تحولات روابط هند و ایران به ویژه از ابتدای هزاره جدید متأثر از عوامل مختلفی بوده است، عواملی که در حوزه هایی مناسبات دو جانبه را در پی دو اعلامیه مهم تهران(2001) و دهلی نو(2003) گسترش و تعمیق بخشیده و در حوزه های دیگر آن را با محدودیت هایی مواجه ساخته است. در یک ارزیابی کلی می توان گفت بیشتر عوامل همگرایی موثر بر روابط دو کشور ذاتی و بادوام هستند و عوامل واگرایی بیشتر به صورت عرضی و موقتی و از ناحیه بازیگران ثالث صورت می گیرد. به دلیل اشتراکات فراوان تاریخی، تمدنی و فرهنگی، زیربنای ذهنی برای گسترش روابط و برقراری همکاری استراتژیک و گسترده فراهم است. در زمینه سیاسی نیز دو کشور در بسیاری از مسائل و موضوعات منطقه ای و بین المللی دارای اشتراک منافع و سیاست ها بوده و عوامل مختل کننده در این رابطه کمتر به چشم می خورد. اما در کنار عوامل فرهنگی و سیاسی – امنیتی، حوزه اقتصادی به عنوان مهم ترین حوزه ظرفیت ساز و کانون محوری روابط دو کشور محسوب می شود. از آنجایی که بین دو کشور اختلافات سیاسی و امنیتی جدی وجود نداشته و با توجه به وجود ظرفیت های بالای اقتصادی فیمابین، مسائل سیاست سفلی(اقتصادی و رفاهی) از اهمیت بسیار بیشتری نسبت به مسائل سیاست علیا، در روابط دو کشور برخوردار می باشد و همین امر ضرورت تعامل و همکاری بیشتر میان دو کشور را فراهم آورده است. با توجه به نیاز روز افزون هند به واردات انرژی برای تداوم رشد اقتصادی 8 درصدی خود و نیاز ایران به فروش نفت و گاز در جهت تأمین مالی برنامه توسعه، و همچنین وجود ظرفیت های بالای همکاری در دیگر حوزه های تجاری مثل مبادلات تکنولوژیکی و صنعتی، نظامی – تسلیحاتی، ترانزیت کالا و بحث کریدور شمال - جنوب و مسائلی از این قبیل، می توان گفت دو کشور دارای اقتصاد های مکمل بود و در صورت گسترش همکاری ها و روابطشان، می توانند بسیاری از نیاز های یکدیگر را برطرف نمایند و شرایط وابستگی متقابل میان دو کشور را فراهم سازند. در واقع می توان گفت که استعداد ها و ظرفیت های کافی برای برقراری یک رابطه مبتنی بر وابستگی متقابل میان ایران و هند به صورت بالقوه وجود دارد که در صورت عزم رهبران سیاسی برای گسترش روابط و همکاری ها و عدم توجه به محدودیت های وارده از سوی کشور های ثالث، این ظرفیت های همکاری به صورت بالفعل در آمده و وضعیت وابستگی متقابل دو کشور محقق می شود. در این میان، مقوله انرژی و امنیت انرژی به عنوان محور توسعه روابط دو کشور تلقی شده که می تواند روابط دو کشور را به سمت وابستگی متقابل هدایت نماید.