آلودگی خاک ها به فلزات سنگین یکی از مهم ترین مشکلات محیط زیست است که سلامتی انسان ها را به خطر می اندازد. ترکیبات آلی محلول موجود در مواد آلی ممکن است تحرک فلزات سنگین را افزایش دهند. این پ‍‍ژوهش به منظور بررسی اثر کاربرد لجن فاضلاب و مانده های گیاهی بر جزءبندی و رهاسازی سرب (pb)، کادمیم(cd)، روی(zn)، مس(cu) و نیکل(ni) در10 خاک آهکی آلوده همدان انجام شد. پنج تیمار شامل مانده های گیاهی (آفتابگردان، سیب زمینی، مخلوط میوه و گندم) و لجن فاضلاب به میزان 2 درصد وزنی به خاک ها اضافه شد و به مدت دو ماه در انکوباتور در دمای 25 درجه سانتی گراد و رطوبت ظرفیت زراعی انکوباسیون شدند. پس از انکوباسیون خاک ها به روش عصاره گیری متوالی به اجزای محلول بعلاوه تبادلی (exch)، آلی(om)، کربناته (carb) و باقیمانده(res) جزء بندی شدند. مانده های آلی انتقال فلزات سنگین را بین فازهای مختلف خاک تحت تأثیر قرار دادند. به طور کلی در اثر افزودن اصلاح کننده های آلی اجزای تبادلی و آلی که ضعیفترین پیوندها را با اجزای خاک و مواد آلی دارند افزایش یافتند، و کاهش متناظری در دو جزء دیگر که پیوندهای قوی تری دارند مشاهده شد. در بخش دوم پژوهش، آزمایشات به منظور تعیین سینتیک رهاسازی pb، cd، zn، cu و ni در خاک های آلوده با عصاره گیرهای edta، اسید مالیک و کلرور کلسیم 01/0 مولار انجام شد. به طور کلی اجزای تمام فلزات عصاره گیری شده با edta بیشتر از عصاره گیرهای اسید مالیک و کلرور کلسیم بود. سرعت رهاسازی فلزات سنگین در تمام خاک های مورد بررسی ابتدا زیاد بود و به تدریج کاهش یافت و معادله های سینتیکی تابع توانی و مرتبه اول بهتر آن را توصیف کردند. در بین فلزات، به طور میانگین مس بیشترین درصد رهاسازی را در خاک ها?و در تمام عصاره گیرها داشت. بنابراین این فلز پتانسیل بالاتری برای آبشویی و آلودگی آبهای زیرزمینی در خاک های آهکی آلوده را دارد. پارامترهای مدل های سینتیکی در تمام عصاره گیرها با رس و سیلت خاک همبستگی معنی داری داشت. اطلاعات انتقال و رهاسازی فلزات سنگین، به سبب کاربرد مانده های آلی در این خاک های آهکی آلوده به منظور تعیین پیامدهای زیست محیطی کوتاه مدت و بلند مدت مفید است.