رساله در چهار فصل تدوین شده است فصل اول به تعریف نسبیت ومعرفی برخی از نسبی گرایان و پست مدرنیست ها پرداخته است فصل دوم دیدگاه مولانا در باره مطلق بودن ذات خداوند را نشان میدهد فصل سوم تمایلات نسبی گرایانه مولوی در همه ی امور را اثبات می کند و در فصل چهار به تاثیراتی که این دیدگاه در اندیشه های مولانا دارد می پردازد.

چکیده رساله ی حاضر از دو بخش تشکیل شده است. در بخش اول تحت عنوان«تأثیر اوضاع سیاسی- اجتماعی دوران زندگی نصرت و شاعران معاصرش بر اشعار او» و در بخش دوم با عنوان «زیبایی-شناسی اشعار نصرت رحمانی» ، در دو دفتر « میعاد در لجن» و « پیاله دور دگر زد» به بررسی شعر این شاعر می پردازیم. با نگاهی به اوضاع دهه ی30 و 40 و نیمه ی اول دهه ی 50 و جریانات شعری که در آن زمان به وقوع پیوست، دریافتیم که این دوران، درخشان ترین دوره ی شعر معاصر فارسی است که به دلایل گوناگون از جمله ارتباط عاقلانه با اروپا، آرامش قبل از کودتای 28 مرداد و پس از آن، کودتا، آرامش نسبی سال های اولیه ی پس از آن و تأثیر حزب توده بر ادبیات، شعر فارسی را به حرکت واداشت. در این بین نصرت بیشترین تأثیر را از اوضاع سیاسی اجتماعی ایران گرفت. اشعار نصرت ، همه ، رنگ مایه ی اجتماعی دارد و اگر گاه شعر عاشقانه ای می سراید باز نگاهی به اطراف و اجماع دارد و آن را ابزاری برای بیان رنج های خود قرار می دهد. در رساله ی حاضر، اشعار نصرت در سه دوره ی مهم تاریخی بررسی می شود تا به بینشی درست در باره ی آثار او دست یابیم. با این هدف در خلال بخش اول به تحلیل چند شعر او به لحاظ فکری و ساختاری و مقایسه ی آن اشعار با شعر شاعران مطرح آن زمان می پردازیم. در بخش دوم به بررسی عناصر خیال از جمله: استعاره، تشبیه، مجاز و کنایه پرداخته شده است با بررسی اشعار نصرت در یافتیم که او با ذهنی خلاق، دست به آفرینش ترکیبات و تصویر هایی زده است که در نوع خود بی نظیراند. او در این میان بیش از همه از استعاره ( تشخیص را نیز تحت عنوان استعاره آورده ایم )، مدد می گیرد و با اسناد های مجازی قوی و کمتر تکراری، تصاویری تأثیر گذار می آفریند. در شعر او کمتر موجودی می توان یافت که جان نداشته باشد و سخن گفتن و نفس کشیدن نداند. نصرت شاعر استعاره است و جای تعجب است که با مهارتی که در استفاده از این عنصر خیال انگیز دارد، چنانکه باید مطرح نشد. ما استعارات او را از لحاظ ساختار و محتوا در قالب های استعاره ی مکنیه، تشخیص و استعاره ی مصرحه، بررسی کردیم و دریافتیم که او در آوردن تشخیص از قدرت بالایی برخوردار است هر چند استعارات دیگرش نیز بسیار دلچسب و خوش آیند هستند. او افعال و اسمهای مقابل هم را در کنار هم قرار میدهد و با پیوند این تضادها بر جذابیت ترکیبهای خود می افزاید. در بحث محتوا نیز از همین شیوه استفاده میکند. نصرت در آوردن استعاره ی مصرحه گاه از ذهن خلاق خود مدد می جوید و گاه استعارات به کار رفته توسط دیگر شاعران را با کاربردی جدیدتر می آورد. در بحث تشبیه نیز تقریباً موفق است. تشبیهات گسترده و فشرده ی او که از نگاهی نو نشأت گرفته اند، بیانگر این ادعا است. او از لحاظ ساختار تشبیهات را به گوناگونه های مختلفی به کار می برد. از جمله کاربرد مشبه و مشبه به، به صورت ترکیب اضافی، کاربرد مشبه به، به صورت بدل برای مشبه،شیوه ی سوال و جواب و استفاده از تشبیه جمع.

پژوهش پیش رو، تحقیقی در حوزه ی ادبیات تطبیقی و ناظر بر گستره ی عرفان شرق است که به مقایسه ی آرا و اندیشه های عرفانی مولانا جلال الدین محمد بلخی و جیدو کریشنامورتی می پردازد. این دو،هر کدام نماینده ی فرهنگ و تاریخی متفاوتند. یکی دست پرورده ی محیطی ایرانی ـ اسلامی، زاده ی بلخ، ساکن روم شرقی و تحصیل کرده ی دمشق در قرن سیزدهم میلادی و دیگری عارف معاصر هندی و رشد یافته در بستری که دین هندو و آیین بودا، وجه غالب آن به شمار می رود. در این رساله بعد از معرفی مختصر هندوئیسم، بودیسم و عرفان اسلامی، توضیحی در باب مفهوم هستی شناختی بیان می گردد که دلیل آن رفع ابهام از این اصطلاح فلسفی در عنوان رساله است؛ سپس در ادامه ی بحث به تاریخ زندگی و معرفی آثار دو شخصیت اصلی رساله پرداخته می شود و در پایان، طی فصلی مبسوط، برخی از مقولات بنیادین زندگی انسان، نظیر خدا، زندگی، مرگ و ... از نظرگاه این دو عارف وارسته مورد کاوش، مقایسه و بررسی قرار خواهد گرفت. بدیهی است که این جُستار هم شباهت ها را در بر می گیرد و هم تفاوت ها را؛ لیکن هدف و در واقع نتیجه ی این پژوهش، تبیین مسئله ی تاریخی اشتراک معنی در جهان بینی عرفاست. موضوعی که در اعصار گوناگون،مرزها را در هم شکسته و هرگز محدود به ملت و منحصر به مذهبی خاص نگشته است.

ارتباط انسان و خدا به عنوان موضوعی کلیدی در سرتا سر مثنوی مطرح شده است . به طوریکه موضوعات دیگر حول محور آن می گردد . از همان ابیات نخستین (نی نامه) شاعر پس از اینکه به حال بی خویشی می رسد و عشق خرمن وجودش را می سوزاند از جدایی ها شکایت می کند و بیان می دارد که حالی پیدا کرده است که هرکسی آنرا در نمی یابد . بنابراین مولانا برای خود و خدا ارتباطی قایل است که قابل بیان نیست و از آن می توان به سرّ ، تعبیر کرد . وجود همین اسرار است که انگیزه ی سالک را برای ادامه راه و ترس از قطع ارتباط ، دوچندان می کند . بنابراین مبحث ارتباط انسان و خدا در مثنوی جنبه ی ذوقی دارد و فراتر از ارتباط فاقد کشف وشهودی است که در ذهنیت مردم عادی جریان دارد . و نیازمند بکار گیری راهکارهایی است که بیان آنها تنها از عهده ی انسان های کمال یافته ای بر می آید که مسیر رسیدن به حقیقت را طی کرده اند . در این رساله برخی رویکرد های ارتباط انسان وخدا که در مثنوی بیشتر برآن تکیه شده ، با استفاده از کتب عرفانی تعریف شده و سپس عقاید و راهکار های مولانا در قالب مثنوی و به زبان شعر بیان شده است ،که به علت گویا بودن اشعار در بسیاری موارد از توضیحات اضافه برای تبیین آنها خودداری شده است . وازه های کلیدی:ارتباط ،انسان، خدا، مثنوی، مولوی

