چکیده رشد روز افزون دیابت و عوارض جبران ناپذیر ناشی از آن، اهمیت پرداختن به این بیماری را آشکار می کند. در این میان با توجه به عوارض ناشی از مصرف انسولین و دیگر داروهای شیمیایی، استفاده از گیاهان دارویی از مدت ها قبل مورد توجه بوده است. در این مطالعه خواص دارویی بذر شنبلیله مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور، با توجه به اینکه نان، قوت غالب اکثر افراد جامعه را تشکیل می دهد و به منظور بررسی اثرات درمانی بذر شنبلیله بر شاخص های بیوشیمیایی سرم خون (قند، کلسترول، تری گلیسرید، لیپوپروتئین با دانسیته بالا و لیپوپروتئین با دانسیته پائین) بیماران مبتلا به دیابت نوع دو، بذر شنبلیله در فرمولاسیون نان بکار گرفته شد و برگ شنبلیله نیز جهت بهبود طعم نان استفاده شد. بدین منظور ابتدا ترکیبات شیمیایی آرد گندم، آرد بذر شنبلیله و سبوس، اندازه گیری و سپس با یکدیگر مقایسه شدند. طعم تلخ دانه های ، شنبلیله استفاده از آن ها را در مواد غذایی محدود می کند به همین دلیل جهت تعیین درصد بذر شنبلیله، نان های حاوی 0 15 و 20 درصد بذر شنبلیله مورد ارزیابی حسی قرار گرفتند و سرانجام نان مورد نظر با فرمولاسیون 20 درصد ،10 ،5 1 درصد برگ شنبلیله تهیه شد و سپس تاثیر بذر شنبلیله بر روند بیات شدن، در زمان - سبوس و 5 درصد بذر شنبلیله و 2 های بلافاصله، 24 و 48 ساعت بعد از پخت مورد ارزیابی قرار گرفت. جهت بررسی اثرات درمانی محصول تولید شده، 42 نفر بیمار مبتلا به دیابت نوع 2 به عنوان جامعه هدف انتخاب شدند. این بیماران، خانم های خانه دار مبتلا به دیابت نوع دو 50 سال قرار داشتند. سپس جهت یکسان نمودن نان پایه دریافتی افراد از نظر ترکیبات و میزان - بوده و در محدوده سنی 60 سبوس و سپس بررسی اثر درمانی بذر شنبلیله، ابتدا نان فاقد بذر شنبلیله تهیه شد و به مدت 14 روز در اختیار بیماران قرار گرفت. بعد از این مرحله بذر شنبلیله به میزان 5 درصد به فرمولاسیون اضافه شد و بیماران، نان فوق را به مدت 7 روز مصرف کردند به طوری که هر بیمار به طور متوسط در روز 7 گرم بذر شنبلیله دریافت می کرد و سپس نان با فرمولاسیون مشابه، به مدت 14 روز دیگر در اختیار بیماران قرار گرفت. بعد از این مرحله بذر شنبلیله از فرمولاسیون حذف شد و به مدت 7 روز دیگر نان در اختیار بیماران قرار گرفت تا تاثیر حذف شنبلیله از جیره غذایی مورد بررسی قرار گیرد. بعد از بیماران، (ldl ، hdl ، پایان هر یک از این مراحل شاخص های بیوشیمیایی سرم خون (قند،کلسترول، تری گلیسرید و جداول آنووا (sas) نرم افزار سس ،(spss اندازه گیری شد. تجزیه تحلیل آماری داده ها با استفاده از نرم افزار ( 18.0 جفت شده انجام گرفت. نتایج بدست آمده در بخش آرد و نان نشان داد که محتوای t و آزمون های دانکن و (anova) بیشتر از آرد گندم می باشد و اضافه ( p< پروتئین، چربی، فیبر و خاکستر در آرد بذر شنبلیله به طور معنی داری ( 0.05 در ارزش تغذیه ای نان می شود. نتایج نشان داد که مصرف 7 (p< شدن بذر شنبلیله به نان باعث افزایش معنی داری ( 0.05 در قند و تری گلیسرید سرم (p< گرم آرد بذر شنبلیله اضافه شده به نان، به مدت 21 روز، باعث کاهش معنی داری ( 0.01 سرم خون ldl در میزان کلسترول خون بیماران ایجاد نشد. میانگین (p> خون می شود ولی تفاوت معنی داری ( 0.05 (p> سرم خون بیماران افزایش ( 0.05 hld را نشان داد و در نهایت میانگین (p< بیماران کاهش معنی داری ( 0.001 در میانگین (p< یافت. نتایج بدست آمده بعد از حذف بذر شنبلیله از فرمولاسیون نان نشان داد افزایش معنی داری ( 0.05 hdl این افزایش معنی دار نبوده است. در مورد میزان ldl قند و تری گلیسرید ایجاد شده ولی در مورد کلسترول و ایجاد شد. (p< سرم خون بیماران نیز کاهش معنی داری ( 0.05 کلمات کلیدی: دیابت، غنی سازی نان، بذر شنبلیله، شاخص های بیوشیمیایی سرم خون (قند، کلسترول، تری گلیسرید، (ldl ،hdl