ولیک با نام علمی (crataegus spp.) یک گیاه دارویی با ارزش و متعلق به تیره rosaceae می باشد که به دلیل برخورداری از انواع بیوفلاونوئیدها و پروآنتوسیانین ها اهمیت زیادی در صنایع دارویی دارد. رشد و عملکرد گیاهان در اکوسیستم ها، تحت تأثیر عوامل مختلفی نظیر نوع گونه، اقلیم منطقه و موقعیت جغرافیایی قرار دارد. این تحقیق در منطقه طالقان واقع در غرب استان تهران که از مناطق رویشگاهی اصلی گیاه ولیک در ایران می باشد، انجام گرفت. با استفاده از روش های مورفولوژیک گونه های c. monogyna (سرخ ولیک)، c. meyeri، c. pseudoheterophylla، c. pentagyna و c. pontica (زرد ولیک) در این منطقه مورد شناسایی قرار گرفتند. در این تحقیق برخی از خصوصیات مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی این پنج گونه، شامل طول و عرض برگ، نسبت طول به عرض برگ، طول و قطر میوه، نسبت طول به قطر میوه، وزن هزار دانه، درصد عصاره خشک باقیمانده، درصد ترکیبات فنلی قابل استخراج، درصد تانن کل و درصد فلاونوئید روتین مورد اندازه گیری و مقایسه قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که کلّیه صفات اندازه گیری شده به شدّت تحت تأثیر نوع گونه (ژنوتیپ) و اقلیم منطقه قرار دارند. تجزیه و تحلیل داده ها در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. نتایج نشان داد که بیشترین اندازه طول و عرض برگ و طول و قطر میوه متعلّق به گونه c. pontica است. بیشترین نسبت طول به عرض برگ مربوط به گونه c. pentagyna و بیشترین نسبت طول به قطر میوه نیز مربوط به گونه c. monogyna می باشد. بیشترین میزان عصاره خشک و فلاونوئید روتین مربوط به گونه c. pentagyna است. بالا ترین درصد ترکیبات فنلی قابل استخراج مربوط به گونه c. meyeri و بالاترین درصد تانن کل نیز مربوط به گونه c. pseudoheterophylla می باشد. به طور کلی می توان گفت که در بین گونه های مورد مطالعه گونه c. pentagyna دارای بهترین خصوصیات برای کشت گسترده در منطقه طالقان جهت استفاده های دارویی می باشد. زیرا از طرفی دارای بالاترین درصد عصاره خشک باقیمانده و فلاونوئید روتین است و از سوی دیگر میزان ترکیبات فنلی قابل استخراج و تانن کل موجود در گل و برگ های این گونه نیز، نزدیک به بالاترین حد موجود در گونه های مورد بررسی می باشد. همچنین میوه های این گونه خوراکی است و بیماری ها و آفات کمتری نیز در رابطه با این گونه گزارش شده است.

یکی از موانع عمده استفاده بهینه از گیاهان دارویی در خارج از رویشگاه طبیعی، محدودیت میزان جوانه زنی و طولانی بودن خواب بذر آنها می باشد. در بخش اول این تحقیق، آزمایشی به منظور بررسی اثر تیمارهای سرمادهی مرطوب، نیترات پتاسیم، اسیدجیبرلیک و آبشویی بر شکستن خواب و جوانه زنی بذر سه گیاه دارویی سنبل ختایی، پیرتر و مامیران به مرحله اجرا در آمد. بیشترین درصد و سرعت جوانه زنی، در تیمارهای سه و چهار (40%) و چهار (81/1 بذر در روز) هفته سرمادهی مرطوب برای بذر سنبل ختایی، تیمارهای 72 ساعت آبشویی (67/54%) و چهار هفته سرمادهی (17/6 بذر در روز) برای بذر پیرتر، و تیمارهای محلول 100 و 350 (100%) و 500 (22/5 بذر در روز) پی پی ام اسیدجیبرلیک برای بذر مامیران به دست آمد. لازم به ذکر است که بذر مامیران با تیمار های نیترات پتاسیم و آبشویی هم نتایج مطلوبی را به دست آورده است، و می توان تیمار 24 ساعت آبشویی را برای اقتصادی تر بودن در حیطه اجرایی برای آن پیشنهاد داد. گیاه باریجه، از گیاهان ارزشمند دارویی- صنعتی بومی کشور است که به دلیل برداشت های بی رویه و نامناسب از عرصه های طبیعی و داشتن مشکل تکثیری در حال انقراض می باشد. در بخش دوم تحقیق حاضر، بررسی مقدماتی کشت درون شیشه ای گیاه باریجه صورت گرفت. اهم نتایج به دست آمده از این بخش شامل موارد زیر می باشد: بوته مزرعه ای باریجه (جوانه مرکب مرکزی) را می توان در محیط کشت ms حاوی mgl-1 2 ba در دمای c 02±25 و تحت فتوپریود 16 ساعته به مدت تقریبا 5 ماه به صورت فعال (دارای قابلیت تولید برگ) نگهداری کرد. دمبرگ های گیاهان مزرعه ای کشت شده در شرایط درون شیشه-ای، ریزنمونه بسیار مستعدی برای کالوس زایی هستند و در محیط کشت b5 حاوی 10 naa+ 2 ba (mgl-1) بهترین کالوس زایی را از نظر کمی و کیفی دارند. جنین زیگوتیکی باریجه با منشأ اصفهان در شرایط درون شیشه ای، جوانه زنی 100% را نشان داد درحالیکه جنین بذر با منشأ کهک قم جوانه زنی مطلوبی را نشان نداد. مقادیر 3/0و 5/0 ga3 (mgl-1) تیمارهای هورمونی مناسبی برای جوانه زنی جنین زیگوتیکی باریجه با منشأ کهک قم تشخیص داده شدند. نتایج همچنین نشان داد که جنین های بذرهای با منشأ کهک قم در محیط کشت ¼ ms (نمک های ماکرو) حاوی 10 naa+ 2 ba (mgl-1) کالوس زایی خوبی دارند. در این تحقیق، اثر فاکتورهای نوع محیط کشت (b5 و ¼ ms (نمک های ماکرو و میکرو))، تیمار هورمونی (صفر و mgl-1 5/0 ga3)، میزان سرمادهی جنین (صفر و 6 روز) و وضعیت نوری کشت ها (هفته اول در تاریکی و بعد انتقال به فتوپریود 16 ساعته و یا از همان ابتدا تحت فتوپریود 16 ساعته) بر جوانه زنی جنین (منشأ اصفهان) و خصوصیات گیاهچه های حاصل از آنها مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که ga3 طول بخش هوایی بیشتر و قطر طوقه کمتری را برای گیاهچه های حاصله موجب می شود. تولید برگ اصلی در گیاهچه ها، بیشتر در محیط کشت ¼ ms و تولید ریشه فرعی در هر دو نوع محیط کشت مشاهده شد. سرمادهی جنین بر تولید برگ اصلی و ریشه فرعی در گیاهچه ها تأثیر منفی داشت. گیاهچه های حاصل از جنین های 6 روز سرمادهی شده، در محیط های کشت فاقد هورمون در حالتی که در وضعیت نوری یک هفته اول در تاریکی و بعد انتقال به فتوپریود 16 ساعته قرار گرفتند و محیط های کشت حاوی ga3 در حالتی که در وضعیت نوری از ابتدا تحت فتوپریود 16 ساعته قرار گرفتند، تولید برگ اصلی را نشان دادند. همچنین، تولید ریشه فرعی در آنها، در محیط های کشتی که در وضعیت نوری از ابتدا تحت فتوپریود 16 ساعته قرار گرفتند مشاهده شد.

