چکیده: بحث حق و تکلیف در روابط اجتماعی و سیاسی از مباحث مهم و اصولی در اندیشه بشری به شمار می رود، زیرا از زمانی که بشر بر اساس درک عقلانی، ضرورت زندگی جمعی و جامعه سیاسی را پذیرفت؛ مردم به دو گروه حاکم و رعیّت، فرمان روا و فرمان بردار تقسیم شده و بدین طریق مسئله ی حق و تکلیف مطرح گردید و در اندیشه و سیره ی علوی نیز دارای اهمیت بالایی بوده، از این رو نظامی که در نهج البلاغه ترسیم شده، ناظر به رابطه‏ی دوسویه‏ی حاکمان و مردم است که همان تکیه بر مولفه‏ی حق و تکلیف می‏باشد. بنابراین در این پژوهش به بررسی رابطه‏ی حق و تکلیف در نظام های سیاسی ‏پرداخته، و حقوق اجتماعی و سیاسی مردم وحاکمان و تکالیف متقابل آن ها از منظر اندیشه و سیره علوی مورد کنکاش قرار خواهد گرفت تا در مقابل با نظام های یک سویه امتیازات نظام عدالت محور علوی و دیدگاه آن را نسبت به مردم نشان دهد و امکان بالندگی شایسته آن ها را در این نظام ثابت کند. کلمات کلیدی :حق، حقوق، تکلیف، مسوولیت، حاکم، مردم، تلازم، اسلام، امام علی(ع).