آلاینده‏های هیدروکربنی به دلیل حلالیت، فراریت و قابلیت زیست‏تخریبی‏ که دارند، وارد خاک و آب زیرزمینی شده و کیفیت آنها را نامطلوب می سازند. در کشوری نفت خیز همچون ایران، آلودگی خاک با ترکیبات هیدروکربنی و شیمیایی موضوعی تازه نیست. این مشکل، از آغاز استخراج نفت در سده گذشته ایجاد شده و متاسفانه هیچگاه جدی تلقی نشده‏است. انباشت ‏این آلودگی ها، به مرور زمان مشکلاتی حاد را در پی داشته، بهگونه ای که کاهش آلودگی، نیازمند صرف هزینه‏هایی چشمگیر و زمانی طولانی است. هدف از انجام این پژوهش، بررسی وضعیت کنونی آلودگی سایت‏های مورد مطالعه، ارائه مدل و اعتبار سنجی آن با استفاده از نتایج نمونه برداری و قابلیت پیش بینی وضعیت آلودگی های مورد بررسی بود. این پژوهش در دو منطقه جداگانه انجام شد. منطقه اول شامل محدوده کارخانه آنتی‏بیوتیک‏سازی ساری واقع در حومه روستای فیروزکنده با هدف بررسی وجود و مقدار آلودگی ترکیبات آروماتیک باسمّیت زیاد و برخی حلال های شیمیایی بر اثر شکستگی لوله انتقال فاضلاب، در محیط زیرزمینی مورد مطالعه قرار گرفت. بدین‏منظور، نمونه برداری خاک با برداشت 26 نمونه در فواصل معین اطراف کارخانه انجام و آزمایش های ph، ماده آلی، کربن آلی و بافت انجام شد. سپس آزمایش تعیین مواد آلی غیرفرار انجام گردید که امکان وجود آلاینده های احتمالی غیر فرار را در نمونه ها رد کرد. در مرحله آخر 6 نمونه برای تعیین نوع آلودگی هیدروکربنی انتخاب و با دستگاه کروماتوگراف گازی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج همپوشانی و برازش گراف های بدست آمده از حلال های مورد نظر کارخانه، با گرافهای بدست آمده از نمونه های خاک، وجود آلودگی آلی حلال های کارخانه را نشان نداد و پیک های موجود بدست آمده در نمونه های خاک، مربوط به سموم شیمیایی وکودهای موجود در زمین های کشاورزی بود. نمونه برداری آب زیرزمینی با سه مرحله نمونه‏برداری در فواصل زمانی اردیبهشت تا مهر 1386 انجام شد. مرحله اول، به روش استاندارد پمپاژ از 9 حلقه چاه آب محاط بر کارخانه، تا معیارثابت شدن اکسیژن محلول، اسیدیته، دما و سپس نمونه گیری و آنالیز آنها با روش هداسپیس با کروماتوگراف گازی بود. نتایج بدست آمده در این مرحله، وجود آلاینده های شیمیایی مذکور را نشان نداد. مرحله دوم نمونه‏برداری، با استفاده از روش پمپاژ از 14 حلقه چاه آب و با استفاده از کروماتوگراف گازی- طیف‏سنج جرمی انجام شد. در این مرحله نیز به جز تعدادی پیک متان، در نمودارهای بدست آمده، آلاینده دیگری وجود نداشت. برای اطمینان از نتایج مراحل پیشین، مرحله سوم با استفاده از روش نمونه گیری در عمق های مورد نظر، با نوعی بیلر بنام نیسکین و با امکان ترسیم نیمرخ آلودگی در چاه های آب در اعماق یک تا 5/6 متر انجام‏شد. پس از برداشت نمونه های آب، به علت وجود تیرگی و کدری آب موجود در چاه ها، مواد جامد معلق (tss) و مواد جامد معلق فرار (vss)اندازه گیری شد. در این مرحله نیز، آلاینده های مورد انتظار مشاهده نشد لیکن در برخی چاه ها پیکهای متان بدست آمد. وجود پیکهای متان و مقادیر زیاد مواد جامد معلق و مواد جامد معلق فرار، نشان دهند? حاکمیت شرایط مطلوب برای تجزیه مواد آلی توسط ریزجانداران (در فاصله زمانی 5 ساله بین شکستگی لوله تا زمان