هر چه به سوی فرایند «جهانی شدن»(globalization) پیش می رویم، اهمیّت موضوع «هویّت» و تقابل یا ارتباط با «دیگری»، بیش تر می شود. سعدی هم به لحاظ تاریخی و هم به جهتِ اندیشه، حدّ میانه ی نویسندگان و شاعرانِ فارس زبان بعد از اسلام، است و به همین دلیل بیش ترین تأثیر را بر ساخت ذهنیِ مردم این سرزمین نهاده است. بنابراین بررسیِ نظریات سعدی درباره ی «دیگران»، در واقع به تبیین ابعاد متنوّع «هویّت» مردمانی که مدّت های طولانی در کنار یکدیگر زیسته اند، یاری خواهدرساند. این تحقیق، با روش مطالعه ی کتابخانه ای و تحلیل محتوا انجام گرفته و در پی آن است تا نشان دهدکه تقسیم افراد پیرامون، به «خود» و «دیگری» اوّلاً درآثار سعدی با تأکید برگلستان و بوستان، چگونه است و ثانیاً این تقسیم بندی، موجد نوعی جهان بینی «تقابلی»، «متخاصمانه» و تا حدّی «خودپرستانه» در معنای عامِ آن شده است یا نه؟ در فصل اوّل، پس از بیان مقدّمات به بررسی تعاریف و اصطلاحات مربوط پرداخته شده است. در فصل دوم ابعادی از زندگی سعدی به همراه برخی دیدگاه های صاحب نظران در مورد سعدی و آثارش آمده است. در فصل سوم نیز دیدگاه های سعدی در مورد «دیگران»، از چهار زاویه ی «طبقاتی»، «نژادی»، «جنسیّتی» و «دینی» بررسی شده است.

ابتدا پیشینه ی مختصری از اعداد و حروف و انواع عدد – نمادین و غیر نمادین – ذکر شده، سپس شواهدی از کاربرد اعداد و حروف در دوره های مختلف شعر فارسی ذکر شده است. در چهار فصل بعد اهداف خاقانی و انوری دسته بندی شده که هر دسته خود شامل زیرمجموعه هایی است که بحث و بررسی شده است و سپس بسامد اعداد در قصاید هر دو شاعر و همچنین چگونگی بهره گیری خاقانی وانوری از حروف و بسامد حروف مختلف در شعر این دو، آمده است. در پایان با مقایسه ی هر دو شاعر به این نتیجه می رسیم که خاقانی بسیار گسترده تر و هنرمندانه تر از انوری اعداد و حروف را به کار برده و در این کاربردها نیز مثل دیگر جنبه های شعرش صاحب سبک خاصّ خود است. برای آگاهی بیشتر جدول ها و نمودارهای فراوانی مربوط به روش های هر دو شاعر از کاربرداعداد، بسامد اعداد و حروف در قصاید آنها آورده شده است.

میرزا الماس خان کندوله ای(ت1118- م1190-1200)، شاعر حماسه سرای کرد، پس از گذراندن دوران نظامی گری در سپاه نادرشاه و تبعیدش به منطقه کندوله، به نظم شاهنامه کردی، به لهجه اورامی- گورانی پرداخت که هم اکنون، قسمت هایی از شاهنامه او باقی مانده و بسیاری از افراد کهن سال، داستان هایی از آن را در سینه هایشان حفظ کرده اند. یکی از این داستان ها، داستان بهمن و فرامرز است که حماسه ای است منظوم در قالب مثنوی با زبانی ساده و البته مشتمل بر برخی واژه های نامأنوس. ناظم داستان، ظاهراً این اثر را به تقلید از بهمن نامه «ایرانشاه بن ابی الخیر» پدید آورده است. این رساله با هدف ارائه متنی منقح و قابل اعتماد، بر پایه اصول علمی تصحیح انتقادی متون، همراه با شرح و ترجمه منظومه به عنوان یکی از جلوه های فرنگ بومی و یکی از پشتوانه های فرهنگ ملی، نگارش یافته است. در این رساله، پس از ذکر مقدمه ای کوتاه، به معرفی نسخ و چگونگی انتخاب نسخه اساس پرداخته شده است و بعد از ذکر اهمیت و کاربرد، پیشینه علمی، فرضیه ها یا سوالات تحقیق، روش کار تصحیح بیان گردیده و در مرحله بعد برای آشنایی خوانندگان این رساله با شاعر این منظومه، شرح احوال و آثار او ذکر شده است. سپس توضیحاتی راجع به وزن شعر کردی و منظومه بهمن و فرامرز داده شده است و جهت استفاده علاقه مندان به شاهنامه کردی که با زبان کردی آشنایی ندارند این داستان، به نثر فارسی برگردانده شده است و در ادامه، متن تصحیح که بر مبنای چهار نسخه انجام پذیرفته است، به رسم الخط کردی نگارش یافته است. پس از متن اشعار تصحیح شده، ابیات مشکل آن شرح شده و توضیحات لازم، راجع به آن ها بیان گردیده است. پیوست های داستان در شش مورد ذکر شده است که شرح مختصر هر کدام به صورت اشاراتی در آغاز آن ها آمده است و پس از آن فهرستی از واژگان، اصطلاحات و ترکیبات همراه با معنای فارسی آن ها به صورت الفبایی و در نهایت نمایه ای شامل: فهرست نام اشخاص، نام جایها، ابزارها، آلات موسیقی و حیوانات، ترتیب داده شده است. واژه های کلیدی: شعر کردی، الماس خان کندوله ای، بهمن و فرامرز، تصحیح.

بخش اول: از برهم کنش تراکمی 1و2- دی آمینو بنزن با فتال دی آلدهید و آلدهیدهای آروماتیک تک عاملی در حلال اتانول و متانول، تحت شرایط ترمودینامیکی و به روش تمپلت در حضور فلز نیکل، کمپلکس های جدیدی از شیف بازهای ماکروسیکل سنتز شد (کمپلکس های 176 و 177). اما تحت کنترل سینتیکی، از برهم کنش مواد مذکور در حلال اتانول و بدون حضور فلز، منجر به سنتر یک ماکروسیکل جدید غیر شیف باز شد (لیگاند 178)، که در ادامه کمپلکس های آن با فلزات کادمیم (ii)، روی(ii)، جیوه(ii)، منیزیم (ii) و قلع(ii) نیز سنتز شد. بخش دوم: از برهم کنش 2- آمینوتیوفنل با فتال دی آلدهید تحت شرایط ترمودینامیکی و در حلال استونیتریل، یک مولکول شیف باز جدید از خانواده ی تیو سالن ها(لیگاند 1و2- فنیلن بیس( متان-1 ایل-1-ایلیدن) بیس (آزا-1- ایل- ایلیدن) دی بنزن تیول( 187 ) سنتز شد، که کمپلکس های آن با فلزات مس(ii)، نیکل(ii)، جیوه(ii)، کادمیم(ii) و کبالت(ii) نیز در حلال متانول سنتز شد. لیگاند ها و همه کمپلکس های سنتز شده در این پروژه به وسیله آنالیزهای عنصری، طیفft-ir وطیف سنجی 13c nmr و 1h شناسایی شدند.

با توجه به این که شاهنامه اثری حماسی است و نمودار عظمت، بزرگی و دلاوری های ایرانیان برای حفظ حیات و تمامیت ارضی این سرزمین، شالوده ی آن برجنگ و نبرد استوار است؛ لذا بررسی و شناخت ساختار و عناصر نبردهای آن، ما را با ذهنیّات و طرز اندیشه ی پدید آورندگان آن آشنا می سازد. بر این اساس این نوشتار به بررسی عناصر طبیعی و ماوراءالطبیعی، به عنوان بخشی از عناصر این نبردها پرداخته و برای این کار، مجموعاً 198 نبرد در شاهنامه استخراج گردیداست که به تحلیل و بررسی آن ها پرداخته شده است. عناصر موجود در نبردها عبارتند از : طرفین نبرد، آمرین نبرد، نوع نبرد، علت نبرد، وسایل و تجهیزات نبرد، عناصر طبیعی و ماوراء الطبیعی نبردها، سپس ساختارهای رزمی شاهنامه؛ یعنی طرفین نبرد که مشتمل است بر پادشاهان، پهلوانان، حیوانات طبیعی و ماوراء الطبیعی، سپاه ایران و کشورهای مهاجم بررسی شده است و در ادامه به معرفی و تحلیل عناصر طبیعی که از کنترل انسان خارج بوده و در واقع در اختیار انسان نیستند؛ مانند دریا، باران، زمین، کوه، ابر وغیره و عناصر ماوراء الطبیعی که نیروهایی هستند که به طور معمول خارج از دسترس انسان ها می باشند؛ مثل سحر و جادو، جن، سیمرغ و غیره پرداخته و در ادامه بسامد و درصد آماری آن ها در شاهنامه نشان داده شد. بیان این موضوع از این جهت قابل اهمیّت است که می توان به این وسیله نقش و جایگاه عناصر طبیعی و ماوراء الطبیعی و همچنین نوع نگرش گذشتگان به این عوامل را نشان داد. عواملی که در جای جای شاهنامه برای پیشبرد داستان و غلبه بر حریفان، از آن ها استفاده شده است در پایان نیز نتایج حاصل از این رساله در قالب جدول هایی دیگر ارائه شده است.

در این پایان نامه پس از معرفی مختصزری از نیما یوشیج و زندگی، آثار، پیروان و وضعیت اجتماعی زمانه، و نیز تعاریفی از نماد و انواع آن و برسی آن در علومی چون روان شناسی و نیز عرفان، نمادهای شعر نمیا استخراج شده و تفسیر شده اند.