کرچک (ricinus communis l.) یکی از مهمترین گیاهان دارویی مورد استفاده در صنایع داروسازی، آرایشی و بهداشتی بیشتر کشورهای توسعه یافته است. روغن بدست آمده از دانه های این گیاه جزء با ارزش ترین مواد مسهل و ملین در پزشکی می باشد. فاکتورهای اقلیمی بویژه عرض جغرافیایی، ارتفاع محل، درجه حرارت، شدت نور، بارندگی و خصوصیات خاک، تاثیر عمده ای بر کمیت و کیفیت مواد موثره می گذارد. به منظور مطالعه تاثیر اقلیم بر صفات مورفولوژیکی، رشدی و کمیت و کیفیت مواد موثره بذر کرچک، 10 منطقه غرب تهران و شمال تهران (استان تهران)، ارومیه (استان آذربایجان غربی)، شبستر، ساربانقلی، نظرلو و اسداغی مرند (استان آذربایجان شرقی)، نورآباد ممسنی، منگودرز و مسیری (استان فارس) انتخاب شدند. طی سال 1387، مراحل فنولوژیکی، فاکتورهای رشدی و مورفولوژیکی، فاکتورهای عملکردی، فاکتورهای فیزیکوشیمیایی و اسیدهای چرب روغن بذر کرچک اندازه گیری شد. نتایج این تحقیق نشان داد که اقلیم تاثیر معنی داری روی خصوصیات رشدی، مورفولوژیکی و عملکردی گیاه دارویی کرچک دارد. بیشترین ارتفاع گیاه، تعداد، عملکرد بوته، متوسط عملکرد و وزن هزار دانه از منطقه اسداغی مرند گزارش شد. بیشترین تعداد شاخه در زمان گلدهی و میوه دهی در منطقه نظرلو مشاهده شد. بیشترین تعداد برگ در زمان گلدهی در منطقه نظرلو و بیشترین تعداد برگ در زمان میوه دهی در غرب تهران مشاهده شد. همچنین نتایج نشان داد که اقلیم تاثیر معنی داری بر میزان روغن، رطوبت روغن، عدد اسیدی، عدد پراکسید، عدد یدی، میزان کلروفیل و عدد صابونی روغن دانه های گیاه دارویی کرچک دارد. عوامل اقلیمی تأثیری بر روی ضریب شکست روغن گیاه دارویی کرچک نشان ندادند. در نمونه های آنالیز شده محتوای روغن (2/56-3/35 %)، رطوبت (14/1-3/0 %)، ضریب شکست (426/1-404/1)، میزان کلروفیل (mg pheophytin/kg oil 40/0-02/0)، عدد اسیدی (mg naoh/g oil 88/0-29/0)، عدد پراکسید (meq o2/kg oil 50/0-00/0)، عدد صابونی (mg koh/g oil 53/178-5/164) و عدد یدی (g i2/100 g oil 62/85-75/75) بودند. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه اسیدهای چرب توسط دستگاه کروماتوگرافی گازی (gc) هشت اسید چرب عمده در بذر گیاه کرچک مشاهده شد. ریسینولئیک اسید (18:1?9c-12oh) عمده ترین اسید چرب (72/85 تا 94/88 درصد) شناخته شده روغن بود. بیشترین میزان ریسینولئیک اسید از منطقه ارومیه (94/88 درصد) و کمترین میزان آن از منطقه شبستر (72/85 درصد) گزارش شد. به طور کلی نتایج این تحقیق نشان داد که عوامل اقلیمی تاثیر عمدی ای بر روی خصوصیات رشدی، مورفولوژیکی، عملکردی، فیزیکوشیمیایی و ترکیب اسیدهای چرب بذر کرچک دارد.

صبر زرد (aloe vera l.) یکی از مهمترین گیاهان دارویی در جهان می باشد که با نام های گیاه درمانگر؛ گیاه دارویی؛ صبر تلخ؛ شاخ بزی؛ گل قبر؛ لاله بیابان؛ گیاه ملکه؛ گیاه جاودانگی؛ چادروا؛ جادوگر بی مزه و یا داروخانه خدا شناخته شده است. بخش مورد استفاده ی گیاه صبر زرد برگ آن است که از قسمت ژل درون برگ در موارد زیادی از قبیل برطرف کننده سوختگی های ناشی از آفتاب سوختگی و یا اشعه، التیام دهنده ی زخم ها، بیماری های گوارشی و... استفاده می شود. این تحقیق در دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه خلیج فارس بوشهر به صورت کرت های خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی به منظور بررسی تاثیر روش کشت (فاکتور اصلی) و اندازه پاجوش (فاکتور فرعی) و 4 تکرار بر باروری گیاه دارویی صبر زرد انجام شد. در این پژوهش نتایج در صفات برداشت شده، طول برگ، تعداد برگ، قطر برگ، عرض سطح مقطع برگ، طول گیاه، وزن تر ژل در یک برگ، وزن خشک ژل در یک برگ، تعداد پاجوش، وزن تر برگ، وزن خشک برگ، وزن تر کل گیاه، وزن خشک کل گیاه، مساحت سطح برگ، نسبت بین وزن ژل به پوست برگ، حجم برگ، نسبت بین فاز جامد به مایع ژل و ماده ی خشک ژل با توجه به آزمون جدید چند دامنه ای دانکن در سطح 5 درصد از لحاظ آماری در بین تیمارهای روش کشت، هیچ گونه اختلاف معنی داری مشاهده نشد. در تیمار های اندازه ی پاجوش با توجه به آزمون جدید چند دامنه ای دانکن در سطح 5 درصد از لحاظ آماری بین اندازه ی پاجوش 10 تا 12 سانتی متری با 13 تا 15 و 16 تا 18 سانتی متری اختلاف معنی داری وجود دارد و بیشترین سطح از صفات ذکر شده مربوط به اندازه های پاجوش 13 تا 15 و 16 تا 18 سانتی متری بود. پاجوش در اندازه های 10 تا 12 سانتی متری در تمامی صفات ذکر شده کمترین سطح را به خود اختصاص دادند که برای کشت صبر زرد به هیچ عنوان پیشنهاد نمی شود.

به منظور بررسی تاثیر تغذیه بر باروری گیاه دارویی کتان روغنی (linum usitatissimum) آزمایشی در سال زراعی 87-1386 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس انجام شد. در این تحقیق علاوه بر تیمار شاهد از 150 کیلوگرم در هکتار کود کامل ماکرو، 40 کیلوگرم در هکتار سولفات روی، 300 کیلوگرم در هکتار کود گوگرد آلی گرانوله، 100 تن در هکتار کود حیوانی کاملاً پوسیده، ترکیبی از 50 کیلوگرم در هکتار کود اوره + 50 تن در هکتار کود حیوانی کاملاً پوسیده، کاربرد برگی کود کلات آهن، تلفیق تیمار بذری کود زیستی بیوفسفر +50 کیلوگرم در هکتار سوپر فسفات تریپل، 40 کیلوگرم در هکتار اسید بوریک و 100 کیلوگرم در هکتار کود سوپر فسفات تریپل استفاده شد. زمان سبز شدن بذور زمان ورود به مرحله 4-برگی و همچنین زمان ساقه دهی بوته ها تحت تاثیر تیمارها قرار نگرفتند. تیمار 100 تن در هکتار کود حیوانی باعث افزایش ارتفاع گیاهان بیش از سایر تیمارهای مورد بررسی شد. از سوی دیگر تیمارهای کود کلاته آهن و شاهد در زمان تمام گل دارای ارتفاع کمتری نسبت به سایر تیمارهای مورد بررسی بودند. دیرترین زمان گلدهی با کاربرد 100 تن در هکتار کود حیوانی و سریعترین زمان گلدهی نیز با اعمال تیمار کود حاوی بور بدست آمد. دیرترین زمان به بذر نشستن در تیمار 100 تن در هکتار کود حیوانی بدست آمد. در حالی که سریعترین زمان به بذر نشستن بوته ها با کاربرد کود سولفات روی و همچنین کود کلاته آهن حاصل شد. تیمار 100 تن در هکتار کود حیوانی باعث بیشترین دیررسی در بوته-های کشت شده گردید ولی بوته های گروه شاهد زودرس ترین تیمار آزمایشی بودند. کرتهایی که در آنها تیمار مورد استفاده کود گوگردی بود نیز از نظر آماری در همین گروه قرار گرفتند. درحالیکه تیمار کود کامل ماکرو بیشترین افزایش را در وزن هزار دانه بوته ها سبب شد ولی تیمار شاهد در پایین ترین مقدار قرار گرفت. تیمار کود گوگردی بیشترین تاثیر را بر افزایش عملکرد دانه و درصد روغن داشت، تیمار شاهد نیز از این نظر در پایین ترین سطح قرار گرفت. تیمار 100 تن در هکتار کود حیوانی بیشترین میزان پروتئین دانه را تولید نمود. کمترین میزان پروتئین نیز به ترتیب در تیمارهای کود فسفره، کود گوگردی و کود کامل ماکرو بدست آمد. آنالیز روغن های استخراج شده از بذر گیاه کتان روغنی نشان داد که تیمارهای مورد بررسی بر روی تنوع کیفی اسیدهای چرب روغن تاثیر معنی داری نداشته اند، امّا تنوع کمّی اسیدهای چرب موجود در نمونه روغن به طور معنی داری تحت تاثیر تیمارها قرار داشت. بالاترین درصد اسید لینولئیک در تیمار 50 کیلوگرم در هکتار کود ازته+50 تن در هکتار کود حیوانی بدست آمد. کمترین میزان اسید لینولئیک نیز در تیمارهای سولفات روی و همچنین تیمار اسید بوریک بدست آمد.