چکیده: «تحلیل عرفانی تمهیدات عین القضات همدانی» توسط: الهه صالحی مرزیجرانی «تمهیدات» کتابی است، سرشار از مباحث و مضامین عرفانی که توسط عین القضات همدانی در سال 521 هجری نگارش یافته است. در این اثر، تنها از عرفان محض گفتگو شده است. گرچه نویسنده، گاهی عرفان و فلسفه را با یکدیگر می آمیزد و با این وجود، مطالب کتاب، صبغه ای عرفانی- فلسفی، به خود می گیرد. اما به یقین می توان گفت که اندیشه غالب بر این اثر، نگرشی کاملاً عرفانی می باشد. لذا در این رساله، سعی شده است که وجوه گوناگون عرفان ، از دریچه ذهن عین القضات مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. رساله حاضر مشتمل بر چهار فصل می باشد : در فصل اول به شرح احوال و آثار عین القضات و همچنین تبین ماهیت عرفان پرداخته شده است. فصل دوم به شرح اصطلاحات عرفانی تمهیدات می پردازد. در فصل سوم، خودشناسی و خداشناسی از منظر قاضی مورد تحلیل قرار می گیرد. و فصل چهارم، به شرح و بسط حقیقت و حالات عشق در تمهیدات می پردازد. شیوه نگارش این رساله نیز چنین است که با استناد به کتب عرفانی و شرح توضیحاتی در خصوص موضوع مذکور، به تشریح و تحلیل اقوال عین القضات، از گنجینه عظیم عرفان تمهیدات می پردازد. کلید واژه: تمهیدات، عرفان، عین القضات، عشق، خداشناسی، جمال پرستی. چکیده: «تحلیل عرفانی تمهیدات عین القضات همدانی» توسط: الهه صالحی مرزیجرانی «تمهیدات» کتابی است، سرشار از مباحث و مضامین عرفانی که توسط عین القضات همدانی در سال 521 هجری نگارش یافته است. در این اثر، تنها از عرفان محض گفتگو شده است. گرچه نویسنده، گاهی عرفان و فلسفه را با یکدیگر می آمیزد و با این وجود، مطالب کتاب، صبغه ای عرفانی- فلسفی، به خود می گیرد. اما به یقین می توان گفت که اندیشه غالب بر این اثر، نگرشی کاملاً عرفانی می باشد. لذا در این رساله، سعی شده است که وجوه گوناگون عرفان ، از دریچه ذهن عین القضات مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. رساله حاضر مشتمل بر چهار فصل می باشد : در فصل اول به شرح احوال و آثار عین القضات و همچنین تبین ماهیت عرفان پرداخته شده است. فصل دوم به شرح اصطلاحات عرفانی تمهیدات می پردازد. در فصل سوم، خودشناسی و خداشناسی از منظر قاضی مورد تحلیل قرار می گیرد. و فصل چهارم، به شرح و بسط حقیقت و حالات عشق در تمهیدات می پردازد. شیوه نگارش این رساله نیز چنین است که با استناد به کتب عرفانی و شرح توضیحاتی در خصوص موضوع مذکور، به تشریح و تحلیل اقوال عین القضات، از گنجینه عظیم عرفان تمهیدات می پردازد. کلید واژه: تمهیدات، عرفان، عین القضات، عشق، خداشناسی، جمال پرستی.

منظومه حماسی علی نامه که در سال های اخیر نسخه منحصر به فرد آن چاپ شده است دستمایه تازه ای در اختیار حماسه پژوهان قرار داده است . با انتشار این اثر اکنون به جای خاوران نامه ابن حسام ، ظاهراً علی نامه را باید اولین حماسه دینی شیعی محسوب کرد . علی نامه در فاصله کمتر از پنجاه سال بعد از سرایش شاهنامه در خراسان سروده شده و اگر چه عمدتاً تقلیدی از شاهنامه است اما از نظر فکری در تعارض با آن سروده شده است . سراینده یک شیعی پر شور است و با این اثر خواسته است قهرمان دینی و مذهبی مورد قبول طبقه خود رابه جای قهرمان ملی به اجتماع روزگار خود معرفی کند . علی نامه هر چند در سطح ادبی واجد برخی ویژگی های کلام ادبی است اما در قیاس با شاهنامه متوسط شمرده می شود . محتوای علی نامه مطابق معتقدات جامعه شیعی روزگار شاعر است . قرائن دال بر آن است که شاعری که ظاهرا خیلی هم حرفه ای نبوده آن را به نظم کشیده است . علی نامه نسبت به حماسه های دینی بعد از خود از وقایع تاریخی دور نشده و ضمن حفظ آن روایات به تقلید از شاهنامه صحنه ها را آراسته و توالی داستانی و حماسی بدان ها بخشیده است . این منظومه همانند شاهنامه بر پایه متون روایی قبل از خود استوار است . وقایع صدر اسلام را کسانی چون ابو مخنف و نصر بن مزاحم مِنقَری قبل از علی نامه روایت کرده اند و مستوفی هروی با ترجمه الفتوح از ابن اعثم کوفی بعد از علی نامه و در همان منطقه خراسان وقایع را دنبال کرده است . ربیع ، سراینده علی نامه روایت خود را بر پایه منقولات ابو مخنف نهاده است. با ذکر این نکته که کتاب مستقلی از ابو مخنف در دست نیست اما منقولات او را کسانی چون جریر طبری پایه تاریخ خود در نقل روایت دو جنگ جمل و صفین قرار داده و بر روایات او اعتماد کرده اند . آنچه این منظومه را از تاریخ صرف جدا می کند و آن را واجد تعریف حماسه دینی می سازد این است که به حقایق تاریخی ، روح حماسی و افسانه ای و ادبی بخشیده است . به جای تقدیر باوری حاکم بر شاهنامه که طی آن خواب گزار و ستاره شمار حوادث را پیش بینی می کنند ، در علی نامه امام با تأیید پیامبر رویداد ها را پیش بینی می کند . یعنی همان ساختار حفظ شده اما فاعل عمل تغییر پیدا کرده است . اعمال خارق عادت و شگفت انگیز را نیز باید در حماسه دینی مطابق معتقدات مسلمانان کرامت نام نهاد چنان چه این اعمال شگفت انگیز در حماسه ملی هم جایگاه خاصی دارند و بخشی از روح اسطوره ای و حماسی اثر را می سازند .

چکیده: سیمای پیامبر اکرم (ص) و ائمه(ع) در دیوان سنایی توسط محمدعلی یاراحمدی هدف از این نوشته بررسی و مشخص کردن دیدگاه سنایی نسبت به پیامبراکرم (ص) و ائمه(ع) است. این نوشته در 5 فصل گردآوری شده است. فصل اول شامل مقدّمه ای است راجع به تبیین موضوع، اهمیت آن، مروری بر تحقیقاتی که قبلاً در این خصوص انجام شده، و همچنین روش و مراحل اجرای تحقیق نیز در این قسمت –مقدمه- بیان شده است. در فصل دوم به زندگی نامه حکیم سنایی و اندیشه و آراء و عقاید ایشان و تأثیر گذاری شان در ادبیات فارسی و ادب عرفانی اشاره شده است. فصل سوم که قسمت اصلی تحقیق می باشد و کار اصلی تحقیق هم از این فصل شروع می شود و موضوع آن هم راجع به پیامبر اکرم (ص) و بررسی سیمای ایشان در دیوان سنایی است. جهت بررسی بهتر در این زمینه با استفاده از برخی کتب تاریخی از جمله؛ فروغ ابدیت، تاریخ طبری و سیره ابن هشام ابتدا به زندگی نامه مختصری از پیامبر (ص) اشاره شده و بعد ابیات موجود در دیوان حکیم سنایی به صورت موضوعی نقل شده اند و در خصوص برخی موارد به شرح و توضیحاتی پرداخته شده است که در این زمینه از برخی کتاب های تاریخی و تفاسیر هم استفاده شده است. در فصل چهارم از این نوشته ،سیمای امام علی (ع) در دیوان سنایی مطرح گردیده است،و ابیاتی که در مورد آن حضرت،بیان گردیده مشخص شده اند. در فصل پنجم سیمای سایر ائمه (ع) مطرح شده و ابیاتی که در خصوص این بزرگواران آمده بررسی شده اند. و در نهایت در قسمت پایانی این نوشته نتیجه گیری به صورتی مجمل و خلاصه آورده شده است.