چکیده ادبیّات به ویژه شعر در دوره ی مشروطیّت از اهمّیت خاصی برخوردار است . افکار و اندیشه ی شاعران این دوره فاصله شعر و جامعه را به میزان قابل توجهی کاهش داده است. در این رساله سعی شده است جلوه های ملی گرایی در آثار منظوم این شاعران بررسی شود و به گوشه هایی از افکار و اندیشه شاعران این دوره که در شعرشان تبلور یافته اشاره شود. در فصل آغازین، مقدّمات و کلّیّات تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است .فصل دوم به بررسی مبانی نظری اختصاص یافته است. درفصل سوم به معرفی شاعران برجسته ی عصر مشروطه پرداخته است. فصل چهارم به تحوّلات بنیادین شعر عصر مشروطه از جمله زبان، فرم و محتوای شعراین دوره اختصاص یافته ودر آن به تازه های شعری در زبان و فرم و محتوی اشاره شده است درفصل پنجم جلوه های مهم ملی گرایی در شعر دوره مشروطیت همچون وطن، تفاخر ملی ،باستان ستایی، بیگانه ستیزی، و ... مورد توجه قرار گرفته است. نتیجه ی به دست آمده این است که از طرفی مشروطیّت باعث شکوفایی قریحه و ذوق شاعران ملی گرا گردید و در ظهور و بروز جلوه های ملی گرایی بزرگ ترین نقش را ایفا کرد و از طرف دیگر این شاعران ملی گرا بودند که به مشروطیّت گستردگی، عمق و اعتبار بخشیدند آن چنان که به جرأت می توان گفت که انقلاب مشروطه بی حضور شاعران ملی گرا به این سرعت محقق نمی شد. واژه های کلیدی : ملّی گرایی، وطن خواهی، مشروطیت، بیگانه ستیزی، شعر مشروطه فهرست مطالب عنوان صفحه فصل اوّل : مقدّمات و کلّیّات 1-1. مقدّمه..........................................................................................................................2 2-1. شرح و بیان مسأله ی پژوهشی.......................................................................................5 3-1. اهداف تحقیق..............................................................................................................6 4-1. اهمّیّت و کاربرد نتایج تحقیق........................................................................................7 5-1.پیشینه ی علمی موضوع تحقیق ..................................................................................... 7 6-1 . فرضیه ها یا سوال های تحقیق ...................................................................................... 7 7-1. شرح روش تحقیق...................................................................................................... 8 8-1 . دلایل انتخاب موضوع وضرورت و اهمّیّت انجام تحقیق.............................................. 8 فصل دوم: مبانی نظری تحقیق 1-2. مشروطیت................................................................................................................. 10 2-2. ادبیات مشروطه..........................................................................................................11 3-2. پیشنه ی ملّی گرایی در ایران وجهان.............................................................................18 1-3-2. فردوسی نمودی از پیشینه ی ملی گرایی ایران زمین.............................................25 4-2. بررسی مفاهیم اصلی ملّی گرایی.................................................................................. 29 1-4-2. تعریف ملّی گرایی ...........................................................................................29 2- 4-2 . زمینه ها ومفاهیم مطرح در مبانی فکری ملّی گرایان............................................31 3-4-2. مولفه های ملّی گرایی.......................................................................................... 37 5-2. انواع ملّی گرایی .......................................................................................................43 1-5-2. ملّی گرایی مدنی و نمودهای آن.......................................................................43 2-5-2. ملّی گرایی قومـــی و ویژگی های آن...............................................................49 6-2. ملی گرایی ازدیدگاه اسلام........................................................................................52 فصل سوم : شاعران برجسته ی عصر مشروطه 1-3. محمد تقی بهار..........................................................................................................58 2-3 . سیداشرف الدین قزوینی............................................................................................60 3-3. میرزاده عشقی...........................................................................................................61 4-3 . عارف قزوینی...........................................................................................................62 5-3. محمد فرخی یزدی.................................................................................................... 64 6-3. ایرج میرزا .................................................................................................................68 7-3. علی اکبر دهخدا........................................................................................................ 71 8-3.. ابوالقاسم لاهــــوتی.................................................................................................73 فصل چهارم: تحوّلات بنیادین شعر عصر مشروطه 1-4. تحول در زبان شعراین دوره........................................................................................77 2-4. تغییر درقالب های شعر و روی آوری به بعضی از قوالب کم کاربرد...............................80 3-4. تغییردر سبک شعر دوره ی مشروطیت..........................................................................91 4-4. تغییر در صور خیال......................................................................................................95 5-4. تغییر در درون مایه ها و مضامین شعر..........................................................................99 6-4. روی کرد جدی به طنز و هجو...................... ............................................................109 1- 6 -4 . طنز.....................................................................................................110 2- 6 -4. هجو ...................................................................................................110 3- 6 -4. هزل ...................................................................................................110 4-6 - 4. بررسی اشعار طنز ، هجو و هزل عصر مشروطه.....................................111 فصل پنجم :جلوه های ملی گرایی در شعر عصرمشروطه 1-5. ملّت.........................................................................................................................125 1-1-5. شعر ملی و بازتاب آن......................................................................................127 1-1-1-5. فرهنگ و میراث ملی.............................................................................128 2-1-1-5. آگاهی ملّی............................................................................................130 3-1-1-5. خوی ومنش ملی....................................................................................131 4-1-1-5. حاکمیّت ملی.........................................................................................133 5-1-1-5. وحدت و وفاق ملی................................................................................135 2-5. وطـــن.....................................................................................................................137 1-2-5. وطن ایرانی................................................................................................ 138 2-2-5. وطن اسلامی..............................................................................................150 3-2-5.جهان وطنی ...............................................................................................157 3-5.تفاخر ملی و باستان ستایی.........................................................................................159 4-5. اسطوره سازی..........................................................................................................176 5-5. بیگانه ستیزی ...........................................................................................................185 1-5-5.بیگانه ستیزی و جانفشانی در راه وطن................................................................185 2-5-5. مخالفت و ستیز با سلطه جویان استعمارگر(روسیـه و انگلـیس)..........................193 3-5-5. مخالفت با قراردادهای استعماری....................................................................199 بیان نتایج .......................................................................................................................206 فهرست منابع....................................................................................................................209 چکیده ی انگلیسی فصل اوّل مقــدّمـات و کلّیّـــات 1-1. مقــدّمـه سرزمین طلایی ایران همواره مورد تاخت و تاز دشمنان قرار گرفته است و ایرانیان با دل و جان از آن دفاع کرده اند و از شکوه و عظمت آن سخن گفته اند. مردمان ایران زمین مــردن در راه شرف ملّی و دفاع از میهن را برتر از زندگی با ذّلت دانسته اند وحماسه ی غـرور ملّـی و کمال انسانی را می خــواندند وهمواره دانشمندان و مسـولان اجتـماع را از بی توجّــهی به شـرف ملّـی و غـرور میهنی سرزنش می کـردند، به همین خاطرگرچه حملات وتهاجمات بیگانگان برای مدتی باعث چیره شدن بر سرزمین ما می شد؛ اما هیچ گاه نتوانست فرهنگ غنی وجوهره ی ایرانی را تغییر دهد.آقای حجازی در این مورد می گوید: « اگر یونانیان آمدند، اگر اعراب با یورشی همه جانبه بر ارکان ایران چیره شدند و اگر مغـــولان تهاجمی سخت را پایه گذاری کردند؛ هیـــچ کدام نتوانستند جوهره ی ایرانی را تغییر دهند. پس از حمله ی اعراب، شعوبیه شکل گرفت. شعوبیان دوشاخه ی نظامی و ادبی بودند. نظامیان به مبارزه شمشیری می پرداختند. در کنار جنگاوران بودند شاعرانی که یاد و نام میهن را به خوبی پاس داشتند و نام بلند ایران را با اشعار نغز خــود تا ابد جـاودانه کردند. این شعـرا به قلم روی آوردند و با یادآوری مفاخر گذشته ، بادیه نشینان را به سخره گرفتند و حتّی به هیچ ! ابوالقاسم فردوسی نخستین ومهم ترین آن ها بود »(حجازی، 1385: 18). ملّی گرایی به عنوان یک ایدئولوژی سابقه ای چندان طولانی ندارد و پیشنیه ی آن به قرن هجده و نوزده ی میلادی و واقعه ی انقلاب 1789 فرانسه می رسد؛ امّا در این مدّت کوتاه نیز جلـوه های گوناگـونی به خــود گرفته و تأثیـرات بی شماری بر دیگـر جـوامع نهـ ادهاست.گاهی در هیئت « امپریالیسم »(imperialism) ، فاشیسم(fascism) و نازیسم (nazism ) ظهور کرده وگاه به ویژه پس از جنگ دوم جهانی در کشور های جهان سوم در لباس نهضت های رهایی بخش و ضدّ استعماری درآمده و زمانی نیز در چهــره ی گـــــروه های « پان »(pan) پان تـرکـیسم(pan-turkism )، پــان عـربیسم(pan-arabism ) و پـان ایرانیسم(pan-iranism) رخ نمــوده است. این نیرو توانسته در دست استعمار گران دستاویزی برای طرح نظریه های نــژاد پــرستانه و در نتیجه از هــم پاشیــدن دولت های کوچک تر گردد و از سوی دیگر مصلحان اجتماعی برای ایجاد آگاهی و برانگیختن احساسات ضدّ بیگانه در برابر توسعه طلبی دشمنان از آن بهره گرفته اند. از این رو نقش ملّی گرایان به عنوان نیرویی کارا غیـر قابل انکاراست. در ایران نیز همانند بسیاری از دول شرقی دیگر، این ایدئولوژی مورد توجّه اندیشمندان وشاعران قرار گرفت و با توجّه به موفقیّت های ملل اروپایی از قِبَل ملّی گرایی، موضع گیری ها و واکنش هایی از سوی آنان علیه اوضاع نابسامان ایران و در جهت ایجاد ملّی گرایی به سبک و سیاق اروپایی آن برانگیخت که بحث های متعدّدی را در مورد ملیّت و وطن پرستی وتناسب یا عدم تناسب آن با مذهب ایجاد نمود. در اثر تحوّلات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، دگرگونی هایی در جامعه،ادبیّات و به ویژه در شعر به وجود آمد، شاعران آزاده ای پدیدار شدندکه با قلم و اشعار خود آتش انقلاب مشروطه را بیش از پیش شعله ور کردند وشعر در خدمت وطن و ملّت قرار گرفت. بر این اساس وطن آمال شعرا و فرهیختگانی بود که در بحبوبه ی انقلاب مشروطیّت سعی در روشن گری عامه داشتند و از این رهگذر تلاش می کردند با انتباه عمومی به عمران وآبادانی وطن بپردازند. اینان که حتّی تا سرحدّ از جان گذشتگی در اندیشه آزادی وطن بودند پیشرفت ملل دیگر را بر نمی تابیدند و به فکر چاره بودند تا ایران نیز روی ترقــــی ببیند. به همین دلیل با تیغ شعر، استبداد را به خاک خـــــواری انداختندیاکاخ مستبدین را در خون خود غرق نمودند. این شعرا یا مثل ملک الشعرای بهار و لاهوتی متحمّل تبعید و زندان می شدند، یا چون دهخدا به انزوا روی می آوردند یا چون سیداشرف الدین گیلانی به جنون متهم می شدند یا چون عارف از مناصب درباری دست برداشتند یا چون ایرج شهزادگی را به سویی نهادند و دست آخر چون میرزاده عشقی و فرخی یزدی در راه وطن کشته شدند؛ امّا هرگز ترک مبارزه نکردند. آن ها با سرودن اشعاری آتشین با قراردادهای ننگین مخالفت می کردند، وکلا و وزرای خائن را به ترک منصب فرا می خواندند، از دول بیگانه به عنوان متجاوزین به دین و ناموس یاد می نمودند و مبارزین و مشروطه خواهان را می ستودند. به هر حال ملّی گرایی به عنوان ایدئولوژی در ایران محصول برخورد اقتصادی، فکری وسیاسی با غرب وآشنایی اندیشمندان و شعرای ایرانی با مفهوم حاکمیّت ملّی و حکومت قانون در آن سامان بود. این نوع ملی گرایی را باید یک کالای وارداتی دانست که قیام تنباکو و به ویژه انقلاب مشروطه نیز به دنبال ریشه دواندن این جریان فکری به وجود آمد و توسطّ برخی اندیشمندان ایرانی گسترش یافت و وجه غالب آن بیداری مردم و نیز برقراری یک حکومت ملّی مستقل و رفع استبداد و از طرف دیگر کوتاه کردن دست مداخله گران بیگانه در امور داخلی ایران بود. همزمان با انقلاب مشروطه، با شکل گیری ادب و شعر سیاسی مفاهیم و درون مایه های جدیدی به وجود آمد . در این اشعار، شاعران انتقاداتی بی پروا به اصل حکومت وشخص حاکم وارد کردند که با اشعار سیاسی پیش از مشروطه بسیار متفاوت بود. از این پس در شعر تنی چند از شاعران پاک باخته می توان جرقه های شعر ملّی گرایانه و هیجان مشروطه خواهی را مشاهده کرد. صرف نظــــر از اشکال افـــراطی ملّی گـــرایی، در شعـــر نیز وطن خواهی مثبت و توجّه به تاریخ و دستاوردهای ایران باســتان با انگیزه شدید احساس عقب مانـــدگی و سرخوردگی روانی از مشاهده ی پیشرفت های دول دیگر جریان داشت. این انگیــــــزه آنان را وا می داشت که از سر انــــدوه و حســرت و از بـــی سر و سامانــی ایـــران شکــوه سردهنـــد وتصـاویر متعــدّدی از نابسامانی ها و اوضاع وخیم اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ایران در قالب اشعار و به زبانی همه فهم ارائه دهند. شدّت عقاید ملّی گــــرایانه شاعران این دوره به حد ّی بود که گـــاه عقایدشان به افــراط « شوونیسم » کشیـــده می شد. تمامی این حالات را می توان در وطنیّات بسیاری از شاعران مشروطه به ویژه بهار، دهخدا، میرزاده عشقی، لاهوتی، عارف قزوینی، نسیم شمال و فرخی یزدی مشاهده نمود. تمام سعی وکوشش ما در این پژوهش بر آن بوده است که زمینه های به وجود آمده در راستای ملّی گــــرایی و نیزتفکرّات ملّـــی گرایانه در حـــوزه ی اندیشه ی شاعـــران ایرانی عصر مشروطه بررسی گردد و نمودهای آن در شعر این دوره در قالب اشعار وطنی مطالعه و ارائه شود.رساله ی حاضر به عنــوان « جلــوه های ملی گرایی در آثـــار شاعــران برجسته ی عصـر مشروطه » در پنج فصل به بررسی این موضوع پرداخته است. فصل اوّل به مقدّمات و کلّیّات اختصاص یافته است. فصل دوم مبانی نظری تحقیق است که به بررسی پیشنه ی ملّی گرایی در ایران وجهان، مفاهیم اصلی ملّی گرایی، مبانی فکری ملّی گرایان، مولفه های ملّی گرایی ، انواع ملّی گرایی ، ملی گرایی ازدیدگاه اسلام پرداخته است. فصل سوم شاعران برجسته ی عصر مشروطه را معرفی کرده است. فصل چهارم تحوّلات بنیادین شعر عصر مشروطه از جمله: تحول در زبان شعر ، تغییر درقالب های شعر ، تغییر درسبک شعر ، تغییردر صور خیال ، تغییر در درون مایه ها و مضامین شعر ، و نیز اشعار طنز ، هجو و هزل را مورد بررسی قرار داده است. فصل پنجم به جــلوه های ملی گرایی در شعــر عصرمشروطه مثل : شعــر ملی و باز تاب آن در عصر مشروطه، فرهنگ و میراث ملی، آگاهی ملّی، خوی ومنش ملی ، حاکمیّت ملی، وحدت و وفاق ملی، وطـــن ، اسطوره سازی، تفاخر ملی و باستان ستایی ، بیگانه ستیزی و جانفشانی در راه وطن ، مخالفت و ستیز با سلطه جویان استعمارگر، مخالفت با قراردادهای استعماری اخصاص یافته است. 2-1. شرح و بیان مسأله ی پژوهشی گسترش فرآیند تقلیدی و وارداتی ملّی گرایی در ایران که با توجّه به شرایط خاص ایران و زمینه های سیاسی، فکری و اجتماعی اواخر دوره ی ناصرالدین شاه با تجدد خواهی در هم آمیخت و مقصود اصلی آن برقراری یک حکومت مستقل و رفع استبداد وکوتاه کردن دست بیگانگان در امور داخلی ایران بود، انقلاب مشروطه را به وجود آورد. این انقلاب موجب زایش اندیشه های نو و رویش مبانی متعدّد فکری در ایران گردید که یکی از مهم ترین دست آورد های آن گرایش به قانون و جامعه مدنی بود. بن مایه ی اصلی شعر عصر مشروطه « ملیّت و وطن » بود. همزمان با این انقلاب، در ادبیّات به ویژه در شعر زمینه ای برای ابراز علاقه ی شاعران به « ملیّت و وطن » به وجود آمد. در شعر این دوره گویی وطن به معشوق جدید شاعران تبدیل شده بود و شاعران با مشاهده ی پیشرفت های غربیان احساس عقب ماندگی می کردند. این انگیزه آنان را وا می داشت که باسرودن اشعار وطنی مسائل و مشکلات جامعه را به تصویر بکشند و از سر اندوه و حسرت از نابسامانی ایران که حاصل فقدان حکومتی مستقل بود، شکایت سر دهند و برای تهییج ایرانیان ، وخامت اوضاع را در قالب و زبانی همه فهم ارائه دهند. این شعرا گاه پا فراتر نهاده، امت و جامعه اسلامی را وطن خود پنداشته و درگرفتاری ها و مشکلات آن خود را شریک دانسته اند. یکی دیگر از بن مایه های شعر فارسی عصر مشروطه باستان گرایی است که بسیاری ازشعرا و منتقدان این دوره بدان پرداخته اند. این ها بر مبنای « وطن » به معنای باستان گرایی نگریسته اند؛ به همین دلیل مقوله ی باستان گرایی زیر مجموعه ی مبحث وطن گرایی و از مصادیق وطن دوستی و ملیّت گرایی شمرده می شود . باستان گرایی اغلب به عنوان یک اصطلاح ادبی به کار می رود و ناظر بر مباحث زبانی است؛ امّا درشعر عصر مشروطه حاکی از رویکردی دیگر درگرایش به ایران باستان است که عمدّتاً به معنای گرایش به ایران پیش از اسلام به کار رفته است. در روی کرد جدید شاعران عصر مشروطه به ایران باستان، جنبه های فکری و فرهنگی این گرایش بر جنبه های زبانی و بلاغی غالب بوده است . قراردادهای استعماری یکی از مظاهر حضور سلطه جویانه ی قدرت های استعماری بود که واکنش شدید شاعران این عصر را در بر داشت. در جریان عقد این قراردادها شاعران آزادی خواه و وطن دوست، زبان به انتقاد از استعمارگران گشودند و عاقدان آن قراردادها را به باد استهزا گرفتند و به سائقه ی حس میهن دوستی وملیّت گرایی مشهورترین چکامه های سیاسی عصر را سرودند. بنابراین ملیّت وملیّت گرایی با مفهوم جدیدی در آثار این شاعران مطرح گردید و یکی از اصلی ترین درون مایه های شعر فارسی عصر مشروطه شد. تجزیه و تحلیل جلوه های ملّی گرایی و انعکاس آن در آثار شاعران برجسته ی این دوره ما را با زوایا و عمق این مسأله به خوبی آشنا خواهد کرد . 3-1. اهداف تحقیق هدف این پژوهش بررسی جلوه های ملّی گرایی وحس وطن دوستی و نمودهای مختلف آن در شعر شاعران برجسته ی عصر مشروطه است تا از این رهگذر ملّی گرایی و گونه های شعر ملی در مفهوم جدید آن به خوبی کاویده و بررسی شود و بتوان از این طریق به نوع اندیشه های حاکم بر ذهنیّت شاعران عصر مشروطه پی برد و تصویری عینی از کار کرد آن شاعران درحوزه ی ملّی گرایی و جلوه های بارز آن با استناد به اشعار آن ها ارائه داد. 4-1. اهمّیّت و کاربرد نتایج تحقیق از آن جا که با ظهور انقلاب مشروطه تحوّل عظیمی در شعر شاعران و افکار و اندیشه های آنان ایجاد شد ، پرداختن به جلوه های ملّی گرایی در شعر شاعران برجسته ی عصر مشروطه ما را هرچه بیش تر با سبک و اندیشه های مطرح در شعر این دوره آشنا می کند و با بررسی این جلوه ها در واقــع مهم ترین جنـبه های ادبیّات عصـر مشروطه بررسی و شــناسانده می شـود و پژوهنـدگان و دوست داران ادبیّات را هرچه بیش تر با شعــــر این دوره آشنــــا خواهـــد کرد. از دیگرعلل اهمّیّت بررسی این موضوع می توان به موارد زیر اشاره کرد : - آشنایی با شاعران مبارزی که با قلم توانای خود توانستند به مبارزه با استبداد بپردازند. - الگوبرداری از شاعران ایثارگری که هستی خود را در راه اعتلای وطن از دست دادند. - آشنایی با ادبیّات متعهدّی که هدف آن متحدّ کردن مردم و رشد وتوسعه ی کشور است. - آشنایی با شکل گیری ادب سیاسی. 5-1. پیشینه علمی موضوع تحقیق درمــورد موضــوع مشــروطه و مشروطه خــواهی مطالب پراکنــده ای در کتب و مقالات مختــلف به رشــته تحــریر درآمده است؛ امّا در رابطــه با موضوع مورد تحقیق ما یعنی « جلوه های ملّی گرایی در آثار شاعران برجسته ی عصر مشروطه » رساله ، کتاب یا حتّی مقاله ای در دست نیست و اگرهست من از آن بی خبرم . 6-1. فرضیه ها یا سوال های تحقیق 1. نمود های مختلف ملّی گرایی در شعر شاعران عصر مشروطه کدام است ؟ 2. علل رویکرد شاعران عصر مشروطه به ملیّت و ملّی گرایی چه بوده است ؟ 3. آیا وطن در شعر این دوره، برجسته ترین درونمایه است؟ 7-1. شرح روش تحقیق این تحقیق را به شیوه ی کتابخانه ای انجام داده ایم. بدین ترتیب که بعد ازمطالعه ی منابع مرتبط و در دستر س و گردآوری اطّلاعات و فیش برداری نمودها، جلوه های ملّی گرایی از شاعران عصر مشروطه به ویژه شاعران برجسته و صاحب سبک این عصر استخراج کرده ایم ، سپس به تجزیه و تحلیل و مقایسه ی آن ها پرداخته ایم. در این پژوهش علاوه برشاعران برجسته ی عصر مشروطه، هر جا لازم بوده از سایر شاعران وطن دوست این برهه یاد شده ونمونه ی اشعار آن ها نیز در کنار شاعران برجسته آورده شده است. سعی نموده ایم نمونه های اشعار را از دیوان های معتبر این شاعران برگزینیم؛ اما با توجه به اختلاف دیوان ها و ضرورت استفاده از بعضی از نمونه های اشعار گاهی مجبور به استفاده از دو یا چند دیوان بوده ایم. علاوه بر دیوان شاعران جهت پر بار شدن این پژوهش کتاب ها و مقالات مرتبط را نیز مطالعه نموده ایم و از مطالب ارزنده ی آنها با ذکر منبع استفاده کرده ایم. 8-1. دلایل انتخابات موضوع و ضرورت و اهمّیّت انجام تحقیق تا کنون با این وسعت پایان نامــه ای دراین موضوع خاص « جلوه های ملّی گرایانه در شعرشاعران برجسته ی عصر مشروطه » نگارش نیافته است و همین انگیزه که سال ها نیز مطالعات جنبی ام را به سیـر در جلـوه های ملّی گرایانه ی شعر آن عصر مشغول داشته، نگارنده را برآن داشت تا با بهره گیری از این مطالعات پراکنــده وتحقیقات جدید و استفاده از محضر اساتید بزرگوارم این موضوع را برگزینم. در اهمّیّت انتخاب این موضوع همین بس که عصر مشروطه یکی از برهه های مهم شعر فارسی و دوره ی انتباه و بیداری مردم است وشعر این دوره بازتاب اوضاع اجتماعی آن است و از طریق شعر این دوره می توان به شناخت بیشتر جامعه پی برد و از آن جا که ملیّت و ملّی گرایی برجسته ترین درون مایه شعر این دوره است طبیعی است که هر تحقیقی در این باره واجد اهمّیّت است.گرچه تاکنون در خصوص مشروطیّت و نیز ملّی گرایی به صورت جداگانه تحقیقاتی(سیاسی یا تاریخی) انجام گرفته امّا تحقیقی که بتواند ربط این دو را (مشروطیت و ملی گرایی) با این شمول و گستردگی برقرار کند و به زوایای گوناگون موضوع بپردازد و از طرفی جنبه ی ادبی کار را مغفول نگذارد تاکنون صورت نگرفته است.

