موسیقی علمی شریف و صنعتی لطیف است که موجب تلطیف ارواح و صحت اجسام می گردد. چه بسا سالـکان طریقت که به سماع زمـزمه، بنـد تـن از پای گسسته و درهـوای وصال به پرواز آمده اند. شاعران نیز با بهره گیری از علوم دقیق موسیقایی، کلیه اصطلاحات موسیقی را در قالب شعر بیان کرده و با صور زیبایی آنها را مزین کرده اند. ایشان با هنرمندی خاصی بین تعابیر موسیقی و صور شعری، از بعضی صناعات ادبی چون؛ استعاره، ایهام، اضافه تشبیهی و ... بهره فراوان برده اند. اوج تصویرگریهای ایشان را در ارتباط با مقامات و آلات موسیقی می توان دریافت. الحان و مقامات و پرده ها با همنشینی در یک بیت، علاوه بر معنای موسیقایی خاص خود- که با گریز زدن از مقامی به مقام دیگر، لحن هر مایه متناسب با حالات روحی عاشق تغییر می یابد- ایهام زیبایی را با بعضی اسامی شهرها ( چون: حجاز، اصفهان، عراق و... ) ایجاد کرده و آنها را راهی برای وصال به معشوق و یا فراق از کوی او معرفی می کنند. گاه نام برخی مقامات، اقلیت خاصی ( چون: عشاق و مخالف) را در ذهن جلوه گر می سازد. هیات ظاهری سازها نیز چون از دریچه تعالیم فکری و عرفانی شعرا نگریسته شود، عاشق جبرگرایی را در ذهن متبلور می سازد که بی اراده و اختیار در دستان نوازنده حضرت حق قرار گرفته و هر لحظه از دم یا زخمه های لطف و قهر او، گلبانگ پرسوز و گداز عشق سر می دهد. حالت عکس آن را این گونه تعبیر کرده اند که گاه می توان با گوش دل آوای معشوق را از دل هر سازی باز شنید و مست نوای او شد، زیرا از نغمه تا خدا یک کوچه راه است.