چکیده گیاه پروانش (catharanthus roseus l.) از تیره خرزهره، یکی از مهم ترین گیاهان دارویی است که بیش از 90 ترپنوئید ایندول آلکالوئید دارد که مهم ترین آنها آجمالیسین و سرپنتین می باشند که در درمان بیماری فشار خون و وین بلاستین و وین کریستین در شیمی درمانی بیماران سرطانی کاربرد دارند. در این پژوهش به منظور دست یافتن به بهترین تیمار هورمونی موثر در رشد کالوس، باززایی در کشت بافت و بررسی میزان آلکالوئید کل گیاهچه؛ از ریزنمونه های برگ و جوانه جانبی استفاده شد. پس از گندزدایی، استقرار ریزنمونه ها در محیط کشت موراشیگ و اسکوگ حاوی ترکیبات هورمونی مختلف انجام شد. بعد از انکوباسیون کشت ها در شرایط نوری و دمایی مناسب، صفات وزن تر کالوس، رنگ کالوس، شیشه ای شدن و کیفیت بافت کالوس بررسی شد. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که تیمارها از نظر این صفات با یکدیگر در سطح یک درصد تفاوت معنی دار دارند. مقایسه میانگین ها نشان داد که بیشترین میزان کالوس با دو تیمار naa (3 mg•l-1) و bap (14.42 mg•l-1) حاصل می شود. در آزمایش باززایی بیشترین تعداد گیاهچه در تیمار کالوس برگی با naa (1 mg•l-1)+bap (1 mg•l-1) و تیمار جوانه جانبی با naa (2 mg•l-1) +bap (8 mg•l-1) مشاهده شد. کالوس های تحت تاثیر تیمار 2,4-d (0.25 mg•l-1) +bap (1.5 mg•l-1) و گیاهچه های تولیدی در اثر تیمار naa(3mg•l-1)+bap(14.42mg•l-1) بیشترین میزان آلکالوئید را داشتند. نتایج این پژوهش پتانسیل تولید مواد موثره ارزشمند گیاه پروانش را در شرایط درون شیشه ای تائید می کند.

رازیانه با نام علمی .foeniculum vulgare mill متعلق به خانواده چتریان (apiaceae) می باشد. این گیاه چند ساله بوده و منشأ آن نواحی مدیترانه و جنوب اروپا گزارش شده است، رازیانه به طور اختصاصی به عنوان هاضم کاربرد دارد و هم چنین به عنوان ماده اشتها آور و محرک تولید شیر در مادران مورد استفاده قرار می گیرد. مواد موثره این گیاه دارویی کاربرد وسیعی در صنایع غذایی، نوشابه سازی و آرایشی و بهداشتی دارد. در این تحقیق به منظور مطالعه اثر زمان برداشت و مدت اسانس گیری بر کمیت و کیفیت اسانس میوه رازیانه، دو آزمایش جداگانه انجام گرفت. آزمایش اول مطالعه تاثیر مراحل مختلف برداشت (خمیری، واکسی و رسیده) میوه رازیانه و آزمایش دوم بررسی اثر چهار زمان اسانس گیری (60، 90، 120، 180 دقیقه) بر کمیت و کیفیت اسانس میوه رازیانه بود. استخراج اسانس با روش تقطیر با آب انجام گرفت. ترکیب های تشکیل دهنده اسانس به وسیله دستگاه های کروماتوگرافی گازی (gc) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی(gc-mass) مورد تجزیه و شناسایی قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشان داد که تاثیر مراحل مختلف برداشت و مدت اسانس گیری بر بازده اسانس میوه رازیانه در سطح احتمال پنج درصد معنی دار بود. مقایسه میانگین ها مراحل مختلف برداشت نشان داد که بیشترین بازده اسانس مربوط به مرحله واکسی (5/6 درصد) و بالاترین عملکرد اسانس در مرحله رسیده بدست آمد که نسبت به مراحل دیگر اختلاف معنی داری داشت. در آزمایش دوم بیشترین بازده اسانس در زمان 180 دقیقه بدست آمدکه فقط با زمان 60 دقیقه اختلاف معنی داری داشت. تجزیه و شناسایی ترکیب های تشکیل دهنده اسانس نشان داد که در تمامی مراحل برداشت و مدت اسانس گیری آنتول، فنکون، استراگول و آلفاپینن ترکیب های عمده اسانس بودند. مقدار آنتول در مرحله واکسی و مدت 90 دقیقه اسانس گیری بیشترین بود. بنابراین برداشت میوه های رازیانه در مرحله سبز رنگ با بلوغ کامل و مدت 90 دقیقه اسانس گیری توصیه می شود.

گیاه چویل (ferulago angulata (schlecht) boiss.) از خانواده چتریان، گیاهی چندساله و اندمیک کشور ایران است. اسانس پیکر رویشی این گیاه دارای خواص ضد میکربی و ضد باکتریایی و نیز مصارف آرایشی-بهداشتی می باشد که به دلیل برداشت بی رویه طی سالهای گذشته در معرض انقراض قرار گرفته است. طی این مطالعه (در اولین گام جهت اهلی سازی) گیاهان رشد یافته در چهار رویشگاه بوئین در استان اصفهان، دیناران و گلوگرد در استان چهارمحال و بختیاری و سی سخت در استان کهکیلویه و بویراحمد شناسایی و صفات مورفولوژیکی گیاه و خصوصیات فیتوشمیایی اسانس آنها مورد مطالعه و مقایسه قرار گرفت. همچنین شرایط ادافیکی و کلیماتیکی هر منطقه بررسی و تحلیل شد. ابتدا 22 ژنوتیپ از هر منطقه جهت مطالعه 14 صفت کمی و کیفی موفولوژیکی انتخاب و مطالعه گردید. نتایج حاصل از مقایسه میانگین ها توسط آزمون چند دامنه ای دانکن نشان داد که منطقه سی سخت در غالب صفات مورفولوژیکی نسبت به سایر مناطق مورد مطالعه برتری دارد. تجزیه تابع تشخیص به منظور نشان دادن صحت گروه بندی ژنوتیپ های اندازه گیری شده به وسیله مناطق جغرافیایی انجام و نتایج نشان داد که گروه بندی جغرافیایی ملاک قابل قبولی جهت توجیه تفاوت های مورفولوژیکی ژنوتیپ های مورد بررسی بوده و منطقه سی سخت فاصله ی بیشتری نسبت به سه منطقه ی دیگر نشان داد. اسانس گیری از پیکر رویشی جمعیت های جمع آوری شده توسط روش تقطیر با آب به وسیله دستگاه طرح کلونجر انجام و درصد میزان کمی اسانس تعیین گردید. تجزیه خوشه ای به روش وارد و معیار فاصله اقلیدسی برای صفات وزن تر، وزن خشک و میزان کمی اسانس انجام و اکوتیپ ها به دو گروه مجزا تقسیم شدند و اکوتیپ سی سخت از سایر مناطق مجزا گردید. آنالیز کیفی اسانس های حاصله توسط دستگاه های گاز کروموتوگرافی (gc) و گاز کروموتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی صورت گرفت و بر این اساس 20 ترکیب که نماینده 24/94 – 28/98 درصد از کل ترکیبات بود شناسایی شدند. ترکیبات اصلی سازنده عبارت بودند از: آلفا-پینن (0/0-60/65%)، آلفا-توجن (39/0-85/32%)، کامفن (0/0-18/6%)، سابینن (97/2-90/15%)، پارا-سیمن (66/13-23/26%)، لیمونن (05/5-34/7%) و بتا-پینن اکسید (0/0-22/6%). تجزیه رگرسیونی چند گانه به روش گام به گام بین میزان کمی اسانس، موفولوژیکی، صفات ادافیکی و کلیماتیکی انجام و ارتباط معنی داری بین تعدادی از صفات مورفولوژیکی، عوامل محیطی و میزان کمی اسانس نشان داد.