جوانی و پیری از جمله مضامینی است که در سروده های اکثر شعرا جلوه و نمودی بارز دارد و هر کدام از سخنوران به نوعی (کم و بیش) از آن سخن به میان آورده اند. از میان این سخنوران، مضمون پیری و جوانی در شعر نظامی نمودی خاص دارد. معمولاً شخصیت ها و قهرمانان داستان او یا جوانند یا پیر؛ یا اینکه بزرگانی هستند که از دوران جوانی تا دوره ی پیری و مرگ، داستان هایشان نقل می شود. اوصاف جوانی و پیری در شعر نظامی بر پایه ی عناصر طبیعی است و هر کدام از این دو نسل(جوان و پیر) با توجه به شکل ظاهر و خصوصیات اخلاقی از همدیگر جدا می شوند. مضامین مختلف جوانی و پیری که در شعر شاعر گنجه بازگو می شود و توصیفات و ترکیبات بدیع و زیبایی که او از این مضامین در شعر خود می آورد، مواردی است که نگارنده را بر آن داشت که به پژوهش در این زمینه بپردازد. این رساله مشتمل بر سه فصل می باشد. فصل اول مربوط به مقدمه و تعاریف تحقیق است. فصل دوم که به کلیات تحقیق می پردازد از دو بخش تشکیل شده است: در بخش اول مختصر توضیحاتی از زندگی شاعر و سبک و سیاق شعر او ارائه می شود و در بخش دوم شواهدی از جوانی و پیری در شعر فارسی و مختصر توضیحاتی در این زمینه ـ البته در شعر شاعران صاحب سبک ـ ایراد می شود. فصل سوم که اساس کار رساله است مشتمل بر پنج بخش می باشد که عبارتند از: 1. جلوه های مختلف جوانـی و پیـری بر اساس آرایه های ادبی. 2. مضامین مختلف جوانی و پیری در شعر نظامی. 3. تقـابل جوانـی و پیری. 4. اوصـاف جوانی و پیری بر پایه ی عناصر طبیعی. 5. فضیلت جوانی بر پیری در سخن نظامی.

