در اینکه این بحث ( قاعده مند سازی زبان عربی) اولین بار توسط چه کسی مطرح شده ، اختلاف نظر زیادی وجود دارد. به هر حال پایه های علم نحو در قرن اول هجری استوار گردید و در قرن دوم هجری با نگارش الکتاب سیبویه به تثبیت رسید. در این بین مکاتب نحوی نیز به وجود آمدند که در رشد و نمو نحو تاثیر بسیاری داشته اند. ابتدا دو مکتب بصره و کوفه و سپس مکاتب بغداد، اندلس و مصر شکل گرفتند. این مکاتب، با وضع اصول و قوانین زبانی خدمت بزرگی به زبان عربی کردند. البته گاهی نظرات علماء این مکاتب با هم در تضاد بود و این موضوع بیشتر در اصرار به پرداختن به موارد شاذ و نادر نحوی نمود پیدا می کند. دراین تحقیق سعی بر این است تا ابتدا شکل گیری علم نحو و اولین کوشش ها، در این زمینه را مورد نقد و بررسی قرار دهد، سپس هر یک از مکاتب نحوی را به تصویر کشیده نقاط قوت و ضعف هر یک را بیان کند و دانشمندان برجسته آن را معرفی نموده، آراء و نظرات آنها را بررسی نماید، سپس به ارزیابی و تطبیق آن مکاتب بپردازد. در این بین عالمان نحوی نیز هستند که در زیر مجموعه مکاتب فوق نبوده اند اما خدمت ها و دستاوردهای عظیمی برای زبان عربی و علم نحو داشته اند، به همین دلیل افکار و آراء آنها نیز مطرح شده است. در بحث نقد و تطبیق، به جای ورود به موارد اختلافی جزئی بیشتر کلیات به نقد کشیده شده است. به عنوان مثال به جای پرداختن به مواردی همچون نظریات نحویان و مکاتب در مورد کلا و کلتا، اصول، مبانی و موارد استنادی مکاتب مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. از آنجا که این رساله با نگاهی نقدی به موضوع می نگرد و به مقایسه آراء و نظریات نحویان و مکاتب آنها می پردازد لذا ضرورت داشت از دید توصیفی فاصله بگیرد و در موارد زیادی نگارنده بعضی از مسائل را به چالش بکشد. لذا امیدوارم از این نگاه انتقادی برداشت اشتباهی صورت نگیرد. تمامی کسانی که برای دانش نحو تلاش کردند، یقینا انسان های فکور و اندیشمندی بوده اند. و لازم است ما که اکنون از میراث علمی آنان بهره می بریم با دید احترام به آنان بنگریم.