پایان نامه ی حاضر، پژوهشی در باب فلسفه دین و ارتباط آن با ادبیات عرفانی است که ناظر به، بررسی آرای دینی مولوی با پیروان مکتب پلورالیسم دینی است. هر یک از این دو، نماینده ی تاریخ و فرهنگی متفاوتند؛ مولوی به وحدت درونی ادیان اعتقاد دارد و در عین حال در محیطی اسلامی رشد کرده و اسلام را به عنوان دین خاتم و کامل می پذیرد؛ حال آنکه پلورالیسم دینی پدیده ای معاصر و مربوط به جامعه ی غرب است که همه ی ادیان اعم از توحیدی و غیر توحیدی را به یک میزان، بهره مند از حقیقت می داند. توجه عمیق مولانا به وحدت درونی ادیان- به عنوان یکی از ارکان اصلی اعتقادات وی- و القای روحیه ی تسامح و تساهل به مخاطبان خود، باعث شده تا عده ای او را « کثرت گرا » بنامند؛ امّا اینکه وی، واقعاً « کثرت گرا » بوده یا نه و اگر بوده، پلورالیسم دینی از دیدگاه او چه کیفیّتی داشته و چه مواردی را شامل می شده، از جمله سوالاتی است که در مورد مولانا مطرح می شود. این پژوهش در جستجوی پاسخ به این سوالات، بر اساس مثنوی است. هدف و نتیجه ی این پایان نامه، در کنار بررسی وجوه تمایز و تشابه آرای مولانا و کثرت گرایان، تبیین مسئله ی «وحدت درونی ادیان» به منظور ایجاد زندگی صلح آمیز میان پیروان ادیان گوناگون است.

علاوه بر مفاهیم مشترکی مانند: ستایش خرد، لزوم همراهی دین با خرد، اهمیت روح در مقابل جسم و... ناصرخسرو بمنظور بیان بهتر برخی افکارش از مولفه-هایی نزدیک به آراء مانویت بهره برده، مثلاً از ثنویت و دوانگاری را بعنوان تمثیلی برای بیان بهتر مطلب خود بهره برده، بدون اینکه به آن اعتقادی داشته باشد، چراکه عقاید دینی ناصرخسرو بکلی متفاوت از مانویت است. علی رغم در نظر داشتن مضامین و مفاهیم همسان، در بررسی های دقیق تر به موراد مشترکی در اصول اعتقادی اسماعیلیه و مانویت رسیدیم که برخی از آنها نتیجه بدعت، نوآوری و تحریف در آموزه های دینی است، از این موارد می توان به تأویل، تناسخ و معاد روحانی اشاره کرد.

همگامی ، همراهی و پیوند میان شعر و موسیقی پیشینه ای بسیار طولانی دارد و به اولین زمزمه های بشر و نخستین تراوشات احساس او در قالب آوا و نوا باز می گردد. وزن و تکیه ، دو رویکرد مهم و مشترک میان شعر و موسیقی هستند.تکیه یکی از خصوصیتهای زبان است که سبب تمایز معنایی و دستوری کلمات و جملات از هم می شود.ادای تکیه ها در هنگام خوانش موسیقایی به چند شیوه انجام می شود که مهمترین آنها عبارتند از : تغییر در ارتفاع صوت ، اختصاص کشش بیشتر به هجای تکیه دار ، استفاده از هجاهای صوتی و رعایت وزن طبیعی شعر. عروض فارسی پیوندی مستقیم با موسیقی آوازی ایران دارد و هر دو تأثیرات بسزایی بر هم داشته اند و مکمل هم بوده اند.چهارچوب عروض گاهی سبب می شود که همه توانایی های موسیقایی کلام ظهور پیدا نکند.اما پیوند شعر و موسیقی راهکارهایی برای ظهور این توانمندیها در اختیار می گذارد.از طرف دیگر موسیقی ایرانی و بخصوص ردیف به شدت به عروض فارسی وابسته است ؛ تا جایی که می توان گفت ریتم آواز ایرانی در بسیاری از موارد بر پایه عروض فارسی است. با وجود این ارتباط تنگاتنگ ،خوانش شعر در هنگام ورود به عرصه موسیقی همواره با آسیبهایی همراه بوده است .توجه به برخی اصول مربوط به زبان و شعر، از جمله رعایت جایگاه تکیه ؛ توجه به فضای معنایی شعر و تسلط بر علم عروض و قواعد آن ، از سوی آهنگساز و خواننده به اعتلای این دو هنر اصیل ایرانی کمک فراوانی می کند.

پراپ در فصل سوم کتابش بیان کرد که خویشکاری های شخصیت های افسانه ها و حکایت های فولکوریک از سی و یک کارکرد تجاوز نمی کند. وی با دقت فراوان این سی و یک کارکرد را استخراج و با نشانه های اختصاری زبان روسی آنها را به شکل فرمول و الگو تنظیم نمود. هم چنین شخصیت های قصه ها را در هفت دسته تقسیم کرد : 1. قهرمان ؛ 2. شاهزاده خانم ؛ 3. بخشنده ؛ 4. یاریگر ؛ 5. اعزام کننده ؛ 6. قهرمان دروغین و 7. شریر. در این پایان نامه ، ضمن استخراج خویشکاری های شخصیت های افسانه ها که بنیاد اصلی ریخت شناسی را شامل می شوند ، هر کارکرد در قالب عبارات یا جملات کوتاه معرفی و با نشانه های اختصاری قراردادی نشان داده شده است و شخصیت های افسانه ها براساس خویشکاری هایشان دسته بندی و به منظور سهولت عرضه ی نتایج ، داده ها در قالب جدول بیان شده است. با توجه به بررسی های انجام شده در سی و پنج افسانه ی دری ، علاوه بر سی و یک خویشکاری پراپ ، نگارنده بیست و سه خویشکاری دیگر از این افسانه ها استخراج نمود که در ضمن پژوهش با توضیحات و بررسی های دقیق بیان شده است و هم چنین علاوه بر هفت شخصیت ارائه شده توسط پراپ ، یک شخصیت به نام « قربانی» ، معرفی شد. نتایج به دست آمده از این پژوهش با توجه به بررسی ها و تحلیل های انجام شده در قسمت نتیجه گیری بیان شده است.

نشاط اصفهانی از شاعران دوره ای – قرن 13 - است که مزین به زیور ارزنده ی رستاخیز ادبی می باشد. وی یکی از هواخواهان واقعی نهضت بازگشت ادبی و حتی یکی از پرچمداران بنام این نهضت بوده و کوشش بسیار کرده است تا شعر فارسی و اصولا شیوه ی نگارش را از فساد و تباهی سبک هندی برهاند و سبک قدیم خراسانی و عراقی را دوباره زنده نماید. تلاش این پژوهش در آن است تا نشان دهد که نشاط اصفهانی به عنوان نمونه ای از شاعران دوره بازگشت در غزلیاتش چه سبک و سیاقی داشته است. بنابراین، علاوه بر مقدمه ای کوتاه، و یک فصل به عنوان کلیات در باب سبک شناسی و دوره بازگشت و معرفی شاعر، غزلیات وی در سه فصلِ سبک شناسی زبانی، ادبی و فکری مورد نقد و بررسی سبک شناسانه قرار گرفته است. در ابتدا غزلیات او در سه سطح زبانی، شامل سطح آوایی(در چهار ریزمجموعه ی موسیقی بیرونی، کناری، درونی و تلفظ)، سطح واژگانی و سطح نحوی مورد بررسی سبکی قرار گرفت. در ادامه بحث به بررسی سبک ادبی غزلیات نشاط پرداخته شد. سپس سبک فکری وی مورد مداقه قرار داده شد که مهمترین ویژگی های هر کدام در یایان هر بحث آمده است و در نهایت نتیجه گیری و پیشنهادهایی آورده شده است.