جوانی و پیری از جمله مضامینی است که در سروده های اکثر شعرا جلوه و نمودی بارز دارد و هر کدام از سخنوران به نوعی (کم و بیش) از آن سخن به میان آورده اند. از میان این سخنوران، مضمون پیری و جوانی در شعر نظامی نمودی خاص دارد. معمولاً شخصیت ها و قهرمانان داستان او یا جوانند یا پیر؛ یا اینکه بزرگانی هستند که از دوران جوانی تا دوره ی پیری و مرگ، داستان هایشان نقل می شود. اوصاف جوانی و پیری در شعر نظامی بر پایه ی عناصر طبیعی است و هر کدام از این دو نسل(جوان و پیر) با توجه به شکل ظاهر و خصوصیات اخلاقی از همدیگر جدا می شوند. مضامین مختلف جوانی و پیری که در شعر شاعر گنجه بازگو می شود و توصیفات و ترکیبات بدیع و زیبایی که او از این مضامین در شعر خود می آورد، مواردی است که نگارنده را بر آن داشت که به پژوهش در این زمینه بپردازد. این رساله مشتمل بر سه فصل می باشد. فصل اول مربوط به مقدمه و تعاریف تحقیق است. فصل دوم که به کلیات تحقیق می پردازد از دو بخش تشکیل شده است: در بخش اول مختصر توضیحاتی از زندگی شاعر و سبک و سیاق شعر او ارائه می شود و در بخش دوم شواهدی از جوانی و پیری در شعر فارسی و مختصر توضیحاتی در این زمینه ـ البته در شعر شاعران صاحب سبک ـ ایراد می شود. فصل سوم که اساس کار رساله است مشتمل بر پنج بخش می باشد که عبارتند از: 1. جلوه های مختلف جوانـی و پیـری بر اساس آرایه های ادبی. 2. مضامین مختلف جوانی و پیری در شعر نظامی. 3. تقـابل جوانـی و پیری. 4. اوصـاف جوانی و پیری بر پایه ی عناصر طبیعی. 5. فضیلت جوانی بر پیری در سخن نظامی.

