شناخت مکانیسم های رها سازی فسفات در خاک توسط میکروارگانیسم ها سبب بهره گیری مناسب از این موجودات مفید خاکزی به منظور بهبود وضعیت حاصلخیزی خاک افزایش قابلیت جذب عناصر غذایی وتأمین سلامتی گیاه، از مهم ترین شیوه های علمی برای کمک به پایداری تعادل سیستم زنده خاک وجلوگیری از خطر تراکم آلاینده های شیمیایی در محیط زیست محسوب می گردد. در این تحقیق مکانیسم های رها سازی فسفات از سطح هیدروکسید آهن توسط سه ایزوله سودوموناس(pseudomonas putida pseudomonas fluorescence ایزوله تبریز و pseudomonas fluorescence cha0 ) با استفاده از اسپکتروسکوپی atr-ftir مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور هیدروکسید آهن به صورت مصنوعی بر روی کاغذ صافی قرار داده شده و فسفات بر روی آن بارگذاری شد. سپس سه ایزوله سودوموناس مذکور با حجمی از سوسپانسیون باکتری معادل107×5 باکتری و دو شاهد (شاهد i با حجمی از سوسپانسیون معادل107×5 سلول باکتری و در محیط کشت و شاهد ii فقط محیط کشت استریل) درون محیط کشت king ?s b بدون فسفر به مدت دو هفته درون شیکر انکوباتور در دمای 26 درجه سانتی گراد و با سرعت 140 دور در دقیقه قرار گرفتند. در پایان آزمایش نمونه ها به مدت 20 دقیقه با سرعت 6000 دور در دقیقه سا نتریفوژ شدند. سپس فسفات رها سازی شده توسط ایزوله های باکتریایی اندازه گیری شد. بخشی از فسفات رها سازی شده در بیوماس باکتری و بخشی دیگر در عصاره روئی (به شکل آلی ومعدنی) وجود داشت که مورد اندازه گیری قرار گرفتند. به منظور تعیین مکانیسم های رها سازی فسفات از سطوح هیدروکسید آهن قرص های استانداردی از کاغذ صافی پودرشده و پودر kbr تهیه شد و با دستگاه atr-ftirمورد طیف بینی قرار گرفت. نتایج نشان داد که تیمار باکتری سودوموناس پیوتیدا دارای بیشترین درصد فسفر معدنی(02/49%) در عصاره روئی بود. بیشترین درصد فسفر در بیوماس باکتری ( 49/55%) و کمترین درصد رها سازی فسفر کل از سطح هیدروکسید آهن(74/35%) مربوط به سودوموناس فلورسنس چااو و همچنین بیشترین درصد فسفر رها سازی شده از کاغذ صافی(34/55%) ، کمترین درصد فسفر معدنی(4%) و بیشترین درصد فسفر آلی (69/55%) در عصاره روئی مربوط به سودوموناس فلورسنس ایزوله تبریز بود. تفسیر طیف های atr-ftir و ftirحاصله نشان داد که تولید و رها سازی پروتون یکی از مکانیسم های مهم در رها سازی فسفر توسط هر سه ایزوله باکتری می باشد. بعلاوه تولید سیدروفور پایووردین و تبادل آنیونی کربوکسیلات با فسفات نیز به عنوان دیگر مکانیسم های احتمالی رها سازی فسفر توسط هر سه ایزوله باکتری مطرح می باشد .