چکیده «کشش» و «کوشش» دو مفهوم اساسی و محوری در حوز? «عرفان و تصوف» است. بسیاری از صوفیان مطرح و اثرگذار اصالت را به «کوشش» مجاهده و تلاش سالک یا مرید داده و جذبه و عنایت را فرع بر آن دانسته اند امّا عارفی چون مولانا جلال الدین بلخی، «کشش» یا «جذبه الهی» را از تلاش و کوشش سالک برتر می داند دلیل مهّم وی بر این برتری، امنیت آدمی در حالت جذبه در مقایسه با حال وی در هنگام سعی و کوشش (سلوک عملی) در راه وصال حق است. از دیدگاه وی، سه نوع سالک در مثنوی- در قالب حکایت قلع? ذات الصور(دژ هوش رُبا)- مطرح هستند: اول سالک مجذوب، دوم مجذوب ابتر و سوم که بر دیگر سالکان از مرتبه والاتری برخوردار است شخص مجذوب سالک است، از نظر وی، مهمترین عامل جذب یا کشش به علت سنخیت روحی آدمی با خداوند متعال یا جنسیت بر اساس قانون جذب است که عشق، وظیفه این قانون را در مثنوی برعهده دارد. در عین حال برتری و انتخاب کشش از دیدگاه او به معنی تنبلی در راه سلوک و دست روی دست گذاشتن نیست بلکه از دیدگاه وی، کوشش بیهوده و حتی جهدالمُقِل (کمترین کوشش) ستوده است. از دیدگاه وی بین جذبه و مرگ اختیاری رابطه یی دو سویه حاکم است که هر کدام اثر و نتیجه دیگریست. مولانا مشخصه هایی برای جذبه به کار می گیرد که مهمترین آن ناگهانی و مکرر بودن جذبه و منشأ آن از دیدگاه وی، عالم ملکوت یا غیب است که تنها به تعداد معدودی روی می نماید، سه نوع جذبه در مثنوی مطرح است: جذبه خاص الخاص؛ موهبی است مخصوص پیامبر اکرم(ص)، جذبه خاص؛ مخصوص دیگر انبیا و اولیاست و جذبه عام ؛ کسبی و مخصوص انسانهای کامل است. راهکارهایی برای سلوک و کشش ارایه گردیده که لزوم مرشد در سلوک و همچنین داشتن استعداد، مرگ اختیاری و صُمت در کشش از اهمیت بسیاری برخوردار است. در این مقاله از روش فیش برداری در شش جلد مثنوی شرح کریم زمانی و شروح دیگر در حدّ لزوم استفاده شده ، در حقیقت این موضوع با توجه به بکر بودن و اهمیت آن به عنوان یکی از شروط اصلی کشف و شهود عرفانی انتخاب گردیده است.

مثنوی طاقدیس اثر ملا احمد نراقی، یکی از آثار ارزشمند ادب فارسی است و گنجینه ای است حاوی ارزشمندترین مضامین اخلاقی و عرفانی. تلاش این پژوهش در آن است تا نشان دهد دیدگاه ملا احمد نراقی در مثنوی طاقدیس از نظر اخلاقیات و عرفان چگونه است؟ بنابراین ابتدا در ضمن مقدمه ای کوتاه به معرفی احوال و آثار ملااحمد نراقی ومباحثی در باب اخلاق اسلامی پرداخته شده است، سپس در بخش های بعدی فضایل اخلاقی، رذایل اخلاقی و فضایل اخلاقی اولیاء الله(اخلاق عرفانی) از خلال کتاب مثنوی طاقدیس، استنباط و استخراج و با آیات قرآن، کلام بزرگان دین و عالمان اخلاق آراسته شده، و در نهایت با نتیجه گیری کار خاتمه یافته است. کلید واژه ها: ملا احمد نراقی، مثنوی طاقدیس، فضایل و رذایل اخلاقی، اولیاء الله.

چکیده بدون تردید یکی از راههای درک و شناخت عمیق و دقیق متون، بررسی ارتباط و تعامل بین آنهاست، چرا که مولف خواه ناخواه تحت تأثیر معلومات قبلی و متون گوناگونی است که مطالعه کرده یا خود تالیف نموده است. بینامتنی به عنوان یکی از گرایشهای نقد جدید، به چگونگی ارتباط و تعامل متون می پردازد و آثار ادبی و هنری یک سرزمین را در شبکه منسجمی از تکرارها، تداعی ها، تلفیق ها و ارتباط ها قرار می دهد. بگونه ای که همه آثار، تکمیل کننده اندیشه ای، فکری، محتوایی و عاطفی اثر دیگر هستند. هدف رساله حاضربررسی روابط بینامتنی مثنوی با اسرارالتوحید و رساله قشیریه به روش تطبیقی- تحلیلی است که در سه فصل تنظیم شده است: فصل نخست: کلیات است و به مطالبی مانند تاریخچه بینامتنیت و مهمترین آراء و اندیشه های صاحب نظران این نوع نقد می پردازد. از آنجا که اعمال و تطبیق برخی از آراء اندیشمندان این حوزه، بر موضوع اصلی این رساله انجام پذیر نیست، در این بخش محورهایی التقاطی و ابداعی که بتواند همه جوانب بررسی موضوع را در بر داشته باشد معرفی شده است. فصل دوم: در این فصل، زمینه های روابط بینامتنیِ اسرارالتوحید و مثنوی، در محورهایی چون: زبانی، فرا زبانی، تاثیرپذیریآگاهانه و گفتگوی آندو از مجرای متن سومتشریح و تبیین شده است. فصل سوم: این فصل به ارتباط بینامتنیت مثنوی و رساله قشیریه اختصاص یافته است. برخی از داستان های مثنوی اخذ شده از رساله است و علاوه بر آن دیدگاه های مشترک مولانا و ابوالقاسم قشیری در مورد موضوعات و مضامین عرفانی، موجب نزدیک و قرابت محتوایی این دو اثر شده است. در بخش پایانی، نتیجه گیری فصل های پیشین آمده و نشان داده شده است آنچه که مثنوی را به اسرارالتوحید مرتبط می سازد، بیشتر؛ مسائل شخصیتی، آزاداندیشی، انسان دوستی، بی تعصبی، خوشباشی سرمستی، روشن بینی و طهارت روحی است. از سوی دیگر آنچه ذهن مخاطب را از مثنوی به رساله قشیریه سوق می دهد،گفتارها،داستان ها و اصطلاحاتی عرفانی است که در بین این دو متن مشترک و گاه با تحلیل و تفسیر بیشتر - که در حوزه ورامتنیت وزبرمتنیت جای می گیرد- نمود یافته است.

چکیده سال هاست که سایه و غبار تکرار و کهنه پرستی بر چهره تحقیقات در زمینه ادبیات فارسی سنگینی می کند.مطالعه و تحقیقات تنها در زمینه ادبیات محض بوده و مباحث تحقیقات معمولاً در زمینه معانی و بیان و بدیع بوده و مطالعات از شرح متون و موضوعات سنتی و معمول فراتر نمی رود. این ها همه با هم دست به یکدیگر داده اند تا ادبیات ما بسی کمتر از آنچه مورد انتظار است،محل نقد و تحلیل های جدید قرار بگیرد. از آنجا که ادبیات کلاسیک و غنی فارسی ،آنقدر وسیع و پر دامنه است که قابلیت و استعداد تطابق با هر گونه مطالعه و تحقیق مدرن را داراست،جای دارد که این متون بیشتر به لحاظ نقد های جدید از قبیل تحلیل های جامعه شناسی،مردم شناسی،ساختارگرایی، ساختار شکنی ،روانشناسی و.... مورد مداقه قرار گیرند. هدف ما در این بررسی ،مطابقت و کشف استعداد این گونه متون با مواضع جدید مطرح شده ، می باشد که از جهت تاریخی ،زمان زیادی از شروع عمر آنها نمی گذرد. به این دلیل که طرح و نمونه عملی شاخص و برجسته و همچنین نمونه کاربردی مشخص جهت الگوبرداری و آشنایی با تحلیل روانشناسانه وجود نداشته و کمتر به نقد و تحلیل کاربردی برمی خوریم،لذا در تحقیق حاضر سعی شده تا بیشتر بر مبنای تطبیق و هماهنگی با مفاهیم مطرح و اثبات شده روانشناسی صورت گیرد. با این تفاسیر ،نقد و تحلیل روانشناسانه حکایات ألف لیله و لیله، دستیابی به چندین هدف و فایده را دنبال می کند : الف) فهم لایه های زیرین حکایات و داستان ها به لحاظ عملکرد و رفتار شخصیت ها ب) پیام نهایی حکایات مستعد به لحاظ روانشناسی ج)برداشت های تازه، متفاوت و مغایر با دیدگاه های سنتی د) اجتناب از تحلیل های تک بعدی و تک ساحتی ه)نمایش و بارز کردن میزان قابلیت و استعداد میراث ارزشمند و غنی فرهنگ فولکور و داستان های عامیانه شرقی بالأخص ایرانی با مباحث مدرن . ت)توجه به همه ابعاد یک اثر که به ارزش هنری اثر می افزاید. س)اقبال و توجه به موضوعات جدید تحقیق ی) تطبیق این داستان ها، با مکاتب و نظریه های جدید روانشناسی در تحقیق حاضر،با ارائه شواهد متعدد برای مفاهیم گوناگون روانشناسی، تلاش کرده ایم سوابق، زمینه ها و مصداق های مفاهیم جدید را ردیابی کنیم. کلید واژه : تحلیل، روانشناسی، ناخودآگاه، شخصیت،ناکامی، دفاع