طبیعت و عناصر آن از دیرباز در شعر فارسی تجلی یافته است. در شعر سبک خراسانی که ویژگی بارز آن طبیعت گرایی است، این نمود جنبه ی عینی و ظاهری می یابد. دیوان شعرای سبک خراسانی همچون منوچهری و فرخی و دیگران سرشار از وصف های رنگارنگ از طبیعت پیرامون آن هاست. تصویر فصول سال، گل ها و عناصر دیگر در شعر این شعرا، آئینه ی تمام نمای زیبایی طبیعت و جهان واقع است. اما تصویر طبیعت در شعر سبک عراقی، تصویری درونی و انتزاعی است. در شعر حافظ، سعدی، مولوی و ... طبیعت و توصیف آن کارکرد ثانوی و غیر مستقیم می یابد. آن چه که این شاعران در شعر خویش به نمایش می گذارند، طبیعت دنیای درون خویش و تجربیات و عواطف آن هاست و عناصر طبیعت چون گل ها و ... همه در جهت بیان عواطف شاعر و مفاهیم ذهنی او به کار گرفته می شوند.عنوان این پژوهش بررسی عناصر طبیعت در دیوان اشعار مسعود سعد است که در چهار فصل با عناوین:کلیات و تعاریف،نگاهی به کاربرد طبیعت در شعر سبک خراسانی،عراقی و بینابین،عناصر طبیعت و زمینه های شعری کاربرد آن ها و تصویر سازی با عناصر طبیعت تنظیم شده است. عناصر طبیعت در شعر مسعود سعد که سبکی بینابین دارد، از سویی متأثر از سبک خراسانی و به تبع آن عینی و توصیفی است و ازسویی دیگر آن جا که «من»شعری شاعر نمایان تر می شود و به ویژه در حبسیات او نمودی ذهنی وکاربردی ثانوی می یابد.

داستان یوسف و زلیخا از دیرباز به عنوان داستانی شورانگیز در ساحت ذهن شاعران، نویسندگان، داستان پردازان و سخنوران جایگاه ویژه ای داشته است.بن مایه ی اصلی این داستان برگرفته از مجموعه ی معارف و فرهنگ اسلامی و جلوه ای بارز از کتاب آسمانی، قرآن است.صائب تبریزی، سرآمد شاعران سبک هندی است و پایبندی به فرهنگ و معارف اسلامی در آثار او مشهود است.وی که به نکته پردازی، عمق خیال، نازک اندیشی، صید مفاهیم و مضامین تازه توجه ویژه ای دارد، از عناصر داستان یوسف و زلیخا(به جز استعارات) مضمون سازی ها و تصویرهای بکری آفریده و نیز با عناصر داستان ترکیبات نو و زیبایی ابداع نموده است. صائب با دقت نظر و ژرف بینی روابط جدید و نکته های تازه ای ارائه می دهد و با نمایش پیوند آن ها با یکدیگر، مضامینی تازه می یابد و هُنر فوق العاده خود را به نمایش می گذارد. این پژوهش که در شش فصل تدوین شده است، بازتاب عناصر و مواد داستان یوسف و زلیخا در غزلیات صائب بررسی شده است.صائب در حدود 500 بیت در جای جای دیوانش به داستان یوسف و زلیخا اشاره نموده است.همچنین پس از بررسی هر عنصر از داستان یوسف و زلیخا، جدول بسامد کاربرد آن ها و بسامد صور خیال با عناصر داستان یوسف و زلیخا،ارائه شده است.

عشق، یکی از اساسی ترین عناصر متون ادبی و عرفانی ادبیات فارسی است که در قرون اولیه، زمینی و مادی است؛ اما در دوره های متأخّر؛ یعنی از قرن ششم به بعد، با گسترش عرفان و ظهور عارف بزرگی چون سنایی، عشق نیز آسمانی و خدایی می شود. از وقتی که عشق با عرفان می آمیزد هر دو به کمال می رسند و همین کمال، باعث می شود تا بیش از پیش، مورد توجه شاعران و عارفان قرار گیرند. خواجو که هم هنر شاعری و هم تمایلات عارفانه دارد، در سراسر اشعارش، مخصوصاً در غزلیات، هر جا که فرصت مناسب پیش آمده، با کوچکترین بهانه از عشق سخن گفته است. موضوع رساله ی حاضر و هدف آن، بررسی عشق در اندیشه ی خواجوست. برای این کار، پس از مطالعه ی دقیق غزلیات خواجو، نظرات گوناگون او در زمینه ی عشق، استخراج؛ سپس عشق مورد نظر حواجو با توجه به سیر کلی آن در ادبیّات و عرفان فارسی، مطالعه و بررسی شده است. نظر خواجو درباره ی عشق، در بسیاری موارد شبیه بزرگان روزگارش است؛ اما نظر خاص و موکّد خواجو در زمینه ی عشق، این است که عشق قابل تفکیک به حقیقی و مجازی نیست؛ بلکه عشق یک حقیقت واحد تشکیک پذیر است. عشق همه اش حقیقت است و عشق مجازی از نظر او درجه ی پایین تری از همان حقیقت واحد است. از نظر خواجو هوس، نقطه ی مقابل عشق است.

چکیده زبان و ادبیات بومی و محلی، پشتوانه ی عظیم و ارزشمند زبان و ادبیات ملی و رسمی هر کشور است. زبان و ادبیات ایرانی از این نظر دارای گنجینه ای بی کران از گویش ها و زبان های محلی است. یکی از این زبان ها با ادبیات غنی آن، زبان «لکی» است. در این راستا باید میراث های ادبی این زبان را که کمتر شناخته شده، جمع آوری، تصحیح و تنقیح کرد؛ تا از گزند فراموشی در امان بمانند؛ همچنین باید چهره های برجسته و ممتاز ادبیات لکی را معرفی کرد که یکی از این چهره ها، ملاپریشان، شاعر، عارف و دانشمند قرن نهم است که هم از جهت مرتبه ی علمی و هم از جهت قدمت زمانی و علو اشعار، قابل بررسی و تحقیق است. تصحیح، تنقیح و شرح این اشعار، حفظ بخشی از فرهنگ و هنر بومی و یکی از پشتوانه های فرهنگ و ادبیات ملی است. در این نوشتار سعی شده است با کند و کاوی پیرامون حروفیه و اصول اعتقادی و بررسی اسناد پیرامون زندگی و شرح احوال ملاپریشان، دیدگاه نویسندگان مختلف در مورد زندگی ملاپریشان ذکر شود. در این رساله پس از ذکر مقدمه ای در خصوص حروفیه و زندگی ملاپریشان، به معرفی نسخه ها و چگونگی انتخاب نسخه ی اساس پرداخته شده است و بعداز ذکر اهمیت و کاربرد، پیشینه ی علمی، فرضیه ها یا سوالات تحقیق، روش کار تصحیح بیان گردیده و در ادامه متن تصحیح که بر مبنای ده نسخه انجام پذیرفته است، به رسم الخط کردی نگارش یافته است. پس از متن اشعار تصحیح شده، ابیات مشکل آن شرح شده و توضیحات لازم، راجع به آن ها بیان گردیده است. پس از آن فهرست واژگان، اصطلاحات و ترکیبات همراه با معنای فارسی آن ها به صورت الفبایی بیان شده است و در آخر تصویری از برخی نسخه ها آورده شده است.

گفتمان از بطن گفت وگو و شرایط حاکم برآن بیرون می آید. مثنوی معنوی به عنوان اثری داستانی از عنصر گفتمان برخوردار است که چگونگی شکل-گیری آن قابل بررسی است. گستردگی جامعـه ی مثنوی به وسعت دنیا از آغاز تا عصر شاعر است که در این اجتماع وسیع علاوه برحق، اشخاص بسیـاری اعم از پیامبران از آدم تا خاتم، خلفا، حاکمان، عارفان، عالمان و ... حضور دارند و هریک گفتمانی منحصربه خود دارند . این پژوهش گفتمان شخصیت ها را در حکایت های مثنوی به تأثیر از جایگاه گوینده، مخاطب و موضوع گفت وگو تحلیل و بررسی کرده است؛ چنان که ابتدا با غربال کردن شخصیت ها، شخصیت های گفتمان مدار مشخص شده و به تأثیر از جایگاه خویش به تیپ های گوناگون دسته بندی شده اند. پس از تیپ بندی شخصیت ها، گفتمـان آن هـا بر اساس بیت های مربوطه تحلیل شده است. اگرچه تفکیک این سه عامل دخیل و موثر در گفتمان (جایگاه گوینده، مخاطب و موضوع گفت وگو) ناممکن می نماید، اما تسهیل در تحلیل ملاک تفکیک آن ها در این پژوهش است. پس از تحلیل گفتمان هرتیپ ، دقت مولوی در رعایت گفتمان آن ها آشکار شد؛ چنان که به تأثیر از جایگاه گوینده، گفتمان حاکمان با گفتمان زیردستان یا گفتمان عارفان با عوام متفاوت است؛ جایگاه مخاطب نیز بر گفتمان شخصیت ها موثر است و گفتمان های صمیمانه و خصمانه زاده ی این تأثیرند. موضوع گفت وگو اعم از تنبیه، تشویق، تحریک، گلایه/آزمون و ... نیز در شکل گیری گفتمـان موثر است. مولوی شخصیت های حکایت ها را از جامعـه ی اطراف گرفتـه است و به خوبی می داند که هر تیپی از چه گفتمانی بهره می گیرند . البته گاهی به تسامح مولوی نیز برمی خوریم که در دریای عظیم شخصیت-ها و گفتمـانشان سهو ناچیزی رخ نموده است؛ امّا بطور کلی انتخاب گفتمـان شخصیت ها در حکایت های مثنوی، به درستی و در نهایت دقت انجام گرفته است.

