هدف از این تحقیق بررسی عوامل موثر در چگونگی به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه در ترکیه می باشد . سخن اصلی در پایان نامه که در واقع سئوال اصلی نیز محسوب می شود این است که چه دلایل و شرایطی در روی کارآوردن حزب مذکور از بیش ترین نقش و اهمیت برخوردار بوده است ؟ براین اساس و رهیافت ، فرضیه های مختلفی مطرح می شود که ما آن ها را به دو دسته ی کلی فرضیه های اصلی و فرعی تقسیم نموده ایم . در قسمت فرضیه ی اصلی بیش از هر چیز بر توسعه ی تدریجی دموکراسی و اسلام خواهی در جامعه ی ترکیه تأکید شده است و این که مذهب به اشکال مختلف با سنت های اجتماعی این کشور به گونه ای وثیق گره خورده و غیر قابل تفکیک است و از این رو به نظر می رسد که در پیدایی و به قدرت رسیدن احزاب اسلامی و از جمله حزب عدالت و توسعه نقش مهمی را به عهده داشته است . در ادامه نیز فرضیه های فرعی نیز مطرح شده است که می توان از مهم ترین آن ها به مواردی چون ناکامی نظام لاییک در ترکیه و عمل گرایی و پرهیز از افراط کاری اشاره کرد . این مورد اخیر را می توان یکی از مهم ترین دستاوردهای حزب عدالت و توسعه بود چرا که گروه های پیشین اسلامی چون فضیلت و رفاه با طرح شعارهای تند و رادیکال ، زمینه های لازم را برای سوءاستفاده ی لاییک ها فراهم ساخت ؛ چنان که موجب شد تا مقامات قدرتمند موجود در ارتش و سایر نهادهای فراقانونی چون دادگاه ه قانون اساسی ، شورای امنیت ملی و... به سرعت خطر را احساس نمایند و احزاب نام برده را از قدرت ساقط نمایند . در عین حال مدل نظری تحقیق خود را بر دوعامل متغیر مستقل ، یعنی رشد تدریجی دموکراسی در ترکیه و متغیر وابسته استوار سازیم . در متغیر وابسته هم زیر شاخه هایی چون نقش ابداع گرایانه ی حزب عدالت و توسعه ، مشارکت فعال سیاسی مردمی در راستای توجه به توسعه و نیز تلاش های احزاب برای رهایی از جزمیت ها و دیدگاه های دگماتیستی مقامات اقتدارطلب را می توان از جمله ی آن ها برشمرد . به طور کلی باید توجه داشت که از دهه ی هشتاد به بعد روند رو به رشدی را در خصوص اقبال عمومی نسبت به دیدگاه های اسلام گرایان در جامه ی ترکیه شاهدیم که نمود بارز آن در دهه ی 90 میلادی با پیروزی باورنکردنی حزب رفاه همراه بود اما این پیروزی چندان به طول نینجامید و با انجام کودتایی که گاه به کودتای سفید مشهور است ناکام از صحنه کنار نهاده شد ولی پتانسیل بالای نیروهای مذهبی باعث گردید که پس از فترتی کوتاه مدت و مجددا در سال 2002 میلادی و با تأسیس حزب کارآمد عدالت و توسعه و طرح شعارهایی معقول تر و بدون ایجاد حساسیت و بلندپروازی های مذهبی در انتخابات به پیروزی قاطعی دست یابند و نقطه ی عطف جدیدی را در تحولات تاریخ سیاسی اجتماعی ترکیه پدید آورند . در واقع باید برای تبیین این موفقیت دلایل مختلفی را برشمرد که می توان برخی از آن ها را به صورت زیر دسته بندی نمود : الف ) بررسی اقدامات صورت گرفته از هنگام روی کار آمدن لاییک ها در دهه ی دوم قرن بیستم که تمامی گروه های رقیب را کنار زده و در سایه ی حمایت نیروهای قدرتمند نظامی و دیگر نهادهای شبه قانونی ، اجازه ی فعالیت از سایر گروه های موجود در جامعه به ویژه مذهبی سلب نمودند . محدود نمودن زندگی و اعمال عبادی در فضای عمومی جامعه و انجام سخت گیری در برگزاری اعیاد و سنت های اسلامی از جمله مهم ترین نمودها و جلوه های چنین تفکری بود که به نام کمالیسم شهرت یافته بود . ب ) فضای نسبتاً مناسبی که از زمان تورگوت اوزال در دهه ی هشتاد پدید آمد منجر به ایجاد زمینه های اغماضی و مداراجویانه دولت های لاییک با سایر جریانات اجتماعی بود که نتیجه ی آن به در پیش گرفتن سیاست همراهی بیش تر با اقشار مختلف جامعه که دارای گرایشات مذهبی بودند را به دنبال داشت ؛ گرچه جلوگیری از قدرت یابی گروه های چپ را می توان در این دلایل و مقاصد موثر دانست اما هر چه بود در نهایت به نفع گروه های اسلامی رقم خورد و به تدریج اسلام گرایان با رویکردی جدید موفق شدند پست های قابل توجهی را در سطوح میانی جامعه به دست آورند . ت ) این تحقیق هم چنین در صدد است با تجزیه و تحلیل نظام حزبی و برشمردن دسته بندی های سیاسی و بازگویی حوادث و عوامل تحول تحزب ، ضمن بررسی دلایل به قدرت رسیدن احزاب اسلامی ، کارنامه ی حزب عدالت و توسعه را از زمان طرح شعارهای انتخاباتی تا زمان پیروزی در سال 2002 م و تا زمان تحقیق حاضر از جنبه های گوناگون چه در زمینه های داخلی و یا خارجی ، سیاسی ، اقتصادی و یا فرهنگی را مورد نقادی مفصل قرار دهد . کلید واژه ها : نظام لاییک – ارتش – احزاب– اسلام گرایان - حزب عدالت و توسعه