عنّاب (ziziphus jujuba mill.)یکی از گیاهان ارزشمند دارویی و متعلق به خانواده rhamnaceae می باشد که به دلیل برخورداری از موسیلاژ، انواع ویتامین، پکتین، آلکالوئید، ترکیبات فنلی و اسیدهای چرب اهمیّت زیادی در صنایع دارویی دارد. این گیاه به دلیل داشتن شاخصهای ویژه مانند دامنه سازگاری وسیع، توقّع کم، مقاومت به تنشهای محیطی خصوصاً خشکی و سرما، در اکثر نواحی ایران دارای پراکنش می باشد. با وجود قدمت طولانی و تنوع گسترده این گیاه، متأسفانه تاکنون هیچ گونه اقدام جدّی جهت شناسایی و اصلاح اکوتیپ های آن صورت نگرفته است. این پ‍ژوهش به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی اکوتیپ های عنّاب با استفاده از نشانگرهای مورفولوژیکی، فیتوشیمیایی و مولکولی (aflp) انجام شده است. جمعیّتی شامل 29 اکوتیپ عنّاب از نقاط مختلف کشور انتخاب گردید و پارامترهای فیتوشیمیایی، مورفولوژیکی و ملکولی آن توسط صفات کمّی، کیفی و 15 جفت آغازگر aflp مورد ارزیابی قرار گرفت. به منظور تجزیه و تحلیل داده های فیتوشیمیایی از نرم افزارهای spss و excelو برای ارزیابی توأم پارامترهای مورفولوژیکی- فیتوشیمیایی، از نرم افزارهای sas و spss استفاده شد. تجزیه به عاملها با استفاده از تکنیک چرخش عاملها و روش وریماکس و تجزیه خوشه ای به روش وارد و بر اساس ماتریس فاصله انجام شد. در بخش ملکولی از نرم افزارهای excel و ntsys استفاده شد. ماتریس تشابه با استفاده از ضریب جاکارد، تجزیه خوشه ای با الگوریتم upgma و تجزیه به مختصات اصلی انجام شد. تجزیه فیتوشیمیایی روش بهینه استخراج (روش گرم) ماده موثره موسیلاژ، تفاوت بین اکوتیپ ها و اکوتیپ های برتر از نظر حداکثر میزان موسیلاژ را تبیین نمود. درتجزیه فیتوشیمیایی- مورفولوژیکی، همبستگی ساده صفتها نشان داد که همبستگی مثبت بین مقدار موسیلاژ با نسبت گوشت به هسته و شکل هسته و همبستگی منفی بین مقدار موسیلاژ با وزن و قطر هسته و شکل میوه وجود دارد. تجزیه به عامل ها 4 عامل حجم میوه، هسته، گوشت میوه و موسیلاژ را تعریف نمود. تجزیه خوشه ای اکوتیپ ها را در 4 گروه قرار داد و 3 گروه با خاستگاه اصفهانی، قمی و مازندرانی را تفکیک نمود. در بخش ملکولی، 12 جفت از 15 جفت آغازگر aflp، دارای چندشکلی بودند. این آغازگرها در مجموع 689 باند تولید کردند که 44 عدد از آنها چندشکلی نشان دادند. باندها به کمک ژل اکریلامید و رنگ آمیزی نیترات نقره شناسایی شدند. بر اساس نتایج حاصل از دندروگرام، اکوتیپهای مورد مطالعه به 8 گروه مجزا در سطح تشابه 75/. تقسیم شدند. نشانگر aflp به طور مشخص توانست سه گروه قم، اصفهان و خراسان را تفکیک نماید. دقّت این تفکیک در حدی بود که گروه خراسانی به صورت کاملاً خالص و مجزا از سایر گروه ها قرار گرفت. نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای در تجزیه به مولفه های اصلی نیز تأئید شد. در هر دو نوع آنالیز مورفولوژیکی- فیتوشیمیایی و ملکولی دو گروه قم و اصفهان به صورت مجزا تفکیک شدند. لذا این مناطق (نواحی مرکزی) را می توان با اطمینان بالایی به عنوان یکی از خاستگاه های عنّاب معرّفی نمود. همچنین در هر دو نوع آنالیز، اکوتیپ های فارس دارای خاستگاه اصفهانی بودند. به طور کلی کارایی بالای همه نشانگرها در تفکیک و جداسازی اکوتیپ ها قابل ملاحظه است.

گیاه مرتعی ـ دارویی چویل یکی از گیاهانی است که در چند نقطه از کشورمان به خصوص منطقه زاگرس می روید. این گیاه بومی ایران است و تاکنون هیچگونه تحقیق اکولوژیکی در کشور بر روی آن انجام نگرفته است. در این تحقیق شناخت محیط رویشگاهی و اندازه گیری تغییرات تراکم، تولید و درصد پوشش چویل و تغییرات آنها در جهات دامنه، شیب و ارتفاعات مختلف و همچنین مواد موثره پیکر رویشی گیاه و نوع خاک محل رویش، بررسی شدند. براساس نتایج حاصله تراکم، تولید و درصد پوشش چویل در جهات شمالی، غربی و شمال غربی بیش از سایر جهات، در شیب 30 ـ 12 درصد بیش از سایر طبقات شیب و نیز در ارتفاع بالای 2000 متر از سطح دریا بیشتر از سایر طبقات ارتفاعی می باشد. میزان اسانس به دست آمده از پیکر رویشی گیاه در مرحله گلدهی کامل 8/1 د.....

در این پژوهش کشت بافت گیاه دارویی لوزارنگ انجام شد. آزمایش هایی برای بررسی کالوس زایی ریزنمونه های برگ و باززایی و تکثیر اندام های هوایی از کالوس های حاصله انجام گردید. 12 تیمار هورمونی شامل مقادیر مختلف بنزیل آدنین و 2,4-d، در دو آزمایش مجزا به منظور بررسی کالوس زایی ریزنمونه های برگ در نظر گرفته شد. تفاوت این دو آزمایش در مدت زمان قرار گرفتن در محیط ms حاوی 2,4-d و بنزیل آدنین بود. کالوس های حاصل از آزمایش اول با در نظر گرفتن منشا آنها به محیط ms حاوی مقادیر مختلف بنزیل آدنین و ایندول بوتیریک اسید (4 تیمار هورمونی) جهت تکثیر اندام هوایی منتقل شدند. پس از گذشت یک ماه صفاتی چون وزن ریزنمونه، تعداد برگ، طول بزرگترین برگ، ارتفاع گیاهچه، تعداد ریشه و اندازه گیاهچه اندازه گیری گردید و جهت ریشه دهی به محیط ms بدون هورمون منتقل شد. در آزمایشی دیگر بررسی باززایی مستقیم ریزنمونه های ریشه بر روی محیط ms حاوی مقادیر متفاوت بنزیل آدنین و ایندول استیک اسید (9 تیمار هورمونی) انجام گردید. به منظور بررسی ریشه دهی گیاهچه های حاصل از ریزنمونه های ریشه، به محیط ms بدون هورمون و یا ms غنی شده با 2/0 میلی گرم در لیتر بنزیل آدنین و 5/0 میلی گرم در لیتر ایندول بوتیریک اسید، منتقل شدند. در آزمایش اول (قرار گرفتن مدت زمان کمتر در محیط حاوی 2,4-d و ba) کالوس دهی، 98 درصد ریزنمونه ها و در آزمایش دوم 94 درصد ریزنمونه ها تولید کالوس نمودند. در هر دو آزمایش بین تیمارهای مختلف از نظر میزان کالوس تولید شده تفاوت معنی داری وجود داشت. به طوری که بیشترین میزان کالوس در محیط محتوی 5/1 میلی گرم در لیتر بنزیل آدنین + 1 میلی گرم در لیتر 2,4-dو 5/1 میلی گرم در لیتر بنزیل آدنین + 25/0 میلی گرم در لیتر 2,4-d به ترتیب در آزمایش اول و دوم مشاهده گردید. باززایی کالوس های حاصله از آزمایش اول در محیط ms محتوی 5/0 میلی گرم در لیتر بنزیل آدنین و 5/0 میلی گرم در لیتر ایندول استیک اسید صورت گرفت. نتایج آزمایشات انجام شده بر تکثیر اندام هوایی نشان داد که منشا کالوس می تواند بر باززایی و تکثیر اندام هوایی تاثیر گذار باشد. به نظر می رسد ترکیب هورمونی 5/1 میلی گرم در لیتر بنزیل آدنین و 25/0 میلی گرم در لیتر 2,4-d برای کالوس دهی و 1 میلی گرم در لیتر بنزیل آدنین و 5/0 میلی گرم در لیتر ایندول بوتیریک اسید جهت تکثیر اندام هوایی ترکیب هورمونی مناسبی باشند. بر اساس وزن ریزنمونه، تعداد برگ و ارتفاع گیاهچه ، تیمار 5/0 میلی گرم در لیتر بنزیل آدنین و 5/0 میلی گرم در لیتر ایندول بوتیریک اسید بدون در نظر گرفتن منشا کالوس می تواند تیمار مناسبی برای تکثیر اندام هوایی باشد. گیاهچه ها به طور مطلوبی به شرایط مزرعه ای سازگار شدند و به باغ تحقیقاتی زردبند منتقل و کشت شدند. در مورد باززایی مستقیم ریزنمونه های ریشه محیط محتوی 5/0 میلی گرم در لیتر بنزیل آدنین و 1 میلی گرم در لیتر ایندول بوتیریک اسید، بهترین نتیجه را به همراه داشت. همچنین ریشه دهی گیاهچه های حاصل در محیط ms بدون هورمون به نحو مطلوبی صورت پذیرفت