چکیده مکتب رمانتیسم در اواخر قرن هیجدهم در اروپا و در برابر مکتب عقل گرای کلاسیسم شکل گرفت و سرآغازی برای مکاتب بعدی همچون رئالیسم، سمبولیسم و ... گردید. این مکتب کمی پس از افول در ادبیات اروپا، وارد ادبیات فارسی گردید. بیشتر محققان افسانه ی نیما و ایده آل عشقی را نخستین نمونه های رمانتیک در ادبیات فارسی می دانند. به طور کلّی انقلاب نیما یوشیج باعث رویکرد تازه ی شاعران به شعر و ورود مضامین نسبتاً تازه به ادبیات فارسی گردید. حتّی مضامین سنّتی نیز در زبانی جدید و با رویکردی تازه به مخاطب عرضه شدند. در این تحقیق سعی شده است که ضمن معرفی مختصر محمدعلی بهمنی و شعر او، مکتب رمانتیسم، اصول آن، تاریخچه ی ورود این مکتب به ایران، برخی شاعران رمانتیک و نظر محققین در این باره بررسی شود. هم چنین سعی شده است که جلوه های رمانتیسم در شعر بهمنی نشان داده شود. بهمنی در نگاه اوّل، یک شاعر تنوّع طلب است که در اکثر قالب های شعری طبع آزمایی کرده است؛ امّا با دقّت در شعر وی می توان روح تغزّل را در اشعارش مشاهده کرد و از این جهت باید عامل پیوند دهنده ی کثرت قالب ها و مضامین شعری وی را تفکّر رمانتیک دانست. اهمیت این تحقیق از آن جهت است که محمدعلی بهمنی یک شاعر غزل سرا است و این تحقیق سعی دارد رمانتیسم را که با نیما و شعر نوگرای فارسی گره خورده است، در اشعار یک شاعر غزل سرا بررسی کند. از جمله نتایج این تحقیق یافتن جلوه‎ هایی از رمانتیسم چون تنوّع، بیان احساسات، طبیعت گرایی، عدول از هنجارهای رایج شعری، حزن و اندوه و ... در اشعار محمدعلی بهمنی است. بنابراین حتّی اگر نخواهیم بهمنی را یک شاعر کاملاً رمانتیک بدانیم، لااقل بخشی از آن چه که مورد توجه هنرمندان رمانتیک بوده و از اصول رمانتیسم به شمار می رود، در شعر وی یافت می شود.

چــکـــیــده: ادبیات هر ملّتی نشان دهنده ی فرهنگ، تاریخ و تمدّن آن ملّت است. زیرا آثار ادبی برگرفته از اندیشه ها، تفکّرات و ایدئولوژی هایی است که در بطن جامعه و اوضاع و احوال آن جامعه شکل گرفته اند. ایران در قرن هشتم تحت تأثیر آثار ناشی از حمله ی بی رحمانه ی مغول قرار دارد و شعرای این عصر هم به دلیل آن که در دوران زندگی خود، آشفتگی، فساد و بی بند و باری ناشی از حمله ی مغولان و تیموریان را تجربه کرده اند؛ اقدام به خلق آثار ارزشمندی نموده اند که نشان دهنده ی این آشفته بازار اوضاع اجتماعی است.اعتراض یکی از درون مایه های شعر در قرن هشتم است که در این پژوهش به مقایسه ی این درون مایه در شعر ابن یمین فریومدی و عبید زاکانی پرداخته ایم. استخراج و نقل شواهد از دیوان شعری این دو شاعر و تحلیل محورهای اعتراض در کلام آنان، نشان دهنده ی آن است که نابسامانی های اجتماعی در قرن هشتم هجری، زمینه ی اصلی ایجاد فکر معترض در شعرشان بوده است. همین امر سبب اشتراکاتی در محورهای اعتراض در سخن آنان شده به گونه ای که از نظر محتوا، فرم سخن و احساس یکسانی که نسبت به این موضوع داشته اند؛ مشابهت هایی وجود دارد. با آن که شیوه ی بیان دو شاعر به لحاظ طنز و جدیّت در کلام، تفاوت هایی داردبا این حال نگاه هردو به مقوله ی اعتراض پیرو شرایط زمان و انعکاس دهنده ی ناهنجاری های جاری در جامعه است. واژگان کلیدی:اعتراض، ابن یمین، شعرقرن هشتم، عبید زاکانی

رمانتیسم از بزرگترین نهضت های جهان است که در اواخر قرن هیجدهم و اوایل قرن نوزدهم میلادی، در نتیجه ی تحولاتی که در جامعه ی اروپایی رخ داد، فرهنگ و اندیشه و سیاست و اجتماع و ادب اروپا را دچار تحول کرد. رمانتیسم ابتدا از کشورهای آلمان، انگلیس و فرانسه آغاز شد و سپس به نقاط مختلف اروپا راه یافت. این نهضت علاوه بر اروپا در فرهنگ و اندیشه ی ملل مختلف جهان تأثیر نهاد. ورود رمانتیسم به ایران در اثر آشنایی ایرانیان با فرهنگ اروپایی، به ویژه آشنایی با ادبیات فرانسه در عهد مشروطه رخ داد. مکتب رمانتیسم در ایران به شکل یک مکتب فراگیر وجود نداشت بلکه به صورت یک گرایش در کنار سایر گرایش ها دیده می شد. رمانتیسم در ایران به سه دوره ی عهد مشروطه، عصر رضاخانی و دهه ی سی تقسیم می شود. نمودهای کم رنگی از آثار رمانتیک در دوره ی مشروطه وجود دارد. اما عموم منتقدان افسانه ی نیما و در مواردی نیز ایده آل عشقی را به عنوان اولین آثار رمانتیک در ایران معرفی کرده اند. رمانتیسم در هر دوره از ادبیات معاصر به شکل های مختلفی دیده می شود. در دهه ی سی نیز انواعی از رمانتیسم وجود دارد. مشیری از شاعران تغزل سرا و از گروه چهارپاره سرایان است که در اثر تحولات سیاسی و اجتماعی دهه ی سی و با تأثیرپذیری از شاعران رمانتیکی چون توللی و نادرپور اشعاری سروده است که با مولفه های رمانتیک همخوانی دارد. اکثر شاعران دهه ی سی در اوایل این دهه به رمانتیسم سیاه گرایش نشان دادند. اما فریدون مشیری به دور از فسادهایی که شعر در این دوره به آنها دچار شده بود، در سرودن اشعارش متعادل رفتار کرده وشعری رمانتیک، ساده و همه پسند ارائه کرده است. از جمله نتایج این تحقیق یافتن مولفه هایی از «رمانتیسم فردی» از جمله طبیعت گرایی، عشق، تخیّل، فردیت، غم و اندوه و تیره بینی در شعر مشیری است. از دیگر نتایج این تحقیق، یافتن مولفه های «رمانتیسم اجتماعی» چون بیان رنج و فقر مردم وعلاقه به وطن در شعر مشیری است. کلیدواژه ها: رمانتیسم، فریدون مشیری، رمانتیسم فردی، رمانتیسم اجتماعی.

هدف پژوهش حاضر مقایسه تأثیر روش های تدریس کاوشگری پاژیل و مور بر سه متغیر یادگیری، نگرش و مهارت دانش آموزان در درس شیمی بوده است. موضوع درسی آموزش جدول پتانسیل الکترودی استاندارد و سلول الکتروشیمیایی درنظر گرفته شد. جامعه آماری این تحقیق عبارت بود از کلیه دانش آموزان پسر سال چهارم در حال تحصیل شهرستان کوهدشت در سال تحصیلی91-90 که براساس آمار آموزش و پرورش شهرستان تعداد 120نفر بوده و به دلیل محدودیتهای پژوهشی از نمونه در دسترس که شامل 36نفر به صورت دو کلاس در گروه مور و یک گروه 35 نفره در دو کلاس برای پاژیل در اجرای طرح استفاده شد. ابزارهای سنجش شامل آزمون یادگیری و مقیاس نگرش سنج ،که در دو نوبت به صورت پیش آزمون وپس آزمون برگزار گردید و یک فرم مشاهده مهارت دانش آموزان که شامل 10شاخص است توسط مدرس واز طریق مشاهده وطرح پرسش از دانش آموز تکمیل شد.روایی آزمون یادگیری توسط چند تن از اساتید و دبیران مجرب شیمی بررسی و تأیید شد. روایی آزمون های نگرش سنج و مهارت بوسیله آزمون های استاندارد انجام شد . پایایی آزمون پیشرفت تحصیلی ،نگرش و مهارت با استفاده از نرم افزار spssو با روش آلفای کرونباخ به ترتیب 712/. و 761/. و 764/. به دست آمد. با بررسی ضریب تمیز و دشواری ، سوالات ناهماهنگ و نا مناسب ، خیلی دشوار و خیلی ساده حذف شدند. پس از همسان سازی دانش آموزان بر اساس نمرات شیمی سال گذشته آنها ، به صورت تصادفی به دو گروه پاژیل و مور تقسیم شدند.جهت تحلیل توصیفی داده ها از شاخصهایی نظیر درصد فراوانی ، میانگین و همچنین از کوواریانس دو متغیر جهت بررسی معناداری تفاوت گروهها در افزایش دانش، مهارت های یادگیری و بهبود نگرش دانش آموزان و همچنین معناداری تفاوت نمره یادگیری و نگرش دانش آموزان در پیش آزمون و پس آزمون ،استفاده شد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که : روش کاوشگری مور در افزایش یادگیری و نگرش نسبت به روش کاوشگری پاژیل تفاوت معناداری وجوددارد. یادگیری روش مور بیشتر از روش پاژیل بود امّا مهارت در دو گروه کاوشگری با هم تفاوت معناداری نداشت.

