حکیم نظامی گنجوی، بزرگترین شاعر نوآور قرن ششم هجری است. این شاعر توانا در منظومه های خود هنر خود را در نوآوری و آوردن اوصاف و تصاویر بدیع و بی بدیل به اوج رسانده است. خمسه او نیز از آثار معتبر ادب فارسی است که به دلیل اهمیت، تقلیدهای فراوانی از آن صورت گرفته است. یکی از منظومه های خمسه وی، خسرو و شیرین است که از پیچیده ترین و پر ابهام ترین آثار غنایی ادب فارسی محسوب می شود. این منظومه، هم به لحاظ محتوا و هم به لحاظ الفاظ و ترکیبات نو و تازه، دارای اهمیت و جایگاه ویژه ای است. نظامی این افسانه را در قالب ترکیبات و اصطلاحاتی نو ریخته و شکلی بی نظیر به آن بخشیده است. به همین سبب صاحب سبک خاص شده است و معانی اغلب ترکیبات تازه او در هاله ای از ابهام قرار دارد. از دیرباز نسخ متعددی از این منظومه، طی قرن های مختلف فراهم شده است و امروز نیز بزرگان و استادان ادب فارسی، سعی کرده اند با استفاده از این نسخ، تصحیح و شرح مناسب و قابل قبولی برای این منظومه ارائه دهند. اما به دلیل دشواری سخن نظامی و با وجود تلاش فراوان این بزرگان هنوز ابیات زیادی از این منظومه دچار ابهام است و در بعضی از موارد این ابهام برطرف نشده است . به دلیل اهمیت فراوان نظامی و نیز با توجه به جایگاه شرح نویسی در متون مختلف ادبی، بر آن شدیم تا در این پایان نامه به نقد و بررسی شروح خسرو و شیرین نظامی بپردازیم و ضمن بیان نقاط قوت و ضعف موجود در این شروح و بررسی اختلاف نظرهای شارحان، در حد توان خود گرد ابهام را از پیرامون ابیات این اثر بزداییم. شروح مورد بررسی ما در این پایان نامه عبارتند از: شرح مرحوم حسن وحید دستگردی، شرح دکتر بهروز ثروتیان، شرح دکتر برات زنجانی، گزیده عبدالمحمد آیتی و... کلمات کلیدی: نقد، شرح و بررسی ابیات، نظامی، خسرو و شیرین.