مقدمه: لپتین سرم و مقاومت به انسولین از موضوعات مشترک چاقی و بلوغ محسوب می¬شود. تغییرات این دو متغیر¬ فیزیولوژیکی در دوره حساس بلوغ بارز است. بنابراین شناسایی عوامل مرتبط با چاقی در این دوران برای کنترل پیامدهای آن ضروری به نظر می¬رسد. هدف از این مطالعه بررسی آثار تمرین هوازی و محدودیت کالریک بر لپتین سرم و شاخص مقاومت به انسولین پسران چاق در مراحل مختلف بلوغ بود. روش¬پژوهش: تحقیق حاضر با طرح پیش¬آزمون و پس¬آزمون به¬صورت مقطعی اجرا شد. آزمودنی¬ها شامل 53 پسر چاق 12 تا 17 سال بودند. برای اندازه¬گیری دوره بلوغ از تصویر مقیاس تانر به روش خوداظهاری و سطوح سرمی تستوسترون استفاده شد. آنها در دو گروه ts2,3 و ts4,5 همتا شده و هر گروه نیز در گروه¬های تمرین هوازی، رژیم غذایی و کنترل قرارگرفتند. پس از اندازه-گیری¬های آنتروپومتریکی، سطوح سرمی لپتین، انسولین، تستوسترون و گلوکز خون درحالت ناشتا اندازه¬گیری شد. شاخص مقاومت به انسولین با استفاده از مدل homa-ir محاسبه شد.گروه تمرین هوازی به مدت 12 هفته، هفته¬ای 3 جلسه به طور میانگین 30 دقیقه با شدت 60 تا 85 درصد ضربان قلب بیشینه دویدند. از پدومتر برای اندازه¬گیری سطح فعالیت بدنی و از نرم افزار n4 برای اندازه¬گیری انرژی دریافتی استفاده شد. برای آزمودنی¬های گروه رژیم غذایی، برنامه غذایی کم انرژی بر مبنای دریافت 500 تا 1000 کیلوکالری کمتر از نیاز روزانه، تنظیم شد. یافته¬ها: پس از 12 هفته، کاهش درصد چربی بدن، سطوح لپتین سرم و شاخص مقاومت به انسولین و همچنین افزایش توده خالص بدن در گروه¬های تمرین هوازی و رژیم غذایی در همه مراحل بلوغ معنی¬دار بود (05/0 p ). کاهش شاخص توده بدنی و توده چربی بدن در گروه رژیم غذایی و فقط در گروه تمرین هوازی با مرحله بلوغ ts4,5 معنی¬دار بود (05/0 p ). از سوی دیگر، در گروه کنترل فقط کاهش شاخص مقاومت به انسولین در ts2,3 معنی¬دار بود (05/0 p ). مقایسه تغییرات گروه¬ها نشان داد فقط تغییرات درصد چربی بدن در هر دو مرحله بلوغ معنی¬دار بود. آنالیز واریانس دوطرفه نشان داد بلوغ در تغییرات لپتین اثر گذار است (05/0 p )؛ با این وجود بین تاثیر تمرین هوازی وکاهش کالریک بر آزمودنی¬های گروه ts2,3 و گروه ts4,5تفاوت معنی¬داری مشاهده نشد. نتیجه گیری: تمرین هوازی و کاهش کالریک در پسران نوجوان چاق می¬تواند منجر به تغییرات مطلوبی در ترکیب بدن شود که با افزایش تستوسترون و کاهش لپتین سرم همراه بود. با این حال بخشی از این تغییرات حاصل فرایند طبیعی رشد در دوران بلوغ است که با توجه به مرحله بلوغ آزمودنی¬ها می¬تواند منجر به بروز پاسخ¬های متفاوتی به تمرینات هوازی و کاهش کالریک گردد، هرچند به دلیل تعداد کم آزمودنی¬ها نشان دادن آن به¬خوبی امکان¬پذیر نبود.