چکیده دیدگاه مولانا درباره جهان منتظم به منزله تجلی الهی ساسان زندمقدم قرار گرفتن مضمون بازگشت به اصل، به عنوان هدف غایی مولانا شرح نحو? آن را در کلیه آثارش به دنبال داشته است. این رساله با کشف اینکه مولانا تئوفانی ها را نشانه گذاری کرده است آغاز شد و به دست آمد که از نظر مولانا، برای گذشتن از مراتبی که نهایتا به بازگشت به اصل منتج می شوند، تئوفانی تنها وسیله است. تئوفانی، تجلی ای الهی از عالم برتر است. در زبان فارسی کلمه ای برای تخصیص به این نوع تجلی، که مستقیم ترین نوع تجلی خداوند است، نداریم. پس از معادل یونانی آن یعنی تئوفانی استفاده می کنیم. این تجلی یعنی تئوفانی قابل رخداد در کلیه جهان منتظم است. سالک باید خود را آماده کرده منتظر آن باشد. آنگاه خداوند، در عالمی فرودست صورتی به خود می پذیرد، تا بواسطه تجانسی که از این راه با عالم فرودست خواهد یافت، قادر به بازگرداندن سالک از عالم فرودست به عالم برتر باشد. از نظر مولانا همانطور که تجلی سبب جدایی انسان از اصل شده است، تنها همان قادر است دو مرتبه او را به اصل خود باز گرداند. به عقید? مولانا راه بازگشت به اصل، انجام تبدیلاتی بوسیله تئوفانی است. تئوفانی، که به خاطر طبیعت دو سویه اش ماهیتا یک سمبول است، با این تبدیلات، گذرانند? سالک از مراتب مختلف سلوک به سوی اصل و نهایتا متحد کنند? آن با اصل است. لذا در این رساله تمامی سمبولیسم های مورد استفاده مولانا مربوط به این تبدیلات و نکات در خور توجهی دربار? آنها شناسایی شد. بر این اساس، سالک که در راز آموزی، با سمبولیسم پدیده های جهان منتظم و ارتباط آنها با تئوفانی آشنا شده است، در رویارویی با هریک از آنها، حضور تئوفانی در ضمیرش فرا خوانده می شود و تمامیت وجود سالک، اعم از حواس، مزاج، خو و نفس، در مراحلی بوسیله تئوفانی مبدل می شوند. این راهی است برای باز جذب بقیه شئون زندگی سالک در ذکر، که اساسی ترین تعلیم مولانا در پرداختن روشمند به نام الله است.

انسجام وحدت و پیوندی ارگانیک است که بین همه اجزا و عناصر شعر وجود دارد و آن را به صورت یک کل واحد در می آورد. بر اساس انسجام، شعر جریان هماهنگی است که در آن عاطفه، اندیشه، تجربه شعری، موسیقی، لحن، معنا، الفاظ، درون مایه، تصویرها، انگاره های شاعرانه و فضای شعر همخوان و هماهنگ با هم به پیش می رود و تا هنگامی که شعر به سرانجامی نرسیده است عناصر مخل و عناصری که سازگاری با عناصر دیگر نداشته باشد وارد شعر نمی شود. هدف این پژوهش بررسی عوامل مؤثری است که در ساخت اشعار منسجم نقش دارد، از همین روی با روش استقرایی، این عوامل و ارتباط هایی را که بین عناصر شعر در ساخت شاکله نهایی و منسجم شعر وجود دارد استخراج کرده و مورد تحلیل و بررسی قرار داده است. برای این مقصود پنج محور مقوله های زبانی، موسیقایی، تصویری، روایی و معنوی در نظر گرفته شده و تحقیق در هفت فصل زیر تنظیم شده است: فصل نخست کلیات و طرح مباحث پژوهش است و به تبیین انسجام، تاریخچه آن در غرب و بررسی اجمالی آن در شعر سنتی پرداخته است. فصل دوم به بررسی ارتباط عناصر زبانی و انسجام اختصاص یافته و مواردی مانند تناسب، تکرار و تقابل واژگانی و فضای حاصل از آن ها مورد بررسی قرار گرفته است. فصل سوم نقش عناصر موسیقایی در انسجام شعر را مورد بررسی قرار داده و به مواردی مانند تناسب و تعامل وزن با زبان، معنا و فضای شعر پرداخته است. فصل چهارم ارتباط عناصر تصویری را در انسجام شعر مورد تأکید قرار داده و با نگاهی جزیی تر نماد اندام وار، توصیف های واحد، گره خوردگی تصاویر افقی و عمودی را از عوامل انسجام دانسته و ارتباط تصویر و عناصر دیگر مانند عاطفه و اندیشه را بررسی کرده است. فصل پنجم عناصر معنوی را مورد بحث قرار داده و نقش چهار عامل تجربه واحد، عاطفه، لحن و اندیشه را در انسجام نشان داده است. فصل ششم عناصر روایی را به عنوان یکی از ابزارهای مؤثر در انسجام به شمار آورده و به مواردی مانند نقش روایت در شعر، سیر زمان و گفتگو پرداخته است. فصل هفتم نیز به نتیجه گیری مباحث پژوهش اختصاص یافته است.