آزمایش) و انجام فرآیندهای تخریب زیستی در منطقه بود. نتایج بدست آمده از این سه مرحله نمونه گیری نشان داد با وجود نشر آلاینده‏های آلی از طریق شکستگی لوله فاضلاب، نشت از کف حوضچه بازیافت و نشت ازحوضچه اتیل استات به خاک و نهایتاً آبهای زیرزمینی، به دلیل سطح بالای آب زیرزمینی، نشر با پدیده‏های همرفت و انتقال با جریان آب به سمت دریا (در جهت شیب لایه های زمین) و تبخیر و انتقال به نیوار و مهمتر از همه تخریب زیستی مواد، غلظت آلاینده ها به حد قابل اغماض طی 5 سال گذشته رسیده است. بخش دوم پژوهش با هدف بررسی وجود آلودگی هیدروکربنی (میعانات گازی و آلاینده های آلی نفتی) در خاکهای محدوده اطراف پالایشگاه سرخون بندرعباس و چگونگی استقرار کنونی آن انجام شد. این مرحله در چهارگام شامل نمونه گیری و آنالیز نمونه ها، مطالعات زمین آماری و تهیه نقشه های نشر طولی و عمقی آلودگی با نرم افزارهای surfer وarc gis ، تعیین مدل مفهومی حاکم بر نشر آلودگی هیدروکربنی و مطالعات شبیه سازی با نرم افزار matlab انجام شد. در مرحله نمونه برداری، برای درک اولیه مقیاس آلودگی در سال 1387، با حفر 24 گمانه بر اساس اطلاعات پایه تا رسیدن به سخت کفه های غیر قابل نفوذ (در عمق 80 تا 200 سانتیمتری سطح خاک) انجام شد. نمونه ها از لایه های مختلف خاک برداشت و سنجش مقدارکل آلاینده هیدروکربنی(tog) و کل آلاینده نفتی (tph) به روش استخراج با حلال توسط جذب در مقابل اشعه ir صورت پذیرفت. نتایج مدل مفهومی نشر آلودگی نشان داد که به علت وجود سفره آب زیرزمینی در عمق 24 متری و وجود سخت کفه های غیر قابل نفوذ سطحی، انتقال آلودگی در خاک، از ناحیه محصور بالای سخت کفه و بوسیله نشر میعانات گازی و با فرآیندهای جذب سطحی، نفوذ، انتشار و نیروی گرانش و تحت تاثیر تبخیر، اکسیداسیون و تخریب زیستی انجام شد. نتایج مطالعات زمین آماری نشان داد که منبع اصلی آلودگی هیدروکربنی tog و tph چالههای سوزان می باشد. سویه ترابری آلاینده ها از محل چاله های سوزان با تمایل بیشتر به سمت شرق و به سمت رودخانه شور و متناسب با شیب لایه های زمین بود. تهیه نقشههای تراز آلودگی و نقشههای سه بعدی نشر و ترابری آلاینده های مذکور با نرم افزار surfer، در بخش شرقی (به سمت جنوب شرقی) پالایشگاه روندی افزایشی را نشان داد. افزایش ناگهانی غلظت آلاینده ها در سمت شرق پالایشگاه سرخون، مبین شکستگی لوله انتقال فاضلاب بود که به منظور پی بردن به دلیل این امر غیرقابل پیش بینی، در سوابق موجود کارخانه و بررسی محلی از بخش فنی مهندسی، پیشینه ای موجود نبود. برای بررسی دقیق تر چگونگی نشر و بروز آلودگی این منطقه، هفت گمانه جدید تعبیه و مقادیر آلاینده های هیدروکربنی مجددا اندازه گیری شد. با توجه به اینکه وجود آلودگی و نشر آن در مناطق شمالی و غربی محل شکستگی لوله بسیار کمتر و عمده نشر و گسترش آن به سمت رودخانه شور بود، و بدلیل حذف و توقف این منبع آلاینده (به علت گذشت زمانی نسبتا طولانی از وقوع شکستگی) و از سوی دیگر به دلیل اینکه مقدار آلودگی برداشت شده در محل گمانه های این ناحیه بسیار کمتر از مقدار آلودگی در نواحی شمالی پالایشگاه و در مجاورت چاله های سوزان بود، لذا در بررسی کمّی نشر آلودگی و مدلسازی آن فقط چاله های سوزان به عنوان منبع اصلی آلودگی