کاربرد کودهای زیستی در تولید گیاهان دارویی در یک نظام کشاورزی پایدار با هدف حذف یا کاهش قابل ملاحظه در مصرف نهاده های شیمیایی به منظور دستیابی به افزایش کیفیت و پایداری عملکرد از اهمیت زیادی برخوردار می باشد. هدف اصلی از انجام این آزمایش بررسی اثر کودهای زیستی بر برخی فاکتورهای فیزیولوژیکی، مورفولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه دارویی بادرشبی (dracocephalum moldavica l.) می باشد. این تحقیق به صورت فاکتوریل چهار عاملی با استفاده از عاملهای ورمی کمپوست، ازتوباکتر، بیوفسفات و کود شیمیایی npk، در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با 36 تیمار و چهار تکرار در سالهای زراعی 88 و 89 به صورت گلدانی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس به اجرا درآمد. طبق نتایج حاصل از آزمایش مشخص گردید که ورمی کمپوست تاثیر معنی داری بر تمامی صفات اندازه گیری شده داشت و در همه موراد به جز مقدار ژرانیول موجود در اسانس، بهبود صفت مورد نظر را سبب گردید. کمترین زمان های سبز شدن و ظهور اولین غنچه در تیمار ورمی کمپوست مشاهده گردید. همچنین بیشترین ارتفاع بوته، تعداد گل در بوته، تعداد شاخه در بوته، وزن هزار دانه، میزان تعرق، غلظت ازت و پتاسیم در پیکر رویشی و مقدار ژرانیل استات موجود در اسانس در کاربرد ورمی کمپوست حاصل شد. کود بیوفسفات نیز دارای تأثیر معنی داری بر زمان سبز شدن، زمان ظهور اولین غنچه، زمان برداشت، ارتفاع بوته، تعداد گل در بوته، تعداد شاخه در بوته، وزن بذر در بوته، وزن هزار دانه، میزان فتوسنتز، میزان تعرق، میزان کلروفیل، غلظت فسفر در پیکر رویشی، درصد و عملکرد اسانس بود، ولی اثر معنی داری روی سایر صفات نداشت. اثرات متقابل هم افزایی و مثبت نیز در بین عوامل بر روی برخی صفات مذکور مشاهده گردید که می توان به اثر متقابل بین ورمی کمپوست و npk بر درصد و عملکرد اسانس، وزن تر و وزن خشک پیکر رویشی، مقدار فتوسنتز و میزان کلروفیل اشاره کرد.

مطالعات خاصیت آللوپاتیک گیاهان دارویی می تواند فرصت مناسبی برای پیدایش علف کش های طبیعی و نسل جدیدی از بازدارنده های رشد علف های هرز باشد. با هدف بررسی اثر آللوپاتیک شش گونه از گیاهان دارویی بر سه گونه علف هرز رایج در مزارع ایران (تاج خروس، سلمه تره و خرفه)، آزمایش به صورت فاکتوریل و بر پایه طرح کاملاً تصادفی با چهار عامل (نوع علف هرز در سه سطح، نوع گیاه دارویی در شش سطح شامل اکالیپتوس، خرزهره، تاتوره، مریم گلی، گل راعی و افسنطین و همچنین غلظت عصاره در چهار سطح متشکل از عصاره های با غلظت 100درصد، 70درصد، 40 درصد و آب مقطر به عنوان شاهد) و سه تکرار انجام شد. یک آزمایش به صورت پیش رویشی و دو آزمایش به صورت پس رویشی (یکی به صورت تیمار ریشه ای و دیگری به صورت تیمار برگی) صورت گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که استفاده از عصاره گیاهان دارویی در محیط رشد علف هرز، اکثر فاکتورهای رشدی آن را به طور معنی داری تحت تأثیر قرار می دهد. پس از بررسی نتایج مربوط به 21 صفت مورد مطالعه، معلوم شد که در بین شش گیاه دارویی بکار رفته در آزمایش، بیشترین مقدار بازدارندگی رشد مربوط به گیاه اکالیپتوس می باشد. همچنین با افزایش غلظت عصاره بکار گرفته شده، تأثیر آللوپاتیک گیاهان دارویی افزایش معنی داری می یابد. موثرترین عامل در تأثیر بر صفات مورد ارزیابی، غلظت عصاره ها بود که این موضوع می تواند به دلیل اثر دوگانه آللوپاتیکی-اسمزی عصاره هایی با غلظت بالاتر باشد. با توجه به اینکه گیاهان دارویی مورد استفاده در سه گروه اسانس دار (اکالیپتوس و مریم گلی)، آلکالوئیددار (تاتوره و خرزهره) و فلاونوئیددار (افسنطین و گل راعی) دسته بندی شده بودند، از نتایج آزمایش چنین بر می آید که گیاهانی که دارای گروه مواد موثره اسانس دار هستند، در تعداد بیشتری از فاکتورهای بررسی شده قدرت آللوپاتیک به نسبت بالاتری را در مقایسه با گروه های گیاهان دارویی آلکالوئید دار و فلاونوئید دار از خود نشان دادند. همچنین باید یادآور شد که میزان تأثیر آللوپاتیک عصاره های گیاهان دارویی، بر صفات پیش رویشی مانند درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی و سرعت آغاز جوانه زنی بیش از صفات پس رویشی نظیر تعداد برگ در بوته، تعداد گره و انشعاب بوته و... بوده و فاکتورهای جوانه زنی علف های هرز بیش از فاکتورهای رشدی آن ها توسط عصاره ها کنترل شده است.

آگاستاکه (agastache foeniculim [pursh] kuntze) گیاهی علفی، چندساله و متعلق به خانواده نعناعیان (lamiaceae) می باشد. ماده موثره آن از نوع اسانس است که در برگ ها و گل ها ساخته می شود. متیل چاویکول، به عنوان جزء اصلی اسانس است که در صنایع عطرسازی و طعم دهندگی دارای اهمیت است. این ترکیب از طریق مسیر فنیل پروپانوئیدی که مسیر بیوسنتزی اغلب ترکیبات فنلی است ساخته می شود. در این مسیر سه واکنش اصلی وجود دارد 1) آنزیم فنیل آلانین آمونیالیاز (pal)، برای تولید ترانس سینامیک اسید، آمین زدایی فنیل آلانین را کاتالیز می کند 2) آنزیم سینامات 4-هیدروکسیلاز (c4h)، ترانس سینامیک اسید را به p-کوماریک اسید تبدیل می کند 3) آنزیم 4-کومارات کوآلیگاز (4cl)، p-کوماریک اسید را برای ساختن p-کوماریل coa مصرف می کند. واکنش های متوالی کاتالیز شده توسط این سه آنزیم مسیر فنیل پروپانوئیدی عمومی را تشکیل می دهند. جاسمونیک اسید و متیل استر آن، متیل جاسمونات، ترکیباتی سیکلوپنتانونی از مشتقات اسید لینولنیک می باشند که از طریق مسیر اکتادکانوئید ساخته می شوند. شواهدی وجود دارد که جاسمونیک اسید و متیل جاسمونات به عنوان یک گروه از انتقال دهندگان مهم پیام در دفاع از گیاه در برابر زخم، حشره، حمله پاتوژن و غیره می باشند. این مولکول های سیگنال در برخی از مسیر های انتقال پیام که القا کننده آنزیم های خاص کاتالیز کننده واکنش های بیوسنتزی برای تشکیل ترکیبات دفاعی هستند، دخالت می کنند و منجر به القای واکنش های دفاعی می گردند. در این پژوهش، تاثیر متیل جاسمونات بر مقدار و محتوای اسانس آگاستاکه و بر فعالیت آنزیم های pal و 4cl، مقدار فنل کل و مقدار پروتئین کل بررسی شد و تاثیر آن بر بیان ژن های pal، c4h و 4cl مورد مطالعه قرار گرفت. آزمایش ها در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار و در شرایط هیدروپونیک انجام شد و گیاهان در معرض غلظت های مختلف متیل جاسمونات ( 0، 1/0و mm1) قرار گرفتند. همچنین در این پژوهش، قسمتی از cdna ی مربوط به هر یک از ژن های pal، c4h و 4cl برای اولین بار از این گیاه جداسازی و تعیین توالی شد. نتایج نشان داد که بعد از گذشت 24 ساعت از شروع تیمار، متیل جاسمونات با غلظت mm1/0 در مقایسه با غلظت mm1 و شاهد، درصد اسانس را به طور معنی داری افزایش داد با این وجود، غلظت های مختلف متیل جاسمونات پس از گذشت 24 ساعت از تیمار، تاثیر معنی داری بر مقدار متیل چاویکول نداشتند. ادامه آزمایش با غلظت mm1/0 متیل جاسمونات نشان داد که بعد از گذشت 48 ساعت از شروع تیمار، گیاهان دریافت کننده متیل جاسمونات در مقایسه با گیاهان شاهد همین زمان، دارای مقادیر بیشتری متیل چاویکول بودند اما بعد از سپری شدن 72 ساعت از تیمار، با گیاهان شاهد همین زمان از نظر مقدار متیل چاویکول اختلافی نداشتند. همچنین بعد از گذشت 24 ساعت از شروع تیمار، فعالیت آنزیم pal در گیاهان تیمار شده با mm1 متیل جاسمونات، در مقایسه با گیاهان شاهد و تیمار شده با mm1/0 متیل جاسمونات به طور معنی داری افزایش یافت. به طور مشابه، فعالیت آنزیم 4cl نیز بعد از گذشت 24 ساعت از تیمار با mm1متیل جاسمونات، در مقایسه با شاهد و تیمار mm1/0، به طور معنی داری افزایش یافت. با این وجود تیمارهای متیل جاسمونات هیچ اثر معنی داری بر مقدار فنل کل بعد از گذشت 8 ، 12 و 24 ساعت از تیمار در مقایسه با تیمارهای شاهد هر یک از زمان های یاد شده نداشتند. مقدار پروتئین کل با تیمارهای 1 یا mm1/0 متیل جاسمونات بعد از گذشت 24 ساعت از تیمار در مقایسه با شاهد، به طور معنی داری افزایش یافت. متیل جاسمونات با هر دو غلظت 1 و mm1/0، باعث افزایش بیان ژن های pal، c4h و 4cl در محدوده زمانی 8 و 12 ساعت پس از کاربرد آن در مقایسه با تیمار شاهد مربوط به همان زمان شد. نتایج این تحقیق پیشنهاد می کند که متیل جاسمونات با تاثیر بر بیان ژن ها (pal، c4h و 4cl) و فعالیت آنزیم های (pal و 4cl) مسیر بیوسنتز فنیل پروپانوئیدی احتمالا موجب افزایش متیل چاویکول در گیاهان آگاستاکه در سیستم کشت هیدروپونیک گردید.