بررسی مدرنیسم و پست¬مدرنیسم در کتابهای(چیزی به فردا نمانده است،دیگر کسی صدایم نزد، و ساعت پنج برای مردن دیر است) موضوع پیش روی ماست که در پنج فصل تنظیم شده. فصل اول تعاریف و کلّیات،فصل دوم مولفه¬های مدرنیستی و پست¬مدرنیستی در مجموعه داستان چیزی به فردا نمانده است ،فصل سوم مولفه¬های مدرنیستی و پست¬مدرنیستی در مجموعه داستان دیگر کسی صدایم نزد،فصل چهارم مولفه¬های مدرنیستی و پست¬مدرنیستی در مجموعه داستان ساعت پنج برای مردن دیر است و فصل پنجم تمایز مدرنیسم و پست¬مدرنیسم و نتیجه گیری. برای شناخت دقیق¬تر مدرنیسم و پست¬مدرنیسم ابتدا داستان سنتی و ویژگیهای آن مورد بحث قرار می گیرد. البته کوتاه و تنها نکات اصلی و مورد نیاز آن از جمله:مختصات عمده داستان کوتاه، ویژگیهای داستان خوب،تنه داستان،اوج، گره گشایی، ساختار و حادثه.پس از آن تعریفی از مدرن بیان می¬شود و ویژگی¬هایش ذکر می¬گردد که مهم¬ترین آنها: گرایش به بی¬طرحی و بی¬قصگی، هماهنگی نثر با داستان و توجه به نثر شاعرانه، تو در تویی و بی مرزی روایت¬ها،شکست زمان و مکان روایت و...است.سپس ورود مدرن واندیشه¬های مدرنی به ایران ودر پایان از پایان مدرنیسم سخن می رود، گرچه رابرت هیوز بیان می¬دارد که هنوز مدرن پابرجاست و ریسمان آن به طور کامل پاره نشده،اما با ورود پست مدرن،مدرن عقب می¬نشیند و جای خود را به آن می¬دهد. در بخشهای بعد از پست¬مدرنیسم سخن می¬رود، قبل از آن تعریفی از پساساختار¬گرایی که در واقع باز کنند? راه پست¬مدرن است می¬آید.تاریخچه و تعریف اصطلاح پست¬مدرن، تعریف آن و ویژگی¬هایش از زبان نظریهپردازان مشهور همچون میشل فوکو، لیوتار، جیمسون، ریچاردکاستلانتِز، چارلزنیومن، جان گاردنر، برایان مک هیل و...ادامه بحث را در¬بر¬می¬گیرد. مهمترین ویژگیهای پسامدرن عبارتند از بی نظمی زمانی در روایت رویدادها،اقتباس،از¬هم¬گسیختگی، تداعی¬نامنسجم اندیشه ها، پارانویا، دورباطل، اختلالزبانی و...، درنهایت نتیجه ای از پست مدرنیسم گفته می شود. فصل دوم، چیزی به فردا نمانده است شامل دوازده داستان، در ابتدا خلاصه¬ای از داستانها بیان می گردد سپس مولفه¬ها بررسی می¬شود. در دو داستان اول (زن¬های زمستانی و مردهای تابستانی)،مولفه¬های مدرنیستی نمایان¬تر است. اما از داستان سوم (چیزی به فردا نمانده است) به بعد مولفه¬های پست¬مدرنیستی پررنگ¬تر می¬شود به ویژه تداخل رویا و پارانویا، که اکثر شخصیت¬ها به آن گرفتارند. در فصل سوم مجموعه داستان دیگر کسی صدایم نزد شامل یازده داستان، مولفه¬ها بررسی می-شوند.شخصیت¬های این مجموعه هم به نوعی دچار پارانویا هستندومولفه¬های مدرنیستی و پست مدرنیستی تقریباً به یک میزان در آنها یافت می¬شود. فصل چهارم مجموعه داستان ساعت پنج برای مردن دیر است شامل نه داستان، مولفه¬های مدرنیستی و پست مدرنیستی در آنها نیز بررسی شده¬است،مهمترین مولفه¬ای که در این مجموعه مشاهده می¬شود بی طرحی و بی قصگی¬ست و بعد از آن تداخل رویا و بی نظمی زمانی در روایت رویدادها. فصل پنجم تمایز مدرنیسم و پست¬مدرنیسم است مرز میان آن دو را برخی(جریان سیال ذهن) و (شالوده افکنی)بیان کرده اند.مهمترین تفاوت میان داستانهای مدرن و پست¬مدرن این است که در داستان مدرن نویسنده حضور خود را پنهان می¬کند اما در پست مدرن نویسنده گاه با شخصیت¬ها وارد بحث و گفتوگو می-شود¬(اتصال کوتاه).

چکیده: پژوهش حاضر در باب «روایت و بررسی زاویه دید در آثار بزرگ علوی (چمدان، میرزا و چشم-هایش» می¬باشد. چمدان مجموعه داستان کوتاهی است که شامل هفت داستان به نام¬های «چمدان، قربانی، عروس هزار داماد، تاریخچه¬ی اتاق من، سرباز سربی، شیک پوش و رقص مرگ» است. میرزا مجموعه داستان کوتاه دیگری از این نویسنده که شامل شش داستان به نام-های «آب، میرزا، احسن القصص، در به در، یکه و تنها و وبا» می باشد. و چشم¬هایش داستان بلندی که عده¬ای آن را بهترین اثر بزرگ علوی دانسته¬اند. مقدمه¬ی پژوهش به تعریفی اجمالی از روایت می¬پردازد. فصل اول به تعریف و کلیاتی درباره ساختار روایت و زاویه دید و انواع آن اختصاص یافته است. فصل دوم به معرفی بزرگ علوی و آثارش می¬پردازد. در فصل سوم به بررسی ساختار روایت و زاویه دید در مجموعه داستان چمدان پرداخته شده است و در فصل بعدی مجموعه داستان میرزا از لحاظ روایت و زاویه دید مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل پنجم داستان بلند چشم¬هایش در زمینه¬ی روایت و زاویه دید تحلیل شده است.

تصویرسازی از مهمترین ارکان دستگاه بلاغت است که موجب بسط حوزه ی تخیل شاعر و گستردگی و پویایی عالم شعر می شود . بررسی دقیق تصویر می تواند علاوه بر نشان دادن گستره ی دایره ی خیال شاعر و آشکار سازی برخی از تمایلات و انگیزه های درونی او ، معیاری برای تعیین ارزش هنری اثر و نوآوری های شاعر در عرصه ی خیال باشد. تصویر از مهمترین ویژگی های سبکی سبک هندی است. این پژوهش به بررسی قلمرو خیال در شعر صائب تبریزی از منظرهای مختلف پرداخته و با تفکیک میان انواع تصاویر(تشبیه، استعاره و ...)، طرفین تصویر، جایگاه اندیشه و عاطفه در تصویر، ساختمان خیال و سیر افقی و عمودی تصویر، نقش زبان در تصویرسازی و مورد بررسی قرار داده است. تحقیق حاضر در هفت فصل تنطیم شده است: فصل نخست کلیات تحقیق و شامل مواردی مانند تاریخچه علم بلاغت، شعر در دوره سبک هندی و ویژگی های آن، مختصری از زندگی شاعر و ... است. در فصل دوم به تشبیه در شعر صائب اختصاص یافته و ضمن دسته بندی انواع تشبیه، حوزه اخذ تصاویر در شعر وی نشان داده شده است. فصل سوم استعاره مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل چهارم و پنجم به ترتیب کنایه و مجاز در شعر صائب مورد بررسی قرار گرفته و نقش زبان عامیانه نیز در تصویرسازی ها او بررسی شده است. در فصل ششم تصاویر شعر صائب با نگاهی دقیق تر مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. فصل هفتم نیز در بردارنده نتایج تحقیق و پاسخ به سئوالات تحقیق است.

طنز نویسان معمولاَ از زبان ادبی که با ظرافتها¬ و¬ نوآوریهای زبانی آمیخته می¬شود سود می¬جویند. از این رو طنز هرچه هنجارشکن تر و از عناصر آشنا زدایی بهره ور تر باشد ، قدرت جذب مخاطبش افزایش می یابد . در این میان به نظر می رسد ویژگی هایی چون سادگی بیان، چینش خاص واژگان ، استفاده از زبان محاوره ، بیان اغراق آمیز ، بازیهای زبانی و... به همراه ظرافتهای بیانی که در آن نهفته است در شکل گیری زبان طنز موثرتر هستند. این پایان¬نامه پژوهشی است به شیوه تحلیلی بر پایه منابع کتابخانه¬ای که با عنوان "بررسی و تحلیل ساختاری و محتوایی آثار طنز ناصر فیض " در هشت فصل تنظیم شده است ؛ چنانکه در فصل اول زندگی نامه و مقدمه ، فصل دوم کلیات و تعاریف ، فصل سوم اقسام فکاهیات و شوخ طبعی ها و تفاوت آنها، فصل چهارم تقسیم بندی طنز و فصل پنجم زیبایی شناسی بدیعی و نقش محور همنشینی در اشعار ناصر فیض و در فصل ششم بررسی محتوا در طنز ناصر فیض و در فصل هفتم ، ابزارهای آفرینش طنز و نمونه های آن در آثار ناصر فیض، و در فصل هشتم نتیجه گیری و منابع بررسی شده است.

