مجموعه دگرگونی گرگان که تحت عنوان شیست های گرگان معرفی و شناخته می شود، طبق مطالعات مختلف، در گستره ی خود، سنگ شناسی یکنواختی نداشته و متشکل از سنگهای متنوعی است که در حد رخساره شیست سبز دگرگون شده اند. با توجه به ماهیت آذرین بازیک بخش مهمی از سنگ والد این مجموعه دگرگونی، فلزات سنگین در آن حضور دارند. علاوه بر این، بخش دیگری از سنگ والد این مجموعه از مواد ریزدانه ای تشکیل شده ( به خصوص شیل) که توانایی نسبتاً بالایی در جذب فلزات سنگین دارند. با توجه به فراهم بودن کلیه شرایط اقلیمی و ساختاری جهت هوازدگی اجزای مختلف این مجموعه، خاک های منطقه از پتانسیل بالایی جهت داشتن آلاینده های فلزی طبیعی برخوردار هستند. در این تحقیق، غلظت عناصر سنگین موجود در خاک های نواحی جنوبی گرگان و کردکوی، جهت ارزیابی نقش مجموعه دگرگونی گرگان به عنوان منبعی طبیعی و مهم در آزاد سازی فلزات سنگین، به خاک های حاصل از این مجموعه مورد بررسی قرار گرفت. جهت نیل به این هدف، به بررسی و مطالعه پارامترهای شیمیایی خاک از قبیل ph, ec و cec، تعیین غلظت فلزات در نمونه های خاک و سنگ (به روش aas)، و تهیه و مطالعه چندین مقطع نازک سنگی پرداخته شد. عناصر as، cd، co، cr، cu، mn، mo، pb، v و fe، عناصری بودند که جهت بررسی تغییرات رفتاری آنها از استانداردهای مختلف و ضرایب ژئوشیمیایی از قبیل ضریب غنی شدگی، شاخص زمین انباشتگی، ضریب آلودگی و درجه آلودگی استفاده شد. جهت بررسی همبستگی و روابط پاراژنزی، روشهای آماری چند متغیره شامل روش همبستگی پیرسون، آنالیز خوشه ای و تحلیل مولفه اصلی به کار گرفته شد. نتایج آنالیز سنگها نشان می دهد که عناصر آرسنیک، آهن، وانادیم، نیکل، کبالت، سرب و مس، به ترتیب با میانگینی برابر با 22/2، 33/140093، 56/145، 83/115، 30/33، 77/20 و 90/80 (بر حسب ppm) دارای مقادیر بالاتری نسبت به میانگین پوسته ای خود هستند. در خاک ها نیز عناصری همچون آهن، وانادیم، نیکل، کبالت و مس، به ترتیب با میانگینی برابر با 86/80502، 09/165، 56/56، 06/25 و 62/32 (بر حسب ppm)، مقادیر بیشتری نسبت به میانگین خاک جهانی نشان می دهند. بر اساس محاسبه ضریب غنی شدگی مولیبدن بدون غنی شدگی، آرسنیک و آهن غنی شدگی متوسط و بقیه عناصر غنی شدگی اندکی نشان دادند. از نظر آهن، ناحیه مورد مطالعه با داشتن بالاترین میزان زمین انباشتگی (14/0)، غیرآلوده تا اندکی آلوده محسوب می شود. آهن، کبالت و وانادیم بر حسب میانگین مقادیر ضریب آلودگی (به ترتیب 71/1، 32/1 و 18/1)، دارای آلودگی متوسطی بوده و در مجموع ناحیه مورد مطالعه از نظر کیفیت زیست محیطی، با داشتن درجه آلودگی اصلاح شده کمتر از 5/1، جزو مناطق فاقد آلودگی یا با آلودگی بسیار اندک طبقه بندی می شود. بر اساس آنالیز فلزات سنگین و آنالیزهای آماری، در خاک نواحی با سنگ شناسی شیستی به خصوص دره توسکستان کمترین غلظت فلزات سنگین وجود دارد. در سایر نواحی بررسی شده به فراخور سنگ شناسی مقادیر متفاوتی از این عناصر موجود است، به طوری که مشخصاً می توان گفت، نواحی دارای سنگهایی با ماهیت بازیک مثل دره ناهارخوران مقادیری بالاتری از عناصر سنگین (fe, cr, ni, v) را به خود اختصاص داده اند. به طور خلاصه می توان گفت که نتایج حاصل از مطالعات ذکر شده موید منشأ طبیعی زمین زاد فلزات سنگین مورد بررسی و نقش ترکیب شیمیایی سنگهای مجموعه دگرگونی گرگان در آزاد سازی این فلزات در خاکهاست.

