نام پژوهشگر: مهدیه محمود آبادی

تاریخ علم در ایران عصر مغول
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1388
  مهدیه محمود آبادی   عبدالرسول خیراندیش

قرن هفتم هجری/ سیزدهم میلادی از جمله ادوار تاریخی است که به دلیل یکی از حوادث سرنوشت ساز تاریخ ایران یعنی هجوم مغولان حائز اهمیت و بررسی است. ایلغار مغول به سال 616 هـ .ق به سرکردگی چنگیزخان اثرات منفی درحیات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران به جا نهاد؛ از جمله این اثرات تزلزل در ارکان سیاسی، افول اقتصادی، دگرگونی اجتماعی و تخریب مراکز فرهنگی و تمدنی بود. اما پس از یک دوره فترت با تأسیس حکومت ایلخانی توسط هلاکو به سال (656 هـ . ق) مغولان به تدریج جذب فرهنگ ایرانی شدند و جهت بازسازی وترمیم ویرانی ها و انسجام ساختار سیاسی و اقتصاد از هم گسیخته و اعتلای فرهنگی اقدام نمودند. در این مسیر پیشرفت، اصلی ترین نقش را وزیران خردمند ایرانی و دانشمندان مشهوری چون خواجه نصیرالدین طوسی، خواجه رشید الدین فضل الله همدانی، علّامه قطب الدین شیرازی و... ایفا کردند. آن چه در این دوره قابل توجه است، عملکرد ایرانیان علم دوست در جهت پر کردن خلاء فرهنگی ایران این زمان از طریق مجرای سیاسی بود. مطالعه سیر حرکت علوم در این عصر تاریخی و بررسی تألیفات ارزشمند دانشمندان در شعب مختلف علوم عقلی و به ویژه علوم تجربی مانند حکمت، ریاضی، نجوم، پزشکی، دارو سازی و طبیعیات و تأسیسات فرهنگی نظیر رصد خانه ی مراغه، ربع رشیدی، شنب غازان و سلطانیه و... بیانگر فعالیت هایی است که ایرانیان در راستای حفظ ، موجودیت فرهنگ ایرانی انجام داده اند. در این عصر علی رغم انقلابات سیاسی که با حمله مغولان به اوج رسید مشعل علم و تمدن در ایران روشن ماند و چهره هایی ماندگار درعرصه های علمی درخشیدند و تا قرن ها راهنمای نسل های بعد گردیدند.