رمان جنگ در ادبیات داستانی ایران با وجود عمر کوتاه و نوپایی خود، از دیدگاه های ساختاری و محتوایی قابل بررسی است. این نوع رمان بازگو کننده ی وقایع و حسب حال رزمندگان غیور در دوران جنگ تحمیلی و پس از آن است. با شروع جنگ نویسندگانی که از نزدیک با جنگ آشنا بودند و در متن آن حضور داشتند، به نوشتن رمان هایی با موضوع جنگ روی آوردند و مطالب جنگ را با واقع گرایی بیان کردند. با نگاهی به تاریخچه ی رمان جنگ در ایران می توان دید که با سپری شدن سال ها از زمان جنگ، نوشتن داستان و رمان در باره ی آن همچنان ادامه دارد و آثار ارزشمندی در این زمینه به رشته ی تحریر در آمده است. می توان ادعا کرد که مهم ترین عنصر قابل بررسی در رمان جنگ شخصیت پردازی آن است. شخصیت پردازی در دهه های مختلف در رمان جنگ فارسی تحولات گوناگونی را پشت سر گذاشته است؛ در دهه ی شصت با توجه به این که آغاز راه نگارش رمان جنگ در ادبیات فارسی است، نسبتاً ضعیف است، در دهه ی هفتاد تا حدودی نقاط ضعف آن برطرف می شود، اما در دهه ی هشتاد تقریباً به نوعی پختگی و انسجام می رسد. بدون شک بررسی عنصر شخصیت و شخصیت پردازی در رمان جنگ دهه ی هشتاد در قالب یک پایان نامه ی دانشجویی می تواند در معرفی هرچه بیشتر و بهتر رمان جنگ در ایران موثر باشد و مخاطب را با ساختار رمان جنگ و به ویژه در مبحث شخصیت و شخصیت پردازی در آن آشنا نماید. از آن جایی که تعداد رمان های جنگی که در این دهه به چاپ رسیده است، فراوان است و پرداختن به همه ی آن ها در این نوشتار میسر نمی باشد؛ لذا پس از بررسی و کنکاش پیرامون رمان های جنگ این دهه، پنج رمان برتر انتخاب و تحلیل شخصیت و شخصیت پردازی در آن ها موضوع کار این پایان نامه قرار گرفت. در انجام این پژوهش ابتدا منابع اصلی جمع آوری و بررسی شد و همچنین با مراجعه به کتب مورد نیاز به ویژه در مبحث شخصیت پردازی، بخش های مورد نطر استخراج و فیش برداری گردید. در پایان نیز شرح و تحلیل و تبیین «شخصیت و شخصیت پردازی» در رمان های برتر جنگ دهه ی هشتاد انجام شد. این تحقیق شامل شش فصل است. در فصل اول کلیات پژوهش شامل بیان مسئله، ضرورت تحقیق، اهداف پژوهش، سوالات و فرضیه ها، پیشینه ی تحقیق، روش تحقیق، و جامعه ی آماری و نیز تعاریف و اصطلاحات تحقیق شامل تعریف ادبیات داستانی، تعریف داستان و رمان، پیشینه ی رمان، عناصر داستان، رمان جنگ، پیشینه ی تاریخی شخصیت شناسی، شیوه های شخصیت پردازی در رمان، انواع رمان و انواع شخصیت آمده است. در فصل دوم تا ششم به تحلیل شخصیت و شخصیت پردازی در پنج رمان برتر دهه ی هشتاد پرداخته شده است؛ به این ترتیب که در ابتدای هر فصل ضمن معرفی رمان مورد نظر و نویسنده ی آن، خلاصه ای از رمان و درون مایه ی آن بیان گردیده است. سپس شخصیت های رمان استخراج و دسته بندی شده و در ادامه شیوه های بارز شخصیت پردازی رمان، مورد بررسی و کنکاش قرار گرفته است. در پایان پژوهش و در مقوله ای جداگانه نیز به مقایسه ی شیوه های شخصیت پردازی در پنج رمان برتر مورد نظر، پرداخته شده است.

علامه محمد اقبال لاهوری از چهر ه های برجسته ی سیاسی- اجتماعی شبه قاره ی هند است. او آخرین شاعر پارسی گوی شبه قاره و علاقه مند به ایران و زبان فارسی است. در کنار چهره ای سیاسی-اجتماعی و فلسفی شاعری توانا است که بعضی اندیشه های خود را در قالب شعر به زبان فارسی سروده است. شهرت او به عنوان یک فیلسوف و فعال سیاسی- اجتماعی باعث شده است که اگر پژوهشی در اشعارش قرار گیرد، از جنبه ی محتوایی باشد؛ بنابراین راجع به جنبه های هنری و ادبی شعر اقبال پژوهش کمتری انجام گرفته است. از آنجا که با بررسی شکل و ساختار اشعار روایی شاعران می توان به هنر شاعری و قدرت آنها در ایجاد هماهنگی بین عناصر ساختار روایت برای بیان مقصود، به خوبی پی برد، تحقیق در ساختار روایت در شعر اقبال نیز مانند پژوهش های محتوایی شعر او ضروری به نظر می رسد. برای تحقق این هدف ابتدا مبانی نظری بوطیقای روایت و شیوه ی کار نظریه پردازان معاصر مطالعه گردید. سپس کلیات اشعار اقبال مطالعه و حکایت های آنها استخراج شد. در مرحله ای دیگر مطابق نظریات ساختارشناسی معاصر، با زیر بنای شیوه ی «تزوتان تودوروف» الگوی ساختاری و نظام پی رفتی هر حکایت مشخص گردید. نحوه و میزان استفاده از هر کدام از عناصر ساختاری مانند طرح و پی رنگ، شخصیت، گفتگو،صحنه، زاویه ی دید و...، روابط حاکم بر آنها و ارتباط آنها با متن مورد بررسی قرار گرفت. در ضمن این کار نقاط قوت و ضعف آنها نیز به دست داده شده است. این پایان نامه در سه فصل تدوین گردیده است . فصل اول مقدمه و کلیات که شامل مبانی نظری، تاریخچه ی بوطیقا و ساختار شناسی عریف و تاریخچه ی روایت و عناصر داستانی است. فصل دوم مربوط به بررسی ساختار روایت های شعر اقبال و فصل سوم تجزیه و تحلیل عناصر داستانی و نظام حاکم بر ساخت حکایت ها است. در پایان مشخص گردید به پیروی از سرایندگان بزرگ ایران برای بیان اندیشه ها از حکایت استفاده کرده است. در شعر اقبال تعداد 25 حکایت موجود است که فقط در مثنوی ها و دوبیتی ها ذکر شده اند .همه ی آنها الگوی ساختاری واحد و ساده ای دارند. بطور کلی می توان گفت که بر اساس الگوی (شخصیت+ گفتگو) شکل گرفته اند و از نظام پی رفتی یکسانی برخوردارند. شخصیت ها در آنها جز در نه درصد از سه شخصیت تجاوز نمی کند. پرداخت شخصیت ها به سه شیوه ی معمول مستقیم، غیر مستقیم یا تلفیقی است. کنش های حکایتها اغلب گفتاری و گفتگوها به صورت پرسش و پاسخ هستند.بدین صورت که پرسشی از جانب یکی از شخصیت ها مطرح ومکث روایت روی پاسخ شخصیت دیگر است. بسامد درون مایه ها به ترتیب سیاسی - اجتماعی، عرفانی و اخلاقی است. زمان و مکان صحنه ها تحت تأثیر درون مایه است.بعنوان مثال در حکایت هایی که درون مایه عرفانی دارند، زمان سحرگاه و مکان جایی متناسب با آن است. زاویه ی دید حکایت ها بیرونی و راوی دانای کل است که انتخاب آن به دلیل اشراف بر فضای حکایت برای پرداخت شخصیت ودرون مایه بسیار مناسب است. کوتاهی حکایت ها تقلیدی از حکایت پردازی سنتی زبان فارسی است و ضرورت بعضی از عناصر مانند شخصیت،گفتگو،زاویه ی دید، و درون مایه را به خوبی تشخیص داده و از آنها بهره گرفته است.

کلیم همدانی، شاعری خلاق، معتدل و پرسخن بود که اگرچه در همه ی انواع شعر طبع آزمایی کرده، اما شهرت اصلی وی در غزل سرایی است. اشعار کلیم، صرف نظر از ویژگی های مشترک سبک هندی، به دلیل نیروی آفرینندگی شعری، تصرفات واژگانی، معنایی و گرایش های غنایی و حکمی، از مختصات زبانی، ادبی و فکری برخوردار است. هنر کلیم، در تصویرآفرینی، نازک خیالی و مضمون پردازی است. او از تمام امکانات بیانی، به صورت معتدل، ساده و روشن استفاده می کند. تصاویر شعری وی با وجود فشردگی، از ابهام و پیچیدگی به دور است. کلیم در اشعار خود، بیش تر از استعاره ی مکنیه، از نوع تشخیصِ حسی بهره می برد و گاهی با قدرت اِبداع و تصرّف در عناصر طبیعی، حتی از موضوعات غیر شاعرانه، تصاویر بدیع خلق نموده است. هرچند اسلوب معادله، از اصلی ترین صورت های شعری صائب است، اما کلیم را آغازگر این شیوه می دانند؛ که این خود یکی از شاخص های شعر وی نیز به شمار می رود. عنصر تشبیه در دیوان کلیم در سه مقوله ی گسترده، دور از ذهن و آفریده ی ذوق شاعر، تقسیم پذیر است. در این پژوهش، سعی نگارنده بر آن بوده تا مضامین مختلف صور خیال را در اشعار کلیم همدانی بررسی نموده و زیبایی های شعری آن را آشکار نماید.

شیخ اوحدالدین یا رکن الدین بن حسین اوحدی مراغی (م: 738‏هـ ق)، شاعر و عارف اواخر قرن هفتم و اوایل قرن هشتم است که کلیات وی را مجموعه غزلیات، قصاید، قطعات، ترجیعات، رباعیات و هم¬چنین دو مثنوی با نام ده¬ نامه (یا منطق العشاق) و جام جم تشکیل می¬دهد. در دیوان اوحدی مراغی بیش از 870 غزل وجود دارد که از جنبه‏های مختلف سزاوار بررسی و توجه بیشتر هستند. یکی از این جنبه‏ها سبک‏شناسی است که اهمیت آن بر کسی پوشیده نیست. غزل اوحدی مراغی در سه سطح زبانی، فکری، و ادبی شایستۀ تحلیل و بررسی است، اما در میان سه سطح یاد شده، خصیصه¬های ادبی این غزلیات، رنگ خاصی به شعر وی بخشیده که در این پژوهش به بررسی آن¬ها پرداخته شده است. این رساله در سه فصل بررسی و تنظیم شده که فصل اول شامل کلیات و تعاریف است که به شرح و بیان مسئله، ضرورت و اهمیت موضوع، اهداف تحقیق، کاربرد نتایج تحقیق، پیشینه علمی موضوع، فرضیه یا سؤال¬های تحقیق و شرح روش تحقیق می¬پردازد. فصل دوم به¬صورت زندگی¬نامۀ اوحدی مراغی، آثار اوحدی مراغی، دانش و آگاهی اوحدی مراغی، تأثیر و تأثر اوحدی مراغی بر شعرای قبل و بعد از خود، تاریخچۀ سبک-شناسی در ایران، سبک و سبک¬شناسی، معرفی لایه¬های سبکی و تعریف سبک دوره¬ای و سبک عراقی تنظیم شده است. فصل سوم، که تنۀ اصلی پایان¬نامه را تشکیل می¬دهد، در چهار بخش تنظیم شده است؛ در بخش نخست به بررسی تشبیه در سبک سخن اوحدی مراغی پرداخته شده، در بخش دوم کیفیت سبک استعاره¬ای غزلیاتِ مورد بحث بیان گردیده، در بخش سوم نحوۀ کاربرد کنایه در غزل اوحدی مراغی ارائه شده و در بخش واپسین سبک ایهامی غزلیات اوحدی مراغی بررسی گردیده است. نتایج پژوهش نشان می¬دهد که چهار صنعت بلاغی مذکور به غزل اوحدی مراغی غنای خاصی بخشیده است به نحوی که باید سخن وی را کلامی تصویری با معانی چند لایه محسوب کرد. بسامد بالا، تداوم در تکرار و پراکندگی هر یک چهار صنعت مذکور در سطح غزلیات شاعر سبب گردیده است که به عنوان وجه غالب در سطح بلاغی معرفی گردند.

