طی تحولات بافت های شهری در طول زمان،محلات مسکونی نیز به طور مداوم تغییر شکل می یابند. با تغییر نیازها و گرایشات جامعه، ساختارهای فضایی- اجتماعی محله به تدریج کارآیی خود را ازدست داده و کاستی هایی در آن ها بوجود می آید. این موضوع به خوبی ضرورت توجه به ساختارهای محله ای در مداخلات بافت های فرسوده را نمایان می سازد. پژوهش حاضر سه مرحله اصلی را برای شناسایی و احیاء این ساختار تعریف نموده است . مرحله اول به شناخت ساختاراصلی شکل دهنده شهرهای تاریخی و نقش و موقعیت محله های مسکونی در این میان می پردازد. در مرحله دوم ضمن شناسایی دقیق ساختار محله های ارزشمند تاریخی تلاش می شود با کشف ارزش ها و آسیب شناسی بافت محله، چارچوبی برای احیاء محله های تاریخی در تهران تدوین شود. شناسایی و آسیب شناسی بافت محله در سه زمینه اصلی صورت می پذیرد؛ در زمینه کالبدی- فضایی، جهت حفظ، تقویت و روزآمد کردن آن با نیازهای امروزی؛ در زمینه اجتماعی، جهت شناخت آنچه که نزد مردم ارزش و احترام شمرده می شود؛ و در زمینه اقتصادی، جهت شناخت پتانسیل ها و توان اقتصادی محله. قدم بعدی، تدوین چشم اندازی دقیق، روشن، و قابل فهم، برای محله با استفاده از شناخت همه جانبه حاصل شده، و همینطور با تشریک مساعی مردم و مسئولان امر است. شایان توجه است که تاًکید ویژه بر دو کاربرد سکونت و توریسم در محله های تاریخی به عنوان کلید احیاء و بازگرداندن شور و نشاط و سرزندگی به آن ها، در دستورکار تمام مراحل قرار دارد. درانتها با توجه به مراحل طی شده، رویکردهای احیاء و بازآفرینی محله تاریخی در هفت نظام کالبدی، فضایی، کارکردی، اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی، و مدیریتی ارائه می شود. با توجه به ارتباط مستقیمی که میان آرامش و امنیت محیطهای مسکونی با سلسله مراتب فضایی و عملکردی موجود در محله های مسکونی برقراراست، مرحله سوم این پژوهش به شناسایی دقیق این ارتباط و بازتعریف سلسله مراتب فضایی- عملکردی آنها از عرصه های عمومی به عرصه های خصوصی می پردازد. در نهایت پنج الگوی اصلی برای شکل گیری سازمان فضایی-اجتماعی محله های مسکونی مجاور بازار ارائه می شود. با مدنظر قرار دادن پنج الگوی ارائه شده، یک زیرمحله مسکونی در محله عودلاجان که در مجاورت و ارتباط تنگاتنگ با بازار تهران قرارداشته و به شدت تحت تاثیر فعالیتهای آن قرار دارد، طراحی شده و سیاستهای مورد نیاز این محله مسکونی تدوین گشته است.