لحاظ شدند. نتایج بررسی نقشه های کمّی نشر آلودگی بر اساس مقدار غلظت دو نوع آلاینده، موید آن بود که مقدار نشر tog، شدت بیشتر و بالاتری از نشر tph، لیکن با سویه ای همروند نشان داد. نتایج شبیه سازی نشان داد با توجه به مکانیزم های انتقال آلاینده های منطقه، در صورت افزایش دبی آب ورودی به چاله سوزان، خطر افزایش مقیاس آلودگی جدی می باشد. لذا باید تمهیدات پایش مناسبی برای جلوگیری از گسترش آلودگی در نظر گرفته شود. تهیه برش عرضی از نفوذ عمقی یا نشر عمودی آلودگی tog و tphبا کمک اطلاعات برداشت شده از لایه های مختلف بوسیله نرم افزار matlab انجام شد. علت انتخاب اعماق بدونبعد افزون بر ارتفاع متغیر و متنوع لایه های خاک در مناطق مختلف، عمق متغیر سخت کفه غیر قابل نفوذ هم بود. نتایج نشان داد بیشترین نشر آلودگیهای مذکور تا عمق بیبعد 2/0 نفوذ یافته و با افزایش فاصله از سطح خاک به سمت سخت کفه، با افزایش عمق برداشت آلودگی مقدار آن به شدت کاهش مییابد و به عبارت دیگر بخش اعظم آلودگی در لایههای سطحی خاک موجود بود. با توجه به اهمیت انجام مطالعات همه جانبه در مورد چگونگی نمونه گیری، انتخاب بهترین روش های سنجش آلودگی، بررسی چگونگی پهنه نشر و بهترین تخمین آن که از اولویت های اصلی مطالعات زیست محیطی است، نتایج این پژوهش، نشر طولی و عرضی آلودگی در هرنقطه و عمق دلخواه در کل منطقه مورد مطالعه را مشخص کرد. بدین سان ابزاری مناسب برنامه ریزی های مدیریتی پاک سازی در جهت کاهش و پالایش آلودگی به شمار می رود.

زمین لغزش به عنوان یکی از انواع حرکات توده ای خاک و زمین، پدیده ای است که در اثر اقدامات انسان فراوانی وقوع آن تشدید می شود. وقوع این پدیده موجب تولید حجم زیادی از رسوبات همراه با خسارات جانی و مالی قابل ملاحظه می گردد. یکی از ابزار اصلی جهت پیشگیری از شکل گیری و وقوع این نوع فرسایش آبی، تهیه نقشه مناطق حساس و مستعد وقوع آن است. در این تحقیق با هدف شناسایی عوامل موثر در شکل گیری و و وقوع زمین لغزش جهت دستیابی به مناسب ترین روش تهیه نقشه پهنه بندی مناطق حساس و مستعد به زمین لغزش در حوزه آبخیز طالقان، دو زیر حوزه آبخیز با مساحت 176 کیلومتر مربع که طبق اطلاعات حاصل از مطالعات پیشین انجام شده زمین لغزش های متعدد در آنها حادث شده انتخاب شدند. بطوری که ابتدا نقشه موقعیت مکانی و پراکنش زمین لغزش های متعدد در آن ها حادث شده با استفاده از روش تفسیر چشمی تصاویر ماهواره ای irsp6 با قابلیت تفکیک مکانی 5×5 متر در محیط بسته نرم افزار ilwis تهیه گردید. مشخصات منطقه تحقیق با استفاده از نتایج به دست آمده از مطالعات پیشین انجام شده از طریق انتخاب کاملا تصادفی نقاط کنترل و با استفاده از دستگاه gps با انجام عملیات میدانی مشتمل بر مشخصات کلیماتولوژی، فیزیوگرافی، ادافیکی و اکولوژیکی، تکمیل و تدقیق شده و نقشه های مربوط به هر یک در قالب لایه های اطلاعاتی در محیط ilwis تهیه گردیدند. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل فراوانی و رابطه بین وقوع زمین لغزش با خصوصیات منطقه تحقیق بر اساس رگرسیون لاجستیک نشان دهنده مشارکت موثر و معنی دار عوامل جهت جغرافیایی شیب اصلی، نوع واحد سنگی (لیتوبوژی) فاصله از گسل، تراکم پوشش گیاهی و کاربری اراضی در وقوع زمین لغزش