چکیده برای شناختِ ابعاد گوناگون تاریخ و فرهنگ مردم یک منطقه از مراجعه به منابع متعدد و متنوع، گریزی نیست. رحله ها به جهت اشتمال بر انبوهی از اطلاعات عینی و تجربی جایگاهی ممتاز دارند و به عنوان منابعِ دست اولی هستند که برای تحقیقات تاریخی و جغرافیایی می توان از آن ها استفاده نمود. بعضی از رحله نویسان، چنان از طرز رفتار، معیشت، آداب و رسوم، اخلاق و حکومت اقوامِ مختلف اطلاعات تفصیلی و روشنی به دست می دهند که یک تاریخ نگار یا یک جامعه شناس توان چنین پردازشی را ندارد. رحله؛ نوعی از تألیف است که شامل عنصر عمیقِ درونی و تأملِ دقیق در مشاهدات و ظواهر می باشد و همچنین دنبالِ علل و نتایج با بصیرتی آگاهانه می باشد. در تمدّن اسلامی شکل رحله با توجه به موضوعات متعدد، متنوع گشت؛ به گونه ای که در این تمدّن گسترده، رحله از ظرفیت بالایی برخوردار است و دربرگیرنده فرهنگ ها و دانش های متعددی است.این پژوهش با رهیافت توصیفی ـ تحلیلی بر مبنای گردآوری اطلاعات و به روش کتابخانه ای استفاده می شود که در آن با تکیه بر اسناد و مدارک، نوشته ها ی سفر نامه نویسان و تحقیقات جدید، به تجزیه و تحلیل و در نهایت به اثبات یا رد فرضیات تحقیق پرداخته می شود. نگارنده در ابتدا به بررسی موضوع رحّالان و رحله نویسی در تمدّن اسلامی پرداخته است و در ادامه به ویژگی های اختصاصی سه رحله ی ابن فضلان، ابن جبیر و ابن بطوطه در سده های مختلف تمدّن اسلامی توجه نموده است. ابن فضلان که در قرن چهارم هجری می زیسته، رحله اش با آنکه کوتاه و مختصر نوشته شده است اما با بررسی آن می توان تصویری خوب و زنده از فرهنگ بلغارها، مردم سرزمین های آسیای مرکزی و شمال خزر، جغرافیای انسانی و حاکمان این مناطق، به دست آورد. از رحله نویسان دیگر ابن جبیر در قرن ششم هجری می باشد که در رحله اش بر جنبه فرهنگی و دینی تأکید بسیار دارد و در این جنبه توانسته تصاویر روشن و زنده ای از ابعاد دینی و فرهنگی مناطقی که سفر کرده ارائه دهد. ابن بطوطه از جمله رحله نویسان دیگری است که در قرن هشتم هجری می زیسته و رحله اش آئینه ای از آداب و آئین ها، وضعیت اقتصادی، اجتماعی و سیاسی سرزمین های گوناگون، به ویژه سرزمین های اسلامی است. او تصویر زنده ای از مردمانِ سرزمین های اسلامی در زمانی عرضه می کند که این سرزمین ها یورش مغول ها را از سر گذرانده اند. در این دوران گرایش های زاهدانه رشد می کند و اطلاعاتی که در قسمتی از رحله اش راجع به رسوم و تمایلات متصوفانه و زندگی فتیان منعکس می باشد از نفیس ترین مطالب آن است. واژه های کلیدی: رحّالان، رحله نویسی، ابن فضلان، ابن جبیر، ابن بطوطه.

چکیده باگسترش روابط ایران و اروپا در دوران صفوی، سفرنامه ها و یادداشت های باارزشی از آن دوران به دست ما رسیده است. بسیاری از سیاحان در این دوره با انگیزه های گوناگون به ایران آمدند و شرح مشاهدات خود از زندگی مردم و آداب و رسوم ایشان را ثبت نموده اند. برخی از این سیاحان که با دربار صفوی ارتباط نزدیکی داشتند، از رسوم دربار و قدرت شاه صفوی و مناصب و القاب به صورت مفصلی صحبت کرده اند. این نوشته ها منبع با ارزشی برای تحلیل اوضاع اداری صفویه به شمار می آیند. از موارد مورد توجه این سیاحان و نمایندگان سیاسی دربار صفویه و تشریفات، هدایا، مناصب، القاب و...بوده که در برخی از این سفرنامه ها به شکل مفصلی به آن‏ها پرداخته شده است. دوران صفویه به دلایل گوناگون از دوره های پررونق در روابط سیاسی ایران بوده و بیش از تمام دوره های قبل از خود، شاهد حضور سیاحان و سفرنامه‏نویسان در ایران بوده ایم که با انگیزه های سیاسی، تجاری، مذهبی و ...به ایران آمده و به فراخور حال و روز خود، به ثبت وقایع و شرح روزگار مردم پرداخته اند، قدرت گیری دولت عثمانی و اکتشافات جغرافیایی اروپاییان مقارن با اوایل شکل گیری صفویان بود. در این زمان شاهان صفوی به جهت نیاز به تثبیت قدرت خود در منطقه، سیاستی مسالمت آمیز با اروپاییان داشتند و اروپاییان نیز به دنبال کسب منافع بیشتر بودند. سفرنامه نویسان در هر دوره به مطالبی اشاره می کنند که برای مردم جامعه ی مورد نظر آن‏ها، بسیار عادی و پیش پا افتاده هستند و همچنین محدودیت های کمتری برای ارائه ی تصویر واقعی از جامعه دارند. در این رساله تلاش برآنست تا با روشی توصیفی- تبیینی و بهره گیری از سفرنامه های اروپاییان در دوران صفوی، نظام اداری این دوره تبیین شود. واژه های کلیدی: ایران، صفویه، سفرنامه نویسان اروپایی، نظام اداری.

چکیده ندارد.