آسمان و پدیده هایش از دیرباز نوع بشر را به شگفتی وا می داشته، و این انگیزه را در آن ها ایجاد می کرده است که پی به اسرار آن و ستارگانش ببرند. ادبیات فارسی به عنوان آینه تمام نمای فرهنگ و هنر ایران زمین از بدو پیدایش تاکنون، بسیاری از مسائل مربوط به آسمان را در خود بازتاب داده است. در نوشتار حاضر به بررسی آسمان و پدیده هایش در شعر شاعران بی دیوان ، رودکی، فردوسی و ناصر خسرو از نظر صور خیال و رابطه آسمان با سرنوشت بشر، پرداخته ایم. در این پژوهش همه ی اشعار شاعران مورد نظر خوانده شده و موارد مربوطه استخراج گردیده و سپس با کمک گرفتن از دیگر آثار و منابع، به دسته بندی و تحلیل ابیات با توجه به موضوعات مورد نظر پرداخته شده است. صور خیال مرتبط با آسمان در شعر این شاعران، ساده و طبیعی است. اینان اغلب به تشبیه و آن هم از نوع تشبیه حسی گرایش دارند. همچنین از نظر رودکی، فردوسی و ناصر خسرو ، انسان دارای اختیار است و قدرت انتخاب میان نیک و بد را دارد از این رو نسبت دادن حوادث زندگی بشر را، به آسمان و پدیده هایش نمی پذیرند، ولی در شعر شاعران بی دیوان اغلب تأثیر آسمان و پدیده هایش در زندگی بشر تأیید شده است.

شعر معاصر فارسی، جریانات مختلفی را به خود دیده است. برخی از شاعران، گرایشهای فرمی و زبانی داشته اند و برخی نیز به محتوا و مضمون اهمیت داده اند. یکی از جریانهای محتواگرای شعر معاصر، جریان شعر انقلاب اسلامی و در امتداد آن دفاع مقدس است. در واقع، این شعر به واسط? محتوا و مضمون، راه خود را از انواع دیگر جدا کرد. هرچند ناگزیر از حیث زبان و بیان نیز ویژگیهای خاص خود را نشان داد. به نظر می رسد با گذشت بیش از سه دهه از ظهور شعر دفاع مقدس، این گون? شعری تثبیت شده است. بنابراین، تجزیه و تحلیل شعر دفاع مقدس از این حیث که تجرب? جدیدی در ادبیات فارسی است و بخش گسترده ای از شعر معاصر را در بر گرفته است، برای شناخت مختصات آن لازم و ضروریست. در این پژوهش، با نگرشی کلی و همه جانبه، عناصر و مفاهیم تشکیل دهنده شعر دفاع مقدس (مورد مطالعه: اشعار علی معلم، علیرضا قزوه، سید حسن حسینی، محمدرضا عبدالملکیان و حسین اسرافیلی) مورد بررسی قرار می گیرد. تحلیل محتوای اشعار دفاع مقدس نشان می دهد که مذهب و انقلاب، جهان بینی شاعران را تشکیل می دهد. شاعران دفاع مقدس، زبان، موسیقی، صورخیال و شکل و قالب شعر را در جهت رسالت خود به کار گرفتند. روش تحقیق در این رساله، توصیفی-تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه ای است.