تمثیل یکی از شیوه های بسیار موثر در القای مفاهیم ذهنی به مخاطب است . اغلب شاعران بدین وسیله مفاهیم عالی و انتزاعی را به شکل ملموس و محسوس درآورده و در خواننده، هم حسی به وجود می آورند به طوری که خواننده بدون نیاز به استدلالات منطقی، آنها را می پذیرفته است . این پایان نامه پژوهشی است به شیوه تحقیق توصیفی و تحلیلی بر پایه منابع کتابخانه ای که با عنوان ساختار و ا هداف تمثیل در متون سبک عراقی ( بوستان ، گلستان و حدیقه الحقیقه ) در پنج فصل تنظیم شده است ؛ چنانکه در فصل اول زندگی نامه دو شاعر بزرگ شیخ اجل سعدی شیرازی و سنایی غزنویی، فصل دوم تعریفات و اقسام تمثیل، فصل سوم اقسام تمثیل در سه اثر یاد شده، فصل چهارم زیبایی شناسی بدیعی و بیانی در تمثیل و فصل پنجم اهداف به کارگیری تمثیل بررسی شده است. بر پایه ی آنچه در این پژوهش بدست آمده جایگاه قرار گرفتن تمثیل در بوستان، گلستان و حدیقه الحقیقه هم در ابتدا و هم در میانه هم در ابیات آخر می باشد . شیخ سعدی و سنایی غزنوی تمثیلات و حکایات تمثیلی خود را به واسطه علم بدیع ( صنایع لفظی و معنوی یا ترکیبی از این دو ) و بیان به تصویر کشیده است و باعث زیبایی دو چندان آنها شده است. همچنین اهداف به کارگیری تمثیل را در آنها را می توانیم در چهار گروه جای دهیم : 1- توجه به صفات خداوند بزرگ 2- نکوهش رذایل اخلاقی 3- ستایش فضائل و ارزش های اخلاقی 4- فناپذیری و بی وفایی روزگار و مردم آن .

در آفرینش و تأثیرگذاری شعر علاوه بر استعداد، عوامل دیگری نیز موثرند که فضاسازی از آن جمله است. این عنصر همان حس غالبی است که شاعر بر اثر خود مسلط می‏نماید و با خواندن بخشی یا همه‏ی آن اثر احساس می‏شود. در برخی از دوره‏های شعر فارسی دگرگونی‏هایی در فضاهای شعری ایجاد شده و از دیگر دوره‏ها متفاوت شده‏اند؛ شعر انقلاب چنین ویژگی‏هایی دارد؛ گرایش‏های انقلابی و نگاه متفاوت شاعران، فضاهایی متفاوت با گذشته به وجود آورده و بررسی آنها می‏تواند ما را در شناخت بهتر شعر انقلاب یاری نماید. پژوهش حاضر در سه فصل به تحلیل این موضوع می‏پردازد: فصل اول به ذکر کلیاتی درخصوص تعریف و ارکان شعر، فضاسازی و اهمیتش در شعر، شعر انقلاب و فضاهای آن و مولفه‏های فضاساز آن مثل: عاطفه، واژگان، تصویر، تصویر مرکزی، توصیف، صفت، لحن، روحیات شاعر، تلمیحات، سادگی و بی‏پیرایگی، شگردهای شاعرانه، روایت، حرکت، گفتگو، مقدمه‏چینی و حسن‏ختام مناسب، اطناب و... اختصاص یافته است. فصل دوم به بررسی زندگی و شعر 5 شاعر انقلاب(صفارزاده، امین‏پور، حسینی، موسوی گرمارودی و اوستا) می‏پردازد و با تحلیل مجموعه‏های بعد از انقلاب آنها، فضاهای شاعرانه و عناصر سازنده‏ی فضاهای شعری‏شان را بررسی می‏نماید. و در فصل سوم، ضمن جمع‏بندی فضاها و عناصر سازنده‏ی آنها در شعر این نمایندگان شعر انقلاب، گزارشی کوتاه از فضاهای شعری و بن‏مایه‏ها، مضامین، مولفه‏های فضاساز و به‏طور کلی فضا و مولفه‏های شعر انقلاب اسلامی ایران ارائه شده است. بر این اساس، فضاهای عمده شعر انقلاب به ترتیب بسامد عبارتند از: مذهبی و دینی، حماسی آمیخته با عرفان، رمانتیک و احساسی، انتقادی و اعتراضی و تلخ و سنگین؛ و فضاهایی چون امید و انتظار، فلسفی، شاد و صمیمی، کودکانه، طنز و استهزا، انتزاعی و تخیلی، نفرت انگیز، حیرت و تردید و... نیز با میزان متغیر در دفاتر شعری این شاعران وجود دارند و هر شاعری به تناسب اندیشه، قدرت شاعری و بن‏مایه‏های ذهنی از آنها بهره گرفته است. از مهم‏ترین ابزارهای فضاساز در شعر آنها نیز تناسب دایره‏ی واژگان با محتوای شعر، تلمیح و تصویرسازی با نمادهای دینی، بهره‏گیری از زبان فاخر و واژگان حماسی، رعایت وزن و موسیقی کلام، لحن، روایت، توصیف، تصویرسازی و... بیش از همه‏ی مولفه‏ها مورد استفاده بوده‏اند.

مثنوی مولوی مشهورترین اثر منظوم عرفانی فارسی است؛ به همین دلیل از دیر باز مورد تقلید و توجّه دیگر شاعران بوده است. این رساله با عنوان «مثنوی معنوی و تأثیر آن بر متون منظوم عرفانی از قرن هفتم تا سیزدهم هجری» به تأثیر مثنوی بر چهار اثر مهم عرفانیِ رَباب نامه، دفتر هفتم، اسرارالشّهود و طاقدیس، از زوایای گوناگون می پردازد. این رساله، با استفاده از روش کتابخانه ای به مقایسه و تحلیل، چهار اثر یادشده پرداخته است. نتایج به دست آمده در این پژوهش نشان می دهد که کاربرد آیات قرآن کریم در مثنوی مولوی نسبت به آثار تقلید شده هنری تر و عمیق تر است. هم چنین این تحقیق نشان می دهد که مولوی داستان گو نیست بلکه داستان پرداز است. در موضوع روایت پردازی، مثنوی تنوع بیشتری نسبت به دیگر آثار نشان می دهد. نیز تحقیق نشان می دهد از میان مثنوی های تقلیدشده، نراقی در مثنوی طاقدیس از حیث داستان پردازی از دیگر مقلدان مثنوی، توفیق بیشتری داشته است. در بحث تداعی ها نیز، مثنوی طاقدیس توفیق بیشتری نسبت به سه مثنوی دیگر داشته است. سراینده ی مثنوی اسرارالشّهود هیچ گونه دخل و تصرّفی در اصل داستان ها نکرده است. از میان انواع تداعی ها که سبب نقل و ادامه ی داستان هاست، تداعی تشابه هم در مثنوی مولوی و هم در سایر مثنوی ها پررنگ تر است و تداعی مجاورت از دیگر تداعی ها کاربرد کم تری دارد.

سید حسن حسینی از شاعران موفق و برجسته در دو سه دهه ی اخیر ایران است که اشعار او با وجود حجم اندک، نیاز به تأمل زیاد دارد و از زوایای گوناگون قابل بررسی است. این موضوع را مجموعه های شعری او به اثبات می رساند. یکی از این زوایا، تحلیل و بررسی محتوایی و ساختاری اشعار اوست که بازبینی و بازخوانی آن می تواند ما را به جریان شناسی شعر معاصر و به ویژه شعر انقلاب و جنگ رهنمون باشد. مسئله ورویکرداصلی این پژوهش، شناسایی و تبیین ساختار بیرونی و نظام درونی اشعارسیدحسن حسینی از طریق شناسایی عناصر تشکیل دهنده ی متن و روابط درونی و بیرونی این عناصر است. برای دستیابی به چنین هدفی، نخست با توجه به قالب و ساختار شعر، عوامل برجسته سازی یک متن و دیدگاه های ساختارگرایی، مواردی را در خصوص این عناصر، بیان داشته و سپس به بررسی موضوعی و محتوایی اشعار سید حسن حسینی پرداخته شده است. از آنجا که ساختار و شالوده ی هر متن، به انسجام اعضاء و عناصر تشکیل دهنده آن بستگی دارد، پژوهنده بر آن است تا این انسجام را در اشعار سید حسن حسینی در دو بخش انسجام بیرونی و درونی بررسی نماید. در بحث ساختار نظم، قاعده افزایی ها به شکل توازن های آوایی، واژگانی و نحوی مورد بررسی قرار گرفته و برجستگی های شعری و هنری شاعر، زیر عنوان هنجارگریزی بررسی شده است. کیفیت میزان استفاده ی شاعر از موارد یاد شده را در بیان و نمایش زیباتر مفاهیم اعتقادی و دستاوردهای تجربی اش همچون؛ شناخت خدا و هستی و ائمه ی اطهار و جنگ و جهاد و... مورد کنکاش و پژوهش بوده است.