شیعیان دومین جمعیت بزرگ جهان اسلام اند که در اکثر کشورهای اسلامی حضور دارند. بر اساس آخرین آمارها نزدیک به ??درصد جمعیت مسلمانان جهان را شیعیان تشکیل می دهند. مطالعه سیاسی وضعیت شیعیان در خلال دو دهه گذشته توجه تعداد زیادی از اندیشمندان را در رشته های مختلف به خود جلب کرده است. امروزه به خصوص بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران شیعیان در کانون توجهات بین المللی قرار دارند.تحولات سیاسی – اجتماعی جهانی به خصوص درجهان اسلام باعث شده است شیعیان این کشور روز بروز بر تحرکات سیاسی – اجتماعی خود در مسائل مختلف داخلی و بین المللی بیافزایندکه لازم است نسبت به بررسی این موضوع اقدام عملی گردد. از دلایل اهمیت شیعیان به عنوان اقلیت اصلی عربستان سعودی، می توان به اهمیت جغرافیایی منطقه شیعه نشین در امنیت منطقه ای و بین المللی و ثبات اقتصادی و سیاسی خلیج فارس، عربستان و جهان اشاره کرد. در عین حال، پیگیری مطالبات و حقوق شیعیان به ویژه توسط ساکنان مناطق «الاحساء» و «قطیف» و تداوم تقابل با حکومت ریاض، موردی است که تحرکات شیعی در منطقه را حائز اهمیت و برجسته کرده است. واکنش شیعیان به سیاست های تبعیض آمیز، تأسیس جنبش(حرکت الرسالیین الطلع) در سال 1968با حمایت معنوی آیت الله سیدمحمد مهدی شیرازی از مراجع تقلید شیعیان بود که با پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1979 شیعیان عربستان متأثر از این تحول شدند و نقطه عطفی برای شیعیان محسوب می گردید. بر این اساس مساجد و حسینیه های شیعیان که تا پیش از آغاز انقلاب ایران نقش، چندانی ایفا نمی کردند، پس از سال 1979 به پایگاه هایی برای جنبش های مختلف مذهبی و سیاسی شیعیان تبدیل شدند. مجموع این عوامل، زمینه را برای مدیریت و رهبری ایران در دنیای تشیع فراهم آورده است. بنابراین روشن است که این کشور( ایران) نمی تواند نسبت به سرنوشت شیعیان جهان بی تفاوت باشد و باید به خواست و استقبال شیعیان عربستان برای پر کردن خلأ اعتقادی و فرهنگی و...،جامه ی عمل بپوشاند. لذا نگارنده از سال 1391 با راهنمایی علمی و معنوی استاد ادیب وفرزانه دکتر محمود تقی زاده داوری که آرزوهای بزرگ و هدفمندی برای معرفی شیعیان به جهانیان دارد، تصمیم گرفت تا دین خود را ادا کند و گوشه ای از نواقص اطلاعاتی موجود در شناخت وضعیت سیاسی – اجتماعی شیعیان عربستان را با تدوین این تحقیق جبران نماید. امید است با لطف خدای باری تعالی به این توفیق مهم دست یابد.

چکیده داستان یا قصه یکی از مرسوم ترین راه های انتقال مباحث فلسفی و متافیزیکی به مخاطبین است. ابن¬سینا، فیلسوف بزرگ مسلمان از پیشگامان در این زمینه می باشد. او با توجه به شرایط خاص، وجود محدودیت های بیانی و فهم مخاطبان داستان هایی را خلق کرده است. مطالعه ی این داستان ها می تواند نتایج مفیدی در آموزش و پژوهش فلسفی داشته باشد. این داستان ها شامل حیّ¬بن¬یقظان، رساله¬الطیر و سلامان و ابسال است که حاوی مضامین فلسفی و عرفانی می باشند. در این نوشتار به طور مشخص چیستی، چگونگی و چرایی طرح این داستان¬ها از سوی ابن سینا مد نظر بوده است. بر همین مبنا ضمن پرداختن به این موارد، هر داستان را در دو بخش ساختار و درون مایه تنظیم نموده و پس از شرح عناصر ادبی، به بیان مطالب و مباحث رمزیِ فلسفی و عرفانی درون مایه ی داستان ها و شرح و بسط آن ها پرداخته شده است. این سه داستان به ترتیب سه مرحله از مراحل سیر و سلوک عارف را توضیح می¬دهند که به صورت منطقی به هم مرتبط هستند و بیانگر فلسفه¬ی مشرقی ابن¬سینا می¬باشند. داستان نخست ضمن شرح مباحث فلسفی به صورت سمبلیک، القا کننده ی ملاقات با فرشته ی راهنما است و از نظر تئوریکی مسیر و موانع سیر را توضیح می دهد. داستان دوم در شرح مرحله ی عملی و قبول موانع است که سالک با گذشتن از آن ها از دام قوا آزاد گشته، لیاقت اتصال به منبع فیض و اکتساب معقولات را می یابد. در داستان سوم به آخرین مرحله ی سفر یعنی مرگ عرفانی سالک و ملحق گردیدنش به اصل حقیقی خود، پرداخته شده است. در این اثر ضمن شرح عناصر ادبی و فلسفی داستان¬ها به شرح مراحل و موانع سفر که در قالب عبارات رمزی نمود یافته¬اند پرداخته¬ شده است. واژه¬های کلیدی: ابن سینا، داستان¬های فلسفی- عرفانی، حیّ-بن¬یقظان، رساله¬الطیر، سلامان و ابسال. داستان یا قصه یکی از مرسوم ترین راه های انتقال مباحث فلسفی و متافیزیکی به مخاطبین است. ابن¬سینا، فیلسوف بزرگ مسلمان از پیشگامان در این زمینه می باشد. او با توجه به شرایط خاص، وجود محدودیت های بیانی و فهم مخاطبان داستان هایی را خلق کرده است. مطالعه ی این داستان ها می تواند نتایج مفیدی در آموزش و پژوهش فلسفی داشته باشد. این داستان ها شامل حیّ¬بن¬یقظان، رساله¬الطیر و سلامان و ابسال است که حاوی مضامین فلسفی و عرفانی می باشند. در این نوشتار به طور مشخص چیستی، چگونگی و چرایی طرح این داستان¬ها از سوی ابن سینا مد نظر بوده است. بر همین مبنا ضمن پرداختن به این موارد، هر داستان را در دو بخش ساختار و درون مایه تنظیم نموده و پس از شرح عناصر ادبی، به بیان مطالب و مباحث رمزیِ فلسفی و عرفانی درون مایه ی داستان ها و شرح و بسط آن ها پرداخته شده است.

ساختارگرایی رویکردی نوین در مطالعهی ادبیات است. یکی از مباحث مورد توجه محققان روایتشناسی ساختارگرا، یافتن دستور زبان داستان است؛ یعنی قانونمندیها و قواعدی که بر قصهها و داستانها حاکم است. به دلیل آنکه قصههای عامیانه،ساختار نسبتاً سادهای دارند، میتوان قواعد حاکم بر آنها را شناسایی و طبقهبندی کرد. از آنجا که ساختارگرایی در ادبیات، ازخود نظام ادبیات به عنوان مرجع بیرونی آثاری که بررسی میکند، استفاده میکند، جایگاه ارزشمندی در مطالعات ادبی دارد. علاوه بر آن داستاننویسی در دهههای اخیر شاهد تحوّلات شگرفی بوده است و نویسندگانی تجربهگرا پا به عرصه نهادهاند. یکی از این نویسندگان هوشنگ گلشیری است که وی را بعد از صادق هدایت تأثیرگذارترین داستاننویس ایرانی دانستهاند. گلشیری در اواخر دههی چهل خورشیدی به شهرت فراوانی رسید. علاوه بر این آثار زیادی را » شازده احتجاب « با نگارش رمان کوتاه خلق کرده است که از جمله میتوان به داستانهای کوتاه او اشاره کرد. از طرف دیگر منتقدان در سدههای اخیر از دیدگاههای مختلف به بررسی آثار روایی و داستانی پرداختهاند و شیوههای گوناگونی در عرصهی نقد داستان و روایت به وجودآوردهاند است که شیوهای خاص در بررسی و تحلیل » تزوتان تودوروف « که همگی در خور اهمیت هستند. یکی از این نظریهپردازان روایت دارد و بر نظام پی رفتی روایت تکیه نموده است. در این پژوهش به بررسی ساختار روایی داستانهای کوتاه هوشنگ گلشیری بر اساس نظریهی تزوتان تودوروف پرداخته شد و سادگی و پیچیدگی طرح داستانها را به همراه نحوهی به کارگیری سایر عناصر داستانی در آنها بر این اساس بررسی و تحلیل شد تا از این طریق بتوان جنبههای هنری وارزشهای ادبی داستانهای کوتاه هوشنگ گلشیری را نشان داد . واژگان کلیدی: بوطیقا، ساختارگرایی، پیرفت، روایت، هوشنگ گلشیری، تزوتان تودوروف