چکیده عوامل موجهه جرم علل و اسبابی عینی هستند که با وجود هر کدام از آنها جرمی به وقوع پیوسته و اصولاً عمل ارتکابی صورت جرم به خود نمی‎گیرد؛ که عبارتند از حکم قانون، امر آمر قانونی، اضطرار، دفاع مشروع و رضایت مجنی‎علیه، که در این حالت شخص مرتکب در مرحله تحقیقاتی از دایره حقوق جزا خارج می‎شود. علل رافع مسئولیت کیفری موجباتی شخصی و ذهنی هستند که باعث رفع مسئولیت کیفری می شوند؛ بدین معنا که در این حالت جرم واقع می‎شود، ولی به جهت عدم قابلیت انتساب به مرتکب، مجازات نسبت به مرتکب رفع می‎شود؛ و عبارتند از صغر، خواب و بیهوشی، جنون، مستی و اشتباه. علل موجهه و رافع از آن دسته عللی هستند که در بطن خود دارای قواعد ویژه‎ای هستند و مقررات مخصوصی بر آنها حاکم است. صرفنظر از اینکه این دو عامل در صورتیکه توسط دادگاه احراز شوند موجب معافیت از مجازات می شوند. اما از لحاظ قابلیت اعمال اقدامات تأمینی و تربیتی، مسئولیت مدنی متهم، دفاع در برابر متهم، قابلیت مجازات شرکاء و معاونین جرم، بار اثبات و آیین دادرسی تفاوتهایی با هم دارند. همچنین بعضی از مصادیق آنها مشتبه بوده و تشخیص آنها از یکدیگر آسان نمی‎باشد، که در این پایان نامه به آن می‎پردازیم.