انجدان رومی (levisticum officinale koch.) گیاهی چند ساله از تیره چتریان (apiaceae) بوده که در بسیاری از کشور های دنیا به منظور استفاده از مواد موثره ی آن جهت معالجه بیماری های مجاری ادرار و سنگ کلیه بطور وسیع کشت می شود. در این تحقیق میزان کمیت وکیفیت اسانس موجود در اندام های مختلف گیاه انجدان رومی مورد بررسی قرار گرفت. بازده متوسط تولید اسانس (w/w نسبت به وزن خشک) در پیکر رویشی، گل، میوه نارس، میوه رسیده و ریشه انجدان رومی به ترتیب 3/0 درصد، 6/0 درصد، 8/1 درصد، 8/2 درصد و 55/0 درصد تعیین گردید. جهت شناسایی اجزای اسانس از دستگاه های گاز کروماتوگراف (gc) و گاز کروماتوگراف متصل شده به طیف سنج جرمی (gc/ms) استفاده گردید. همچنین نتایج آنالیز اسانس ها نشان داد که در اسانس پیکر رویشی 16 ترکیب، در اسانس گل 18 ترکیب، در اسانس میوه نارس و میوه رسیده 19 ترکیب و در اسانس ریشه 10 ترکیب وجود دارد، که مهمترین ترکیبات تشکیل دهنده در پیکررویشی آلفا- ترپینیل استات (4/52 درصد)، لیگوستیلید z (7/29 درصد) و بتا- فلاندرن (9/12 درصد)، لیگوستیلید z (4/52 درصد)، بتا- فلاندرن (6/26 درصد) و آلفا- ترپینیل استات (4/10 درصد) در گل، بتا- فلاندرن (8/47 درصد)، لیگوستیلید z (5/38 درصد) و آلفا- ترپینیل استات (6/3 درصد) در میوه نارس، لیگوستیلید z (1/35 درصد)، بتا- فلاندرن (4/34 درصد) و آلفا- ترپینیل استات (2/4 درصد) در میوه رسیده، و در ریشه لیگوستیلیدz (7/79 درصد)، پنتیل سیکلوهگزا دئین (9/7 درصد) و آلیلانیزول p (7 درصد) می باشند که بیشترین مقدار را به خود اختصاص داده بودند. بطور کلی می توان بیان داشت که درصد و اجزای اسانس در اندام های مختلف این گیاه با یکدیگر متفاوت است و ریشه بهترین اندام جهت استحصال اسانس از نظر کمیت و کیفیت می باشد.

میوه هلو در برابر عوامل مختلف بیماریزا به شدت فسادپذیر بوده و همه ساله مقدار زیادی از این محصول به علت بیماریها و ضایعات انباری از دست می روند. کاهش این ضایعات و تولید محصولات غذایی سالم و عاری از بقایای مواد شیمیایی از مسائل مهمی است که در تمام کشورهای دنیا مورد توجه قرار گرفته است، بطوری که استفاده از مواد شیمیایی (قارچ کش) پس از برداشت، در بسیاری از کشورها محدود شده و امروزه مصرف کنندگان، محصولات ارگانیک و عاری از بقایای مواد شیمیایی غیر طبیعی را ترجیح می دهند. اخیرا استفاده از ترکیبات طبیعی دارای خواص ضد قارچی و ضد میکروبی جهت افزایش عمر انبارمانی میوه های مختلف افزایش قابل توجهی یافته است. از آنجا که میوه هلو در ایران به میزان زیادی تولید شده و عمر انبارمانی آن نیز کم (حدود 2 هفته) است، استفاده روش های مناسب جهت نگهداری این محصول بدون استفاده از مواد شیمیایی مصنوعی اهمیت زیادی دارد. با توجه به این که بیماری پوسیدگی ریزوپوسی ناشی از rhizopus stolonifer یکی از عوامل اصلی تلفات این میوه در مراحل مختلف پس از برداشت است، در این تحقیق سعی می شود تا با استفاده از اسانسهای گیاهی که دارای خاصیت ضدقارچی هستند، عمر انباری هلو افزایش یابد. این پژوهش به فعالیت ضد قارچی سه اسانس آویشن شیرازی، مرزه و مریم گلی روی رشد قارچ rhizopus stolonifer در شرایط درون شیشه ای (in vitro) و هم شرایط روی میوه (in vivo) پرداخته است. آزمایش ها در شرایط درون شیشه ای جهت جلوگیری از رشد این قارچ با روشهای اثر تماس مستقیم و بخار اسانس مورد ارزیابی قرار گرفت. اسانس آویشن شیرازی با اضافه شدن به محیط کشت در غلظت های 240 و 360 میکرولیتر در لیتر بیشترین بازدارندگی از رشد قارچ عامل پوسیدگی ریزوپوسی را به ترتیب 85/91 و 17/96 نشان داد. اسانس مرزه رشد قارچ عامل پوسیدگی ریزوپوسی را در غلظت 240 میکرولیتر در لیتر با %19/86 بیشتر از غلظت 360 میکرولیتر در لیتر با% 56/76 متوقف کرد. اما اسانس مریم گلی تاثیر چندانی در کاهش رشد این قارچ نداشت. در حالت بخار، اسانس های آویشن شیرازی و مرزه و مریم گلی در سطوح 24 و 48 میکرولیتر در پلیت توانستند رشد قارچ ریزوپوس استولونیفر را به طور کامل (%100) متوقف نمایند. همچنین در غلظتهای 6 و 12 میکرولیتر در پلیت نیز تا حد بالایی رشد این قارچ را کنترل نمودند (به ترتیب غلظتهای 6 و 12 میکرولیتر در پلیت: مریم گلی: 72/85 و 1/81، مرزه: 65/80 و 42/86، آویشن شیرازی: 82/78 و 57/92). آزمایش ها در شرایط طبیعی، نشان دادند که اسانسهای آویشن شیرازی و مرزه در روش غوطه وری، در غلظت 360 میکرولیتر در لیتر بصورت معنی داری پوسیدگی میوه هلو را کاهش داد. همچنین کاربرد این اسانسها بصورت فومیگاسیون داخل محفظه پلی اتیلنی که در سطوح 100، 200، 400، 600 ، 800 و 1600 میکرولیتر در لیتر اثر بسیار معنی دار را در سطح احتمال 1 درصد در کاهش بیماری عامل پوسیدگی ریزوپوسی پس از نگهداری در دمای محیط (c? 25) همچنین پس از انبارداری در سردخانه (c? 1) و سپس نگهداری در دمای محیط بمدت 5 روز، داشتند. در عوض، این تیمارها سبب تغییر در طعم میوه شدند. بررسی درون شیشه ای آلیل ایزوتیوسیانات (aitc) بر جوانه کنیدی و رشد میسیلیومی قارچ ریزوپوس استولونیفر نشان داد که غلظت 64/0 میکرولیتر در پلیت موجب کنترل 04/89% در رشد میسیلیومی این قارچ شد، همچنین غلظت 24/0 میکرولیتر آلیل ایزوتیوسیانات موجب کنترل کامل (100%) جوانه زنی اسپورهای قارچ ریزوپوس استولونیفر گردید.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