این پژوهش تلاش دارد به تحلیل و بررسی تقابل¬های دوگان? دیوان پروین اعتصامی از دیدگاه نشانه¬شناسی بپردازد. تقابل¬های دوگانه یکی از مفاهیم اساسی در نظریات نشانه¬شناسی است که در باورهای اساطیری و فرهنگی بشر ریشه دارد. به اعتقاد اکثر نظریه¬پردازان نشانه¬شناسی، زبان از مجموعه¬ نشانه¬هایی تشکیل شده است که وقتی نشانه¬ای در تقابل با نشانه¬ای دیگر قرار می¬گیرد معنا پیدا می¬کنند. در این پژوهش تقابل¬های دوگان? دیوان پروین از دو دیدگاه انواع تقابل¬ها و مرکز و نامرکز (حاشیه) بودن آن¬ها با روش تحلیلی-توصیفی مورد بررسی قرار گرفته¬اند. به این صورت که در ابتدا مقدمه¬ای در خصوص پروین اعتصامی، مناظره و سبک مناظرات او و پس از آن کلیاتی دربار? نشانه¬شناسی و تقابل¬های دوگانه مطرح شده است و سپس تقابل¬های مناظرات او از دیدگاه انواع تقابل و مرکز و حاشیه مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است و در نهایت یک نتیج? کلی از این تحقیق ارائه شده است. در حقیقت اکثر مناظرات پروین بر پای? تقابل¬های دوگانه سروده شده است، بدین شکل که یا دو عنصر متقابل دو طرف مناظره هستند یا شاعر دو عنصر (نشانه) را با کمک معنای ضمنی آن¬ها مقابل هم قرار می¬دهد. هم¬چنین پروین براساس مرکز و حاشیه¬هایی که در اشعارش مطرح کرده است دنیایی را که در آن زندگی کرده و هم¬چنین دنیای آرمانی مدنظر خود را به تصویر کشیده است.

در این پژوهش تلاش بر آن است که ویژگی های نوگرایانه مثنوی، که موجب شده این اثر نسبت به آثار ما قبل خود کتابی نوآیین و دیگرگون باشد، معرفی گردد. بنابراین در فصول پنج گانه این پژوهش پس از بیان کلیاتی در خصوص نوگرایی و نوآوری به بررسی ویژگی های نوین مثنوی در محورهای: ساختار کلی اثر، شیوه های داستان پردازی، افکار و اندیشه ها و زبان پرداخته ایم

رویای زندگی بهتر و سرشار از خوشبختی و شادی، دغدغه ی همیشگی انسان بوده است. او بر اساس فطرت الهی خویش پیوسته به این می اندیشیده که چگونه می توان از رنج ها و سختی های حیات رهایی یافت و زندگی را عرصه ی لذت های حقیقی ساخت و همین نوع اندیشه های بشری است که به طرح نظریه ی مدینه فاضله و آرمان شهر منتج می شود.از دیگر سو، متون اصیل عرفانی به عنوان گنجینه های مهم معنوی و اندیشه های ناب اسلامی، در راهنمایی آدمیان به سمت کمال و قرب الهی، با شیوه ای شیرین و پر از ذوق، نقش بسزایی دارند. تار و پود اندیشه های عرفانی، پیوند خورده و اصلاً متشکل از آیات قرآنی و احادیث نبوی است و هم از این رو می توان ناب ترین و پاک ترین تفکرات بشری را در آن ها جُست. هرچند متون عرفانی از قبیل آثاری چون جمهوریت افلاطون یا مدینه ی فاضله ی فارابی نیست که اختصاصاً در زمینه ی مدینه ی فاضله باشد اما به علت صبغه ی کمال پویی و تقرب جویی خود، نهایتاً تجلیگاه آرمان گرایی و آرمان شهر هستند.از همین رو در این تحقیق به بررسی مفهوم آرمان شهر در دو متن نفیس و ارزشمند عرفان اسلامی، یعنی حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه سنایی غزنوی و مثنوی معنوی مولوی پرداخته شده است. شجره ی طیبه ی عرفان اسلامی، سراسر درس خود سازی و انسان سازی است و بررسی طرح اجتماعی این اندیشه های ناب، ضروری می نماید. در این تحقیق با روش کتابخانه ای و تحلیل اطلاعات مطالعه ای، با توجه به مفهوم کهن الگو (با حد تعریف خود) نیز مفهوم آرمان شهر، به تبیین مفاهیم اجتماعی و حتی فردی که عرفای ما با توجه به آن ها در پی ساخت جامعه ای آرمانی هستند، پرداخته شده است

داستان جزیره الخضراء داستانی دینی و سفرنامه مذهبی است که به جزیره صاحب الزمان شهرت دارد.این داستان شرح ماجرای علی بن فاضل مازندرانی، عالمی که در دمشق تحصیل می کرد، است. او به همراه استادش، علی مغربی اندلسی،به جزیره ای نزدیک تنگه جبل الطارق و دریای مدیترانه که بسیاری از جهانگردان به آن مثلث برمودا گفته اند،سفر کرد و هر آنچه را دیده و شنیده بود بعد از بازگشت به حله برای دو تن از شاگردانش، شمس الدین و جلال الدین حله ای، تعریف کرده و آنها نیز برای فضل بن یحیی کوفی از دوستان زین الدین فاضل مازندرانی، تعریف کردند. فضل بن یحیی این داستان را به زبان عربی نوشت. سپس در عصر تیموریان و صفویان علمای شیعه آن را ترجمه کردند که نسخه هایی از آن در دانشگاه تهران و کتابخانه ملک نگهداری می شود.

این پژوهش در پنج فصل شامل بررسی تاریخچه و تحلیل عناصر داستان بیژن و منیژه به عنوان نمونه ای موفق از داستان سنتی به همراه مقایسه ی این عناصر در داستان مدرن و معاصر است. داستان بیژن و منیژه یک داستان حماسی است که با چاشنی عشق? رنگ و بوی غنایی گرفته و در حماسه ی ملی نمود یافته است. این داستان به همراه ویس و رامین جزء میراث داستانی اشکانیان است. بیژن و منیژه به خاندان گودرز مربوط می شود که درمرو سکونت داشته اند و داستان مستقلی بوده که محصول و سروده ی دوران جوانی و ناپختگی فردوسی است که از لحاظ ساختار داستانی و زبانی این امر کاملاً روشن است. در این داستان همه ی عناصر یک داستان مدرن را با شدت و ضعف می توان یافت. این داستان از جمله داستان های سنتی می باشد که عناصر داستان در آن به نسبت دیگر داستان های سنتی پر رنگ تر و موفق تر است اما از حیث عناصر داستان (شخصیت پردازی ?زمان ومکان? فضا ورنگ ? مضمون و تم) از داستان مدرن و معاصر ضعیف تر است. به دلیل در هم تنیدگی عناصر داستان و توفیق فردوسی در کاربرد برخی عناصر داستانی مثل: شخصیت پردازی? دیالوگ? لحن و طرح داستان و همچنین به هم پیوسته بودن حوادث و روابط مستقیم و علی و معلولی بودن آن ها داستانی موفق و قوی می باشد? چنانکه در دو بخش عناصر داستان و مقایسه ی عناصر داستان بررسی و تحلیل شده است. فردوسی در کاربرد عناصر شخصیت پردازی، دیالوگ، لحن و طرح داستان از دیگر عناصر داستان مثل: زمان ومکان، فضا و رنگ، زاویه ی دید، مضمون و تِم موفق تر بوده است.