که دو آنزیم atp- سولفوریلاز و (aps) و s- آدنوزین متیل ترانسفراز (smt) آنزیم¬های کلیدی در انباشته کردن se در گیاهان هستند. اشکال ناآلی سلنات (na2seo4) و سلنیت (na2seo3) بیشترین فراهمی زیستی را در خاک برای گیاهان دارند، اما گیاهان توانایی جذب ترکیبات آلی سلنیم را نیز دارند. سلنیم جذب شده توسط گیاهان از طریق باقیمانده¬های گیاهی به خاک برمی¬گردد، اما اطلاعات در مورد فراهمی زیستی این منبع از se محدود است. کلزا (brassica napus l.) یکی از مهمترین گیاهان زراعی برای انسان و دام است، بنابراین برای بررسی اثرات se در این مطالعه انتخاب گردید. دو سال مطالعه مزرعه¬ای (2011 و 2012) جهت بررسی جذب و انتقال se در مراحل مختلف نموی انجام گرفت. na2seo4 به عنوان کود در هر دو سال به کار رفت و کود n در سال 2012 استفاده شد. در آزمایش¬های گلخانه¬ای از na2seo4 به عنوان منبع ناآلی و باقیمانده گیاهی غنی¬شده با se استفاده شد. همچنین در آزمایش گلخانه¬ای دیگر علاوه بر کاربرد خاکی na2seo4، محلول پاشی برگی na2seo4 و na2seo3 استفاده شد. بعد از هر برداشت شاخص¬های رشدی و عملکرد دانه اندازه¬گیری شد و نمونه¬های گیاه و خاک برای سنجش se توسط icp- ms استفاده شدند. نتایج نشان داده که کارآیی جذب و استفاده از سلنیم به دلیل بارش بیشتر در آزمایش مزرعه ای سال2012 کمتر از سال 2011 بود. کاربرد سلنیم عامل افزایش وزن خشک، عملکرد دانه و فتوسنتز بود. در هر دو آزمایش مزرعه¬ای و گلخانه¬ای نشان داده شد که علی¬رغم توانایی بالای جذب se در گیاه کلزا، انتقال این عنصر به دانه کم و بنابراین کارآیی استفاده از سلنیم پایین بود. همچنین نشان داده شد که شکل ناآلی se فراهمی زیستی بالاتری نسبت به باقیمانده¬های گیاهی غنی¬شده دارد. غلظت se در خورجین¬ گیاهان تیمار شده با سلنیم ناآلی 4 تا 6 برابر بیشتر از گیاهان تیمار شده با باقیمانده گیاهی غنی¬شده با آن بود. نتایج نشان داد که se به شکل ناآلی در مقایسه با باقیمانده¬های گیاهی غنی¬شده، علاوه بر اثرات مثبت روی رشد و عملکرد گیاهان، با کارآیی بیشتری جذب و مورد بهره¬وری گیاه کلزا قرار می¬گیرد. بنابراین در برنامه¬های غنی¬سازی استفاده از se به شکل ناآلی برای تولید محصولات غنی¬شده هنوز توصیه می¬گردد.

چکیده ندارد.

پلی آمین ها، پلی کاتیون های آلیفاتیک هستند که در همه موجودات وجود دارند. این ترکیبات به عنوان تنظیم کننده فرآیندهای رشد و نمو گیاه شامل تقسیم سلولی، جنین زایی، ریخت زایی وپیری شناخته شده اند. در سالهای اخیر به نقش پلی آمین ها در پاسخ گیاهان به تنش های غیرزیستی مانند شوری، نور ماوراءبنفش، خشکی، فلزات سنگین و تنش اکسیداتیو توجه خاصی شده است. در این پژوهش اثرات تنش شوری روی مقدار پلی آمین های آندوژن و اثرات پوترسین و اسپرمیدین اگزوژن بر روی رشد و تحمل به تنش در دو گیاه چغندرقند (beta vulgaris) و توتون (nicotiana rustica) بررسی شده است. گیاهان در محیط کشت هیدروپونیک تحت تنش های شوری و نور ماوراءبنفش رشد کردند. تنش شوری ملایم موجب افزایش رشد گیاه چغندرقند و کاهش رشد توتون شد. مقدار پلی آمین های آندوژن (پوترسین، اسپرمیدین و اسپرمین) در هر دو گیاه تحت تنش شوری افزایش یافت. کاربرد پوترسین و اسپرمیدین اگزوژن در بعضی موارد فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت و متابولسیم فنل ها در چغندرقند و توتون تحت تنش های شوری و نور ماوراءبنفش افزایش و در بعضی موارد کاهش دادند. رشد گیاهان تحت تنش شوری و نور ماوراءبنفش کاهش یافت که مربوط به کاهش شدت فتوسنتز بود. پوترسین و اسپرمیدین اگزوژن کاهش رشد ناشی از تنش شوری و نور ماوراءبنفش را در هر دو گیاه افزایش دادند. تنش شوری عامل افزایش مقدار ترکیبات فنلی گردید که در تحمل به تنش گیاهان نقش دارند. فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت در تیمارنور ماوراءبنفش افزایش و در توتون کاهش یافت. نتایج نشان دادند که فعالیت سیستم آنتی اکسیدانت گیاهان تحت تنش نور ماوارءبنفش و شوری با کاربرد پلی آمین اگزوژن اثرات متفاوتی داشته است که در بعضی موارد قابل توجیه باکاربرد پلی آمین های اگزوژن است.