نسترن کوهیl.) (rosa canina متعلق به تیره رزاسه، یکی از منابع مهم ویتامین c در میان گیاهان محسوب می شود. مواد موثره این گیاه سبب کاهش اسید اوریک و معالجه ناراحتی های ناشی از نقرس می گردد و روغن دانه های آن موارد استفاده فراوانی در صنایع آرایشی و بهداشتی دارد. فاکتورهای اقلیمی بویژه عرض جغرافیایی، ارتفاع محل، درجه حرارت، شدت نور، بارندگی و خصوصیات خاک، تاثیر عمده ای بر کمیت و کیفیت مواد موثره می گذارد. به منظور مطالعه تأثیر اقلیم بر صفات مورفولوژیکی و کمیت و کیفیت مواد موثره میوه نسترن کوهی در جنوب غرب ایران، 5 منطقه سمیرم (استان اصفهان)، کیار و گردبیشه (استان چهارمحال و بختیاری)، یاسوج و میمند (استان کهگیلویه و بویراحمد) که بیشترین پراکنش این گیاه را داشتند، انتخاب گردیدند. طی سال های 86-85، مراحل فنولوژیکی گیاهان ثبت، و میوه ها در مرحله رسیدن برداشت شدند. صفات مورفولوژیکی میوه شامل طول، عرض، وزن، درصد گوشت، ضخامت گوشت، نسبت طول به عرض و گوشت به بذر در آزمایشگاه اندازه گیری شد. تجزیه واریانس داده های حاصله، وجود تفاوت معنی دار در صفات طول، وزن، ضخامت گوشت، درصد گوشت و نسبت گوشت به بذر میوه های رشد کرده در مناطق مورد مطالعه را تأیید نمود. میزان ویتامین c میوه ها با دستگاه hplc، و ترکیبات فنولیکی، قندهای محلول و کارتنوئیدها با دستگاه اسپکتروفوتومتر اندازه گیری شدند. نتایج بدست آمده نشان داد که اختلاف معنی داری در میزان ویتامین c، مجموع ترکیبات فنولیکی و قندهای محلول میوه های مناطق مورد مطالعه وجود داشت. حداکثر میزان ویتامین c و قندهای محلول در منطقه گردبیشه و حداکثر میزان ترکیبات فنولیکی در مناطق میمند و سمیرم بدست آمد. میزان کارتنوئیدها در مناطق سمیرم، یاسوج و کیار که از ارتفاع بالاتر و متوسط دمای سالیانه پایین تری برخوردار بودند، بطور معنی داری بیشتر بود. تجزیه اسیدهای چرب بذر و میوه با دستگاه کروماتوگرافی گازی (gc) انجام شد. حداکثر میزان اسیدهای چرب غیراشباع بذر در مناطق سمیرم و گردبیشه بدست آمد. حداکثر میزان اسیدهای چرب غیراشباع میوه در مناطق سمیرم، یاسوج، کیار و گردبیشه حاصل شد. میزان عناصر معدنی میوه نیز در مناطق مورد مطالعه متفاوت بود. نتایج این تحقیق نشان داد که عوامل اقلیمی تاثیر عمده ای بر کمیت و کیفیت مواد موثره و نیز صفات مورفولوژیکی میوه های نسترن کوهی 5 منطقه مورد مطالعه داشتند.

گشنیز به خانواده چتریان تعلق دارد. این گیاه به دلیل کاربرد آن در صنایع غذایی، عطر سازی و بهداشتی دارای اهمیت اقتصادی فراوانی می باشد. در کار اخیر ما تنوع ژنتیکی و فیتوشیمیایی گشنیزهای بومی ایران و رقم گشنیز شکلاتی را مورد بررسی قرار دادیم. برای بررسی تنوع مولکولی از آزمون رپید استفاده شد و برای این منظور از 15 آغازگر 10 نوکلئوتیدی استفاده گردید.و برای ارزیابی تنوع فیتوشیمیایی اسانس آنها اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که همه 15 آغازگر بر روی ژل تولید باندهای چند شکل نمودند. در کل 261 باند تشکیل شد که از این میان 90 باند(48/34) به عنوان باند چند شکل تشخیص داده شد. بیشترین و کمترین تعداد باندهای چند شکل تشکیل شده به ترتیب 3 (ub16) و 14 (ub3) بود تشابه ژنتیکی محاسبه شده از داده های ر.....

به منظور بررسی تاثیر تاریخ کاشت و میزان بذر مصرفی بر فاکتورهای رشد، عملکرد، درصد و اجزای اسانس بابونه آلمانی پرسو (presov)، بذر رقم مذکور از کشور اسلواکی تهیه گردید و آزمایشی بصورت کرت های خرد شده و در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه و آزمایشگاه های تحقیقاتی گروه باغبانی دانشگاه فردوسی مشهد و آزمایشگاه جی سی مس دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در سال های 1386 و 1387 انجام پذیرفت. فاکتور اصلی شامل سه تاریخ کاشت (15 آبان، 15 اسفند و 15 فروردین ماه) و فاکتور فرعی شامل سه میزان بذر مصرفی (2/0، 4/0 و 8/0 گرم در متر مربع معادل 2، 4 و 8 کیلوگرم در هکتار) بود. صفات مورد بررسی شامل ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد بوته در متر مربع، قطر گل و نهنج، عملکرد گل تازه و خشک، درصد و عملکرد اسانس بود. همچنین عملکرد گل تازه و خشک، درصد و عملکرد اسانس و اجزای اسانس شامل بتا فارنزن، آلفا بیسابلول اکسید b، آلفا بیسابلول، کامازولن و آلفا بیسابلول اکسید a بطور جداگانه در سه نوبت برداشت مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان دهنده اثر معنی دار تاریخ کاشت بر تمام صفات مورد اندازه گیری بود ولی میزان بذر مصرفی تنها بر تعداد شاخه فرعی، تعداد بوته در کرت و عملکرد اسانس اثر معنی داری داشت. اثر متقابل این دو فاکتور و اثر نوبت برداشت بر تمامی صفات مورد اندازه گیری معنی دار بود. نتایج نشان داد که بیشترین عملکرد گل تازه و خشک (به ترتیب 810 و 2/198 گرم در متر مربع) به تیمار تاریخ کاشت 15 آبان ماه و استفاده از 8/0 گرم بذر در متر مربع تعلق داشت ولی بیشترین میزان اسانس (63/0 درصد وزنی بر اساس وزن خشک) و بیشترین عملکرد اسانس (97/0 گرم در متر مربع) در تاریخ کاشت 15 اسفندماه و 4/0 گرم بذر در متر مربع بدست آمد. نتایج آنالیز مرکب نوبت های برداشت نشان داد که بیشترین میزان عملکرد گل تر و خشک (به ترتیب 3/174 و 67/37 گرم در متر مربع) مربوط به برداشت دوم و تیمار تاریخ کاشت آبان ماه بهمراه استفاده از 4/0 گرم بذر در متر مربع بود. همچنین بیشترین میزان عملکرد اسانس (279/0 گرم در متر مربع) و عملکرد آلفا بیسابلول (1970/0 گرم در متر مربع) در برداشت دوم تیمار تاریخ کاشت اسفند ماه بهمراه استفاده از 4/0 گرم بذر در متر مربع مشاهده شد و بیشترین عملکرد کامازولن به میزان 5/5 میلی گرم در متر مربع مربوط به برداشت سوم این تیمار بود که با برداشت دوم آن تفاوت ناچیزی داشت. با توجه به نتایج حاصل به نظر می رسد که 15 اسفندماه بهترین تاریخ کاشت و 4/0 گرم بذر در متر مربع بهترین میزان بذر مصرفی جهت کاشت بابونه آلمانی پرسو در محل مورد تحقیق می باشد و نوبت برداشت دوم بدلیل داشتن عملکرد اسانس، آلفابیسابلول و کامازولن بالا دارای کیفیت بیشتری از برداشت های دیگر است.

آویشن یک گیاه خشبی دائمی متعلق به خانواده نعناع است . آویشن به عنوان دارو از قدیم شناخته شده بود و بعد از آن از قرن شانزدهم در فارمو کوپه ها دلیل خاصیت ضدباکتریایی و ضدقارچی آن نام برده می شود. اسانس آن بدلیل خاصیت ضدعفونی کننده آن در داروسازی مدرن استفاده می شود. هدف اصلی این تحقیق مطالعه اثر نیتروژن و فسفر بر روی رشد، نمو، میزان و کیفیت ماده موثره آویشن بود. تمامی آزمایشات مزرعه ای در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس واقع در پیکان شهر در سال زراعی 1376-77 انجام گرفت . استخراج اسانس در آزمایشگاه باغبانی دانشکده کشاورزی و تعیین میزان تیمول در سازمان پژوهشهای علمی صنعتی تهران انجام شد. در طرح بلوکهای کامل تصادفی اثر ازت (در سطوح 0، 50، 100، 150، 200، 250 و 300 کیلوگرم در هکتار) و فسفر (0، 50، 100، 150، 200 و 250 کیلوگرم در هکتار) روی گیاهان 3 ساله انجام بررسی شد. گیاهان در زمان تشکیل میوه برداشت شدند. براساس نتایج بدست آمده در تمامی تیمارها اثر معنی داری بین آنها وجود نداشت .

این مطالعه با هدف تعیین ارقام و زمان برداشت مناسب جهت استحصال هسپریدین که یک فلاونوئید مورد استفاده در صنایع داروسازی است ، در قالب آزمایش فاکتوریل با متن طرح کاملا تصادفی شامل دو فاکتور رقم و زمان، در سه تکرار روی چهار رقم مرکبات در شمال ایران انجام شد. از آنجا که میزان هسپریدین در مرحله ای از رشد و نمو میوه به حداکثر رسیده و پس از آن کاهش می یابد تعیین بهترین زمان برداشت در ارقام حاوی این ماده ضروری است . چهار رقم پرتقال محلی، پرتقال تامسون ناول، نارنگی کلمانتین و نارنگی انشو طی دو سال (1376-77) مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج این تحقیق روشن ساخت که مقدار عصاره کل و مقدار هسپریدین در همه ارقام در حدود 50-60 روز بعد از مرحله تمام گل به حداکثر می رسد و عملکرد هسپریدین در دو رقم پرتقال محلی و نارنگی کلمانتین در بیشترین حد ظاهر شده است . بنابراین رقم پرتقال محلی که در شمال کشور سطح زیرکشت زیادی دارد می تواند در تولید هسپریدین مورد استفاده قرار گیرد.

پیاز خوراکی به دلیل دارا بودن ارقام متعدد و متنوع درایران از اهمیت غذایی و ملی فراوان برخوردار است.بخش وسیعی از اراضی زیر کشت این محصول به ویژه در مناطق مرکزی کشور در معرض شوری هستند. بررسی واکنش ارقام بومی پیازخوراکی به شوری و نیز مطالعه اثرات آماده سازی بذر در جوانه زنی آن در معرض تنش شوری از اولویتهای تحقیقاتی این محصول می باشد. لذا این تحقیق به مدت دو سال (1380 و 1381) به منظور بررسی نقش آماده سازی اسمزی بذر پیاز خوراکی در بهبود صفات جوانه زنی در تنش شوری و نیز مطالعه واکنش ارقام پیاز خوراکی ایرانی به تنش شوری در مراحل جوانه زنی ، رشد برگی و تولید سوخ در شرایط تغذیه با محلول غذایی انجام شده است.

زعفران گیاهی علقی و چند ساله و متعلق به خانواده زنبقیا است. و از زمانهای قدیم به عنوان یک گیاه داروئی مورد استفاده قرار می گرفته است و زعفران ایران از نظر رنگ و طعم و مواد خاص داروئی آن مشهور است. از مهمترین دلایل پایین بودن میانگین تولید مزارع زعفران در ایران یکی طولانی بودن دوره بهره برداری است و دیگری استفاده کشاورزان از پیازهای ریز مزارع قدیمی به عنوان بذر برای کشت می باشد. لذا به منظور افزایش راندمان مزارع زعفران طرحی آماری با 8 تیمار و 4 تکرار در قالب بلوکهای کامل تصادفی به مدت یک سال در شهر نیشابور انجام پذیرفت. و در آن پیازهای 1، 3، 5، 7، 9، 11، 13 و 15 گرمی به تعدد 50 عدد در کرتهای یک مترمربعی مورد کشت واقع شد و عملکرد گل، میزان رشد رویشی و محصول پیاز هر تیمار مورد ارزیابی قرار گرفت. همچنین به منظور مقایسه اثر دو اقلیم متفاوت فردوس و نیشابور 8 کرت یک مترمربعی در هر منطقه کشت و میزان عملکرد گل، رشد رویشی و محصول پیاز توسط آزمون تی مورد بررسی قرار گرفت، نتایج نشان داد که: تفاوت عملکرد گل تیمارها با احتمال 99 درصد معنی دار بوده و پیازهای تا 3 گرم توان گل آوری نداشته و در پیازهای تا 7 گرم اکثرا این توان محدود است در حالیکه درصد گل آوری و تعداد گل برای پیازهای از 9 گرم به بالا افزایش چشمگیری می یابد به طوری که پیازهای 15 گرم اکثرا 2، 3 یا 4 حتی 5 گل بعمل می آورند و در همان سال اول تا 7 کیلو در هکتار زعفران تولید می کنند. پیازهای درشت نه تنها در همان سال اول راندمان مزرعه را بالا می برند بلکه از طریق بچه زائی بیشتر و با تولید پیازهای درشت تر ظرفیت گل آوری و راندمان مزرعه را برای سالهای بعدی نیز به سرعت افزایش می دهند. همچنین مقایسه دو اقلیم نشان داد که اقلیم با احتمال 99 درصد در عملکرد گل، برگ و پیازچه موثر بوده و عملکرد کمی نیشابور بیشتر از فردوس است. و از نظر خصوصیات کیفی میزان رنگ مواد عطری محصول نیشابور بهتر و از نظر میزان مواد تلخ محصول فردوس بهتر است.

گل راعی ‏‎(hypericum perforatum l.)‎‏ از گیاهان دارویی ارزشمند می باشد. از پیکر رویشی این گیاه در صنایع داروسازی به عنوان مواد اولیه ساخت چندین دارو استفاده می شود. از آنجا که شرایط اقلیمی تاثیر عمده ایی بر باروری این گیاه دارد در این تحقیق سعی شده است تاثیر تعدادی از این شرایط (در شرایط زراعی و درون شیشه ایی) برباروری این گیاه مورد مطالعه قرار گیرد.در این رابطه تاثیر مقادیر متفاوت ازت (صفر، 150 و 250 کیلوگرم اوره در هکتار) و فسفر (صفر، 100 و 200 کیلوگرم سوپر فسفات تریپل) بصورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار درسالهای زراعی 1378 و 1379 بر رشد، عملکرد پیکر رویشی، میزان کلروفیل، میزان کادمیوم ذخیره شده و میزان متابولیتهای ثانویه مهم گل مورد بررسی قرار گرفت. علاوه بر این تاثیر سه زمان برداشت قبل از گلدهی، گلدهی کامل و مرحله تشکیل میوه بر عملکرد، میزان مواد موثره گل راعی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار بررسی شد. همچنین جنبه های مختلف کشت بافت گل راعی مانند کالزایی از بذور و قطعات میانگره ساقه و امکان شاخه زایی از کالهای حاصله و میزان متابولیتهای ثانویه مهم در کالها و گیاهان درون شیشه ایی ارزیابی شد. در یک آزمایش جداگانه تاثیر تیمارهایی مانند شستشو در آب جاری، تیمار نور ‏‎ir‎‏، ضدعفونی با هیپوکلریت سدیم و تیمار سرمایی بر درصد و سرعت جوانه زنی بذور بررسی گردید.نتایج حاصله نشان داد که تیمارهای کودی بر رشد، عملکرد، میزان کلروفیل، میزان کادمیوم ذخیره شده، میزان هیپریسین و اسانس تاثیر معنی داری داشته و در تمام موارد تیمار شاهد در پایین ترین سطح قرار دارد. در حالی که تیمار ‏‎(n250p100)‎‏در اکثر موارد در بالاترین سطح قرار داشت. بررسی میزان متابولیتهای ثانویه دیگر نشان داد که به استثنا میزان اسید کلروژنیک که در اثر تیمارهای کودی کاهش نشان داد بقیه آنها تغییر معنی داری را نشان ندادند. نتایج حاصل ازبررسی تاثیر زمان برداشت نشان داد که بیشترین عملکرد پیکرورویشی و عملکرد هیپریسین و اسانس در مرحله گلدهی کامل بدست می آید. نتایج بدست آمده از آزمایشات کشت بافت موید پتانسیل بالای شاخه زایی در این گیاه است. کالوسهای حاصل از بذر اگر چه قرمز رنگ بودند ولی وجود هیپریسین و پسودوهیپریسین در آنها به اثبات نرسید. این در حالی است که وجود هیپریسین و پسودوهیپریسین در گیاهان درون شیشه ای حاصل از باززایی کالوسها، اثبات گردید. نتایج حاصل از آزمایشات جوانه زنی نشان داد که شستشو در آب جاری و ضدعفونی با وایتکس 30 درصد بهترین تیمار جهت افزایش درصد و سرعت جوانه زنی بذور گل راعی می باشند.

انیسون (بادیان رومی یا رازیانه رومی) گیاهی است علفی یکساله و از گیاهان دارویی مهم تیره چتریان می باشد، مواد موثره این گیاه دارویی کاربرد وسیعی در صنایع دارویی ، غذایی، آرایشی و بهداشتی دارد.به منظور مطالعه اثر زمان برداشت میوه گیاه دارویی انیسون بر میزان اسانس و مواد متشکله آن پس از عملیاتهای مربوط به کاشت و داشت این گیاه در اراضی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس تهران، میوه های آن در دو زمان مختلف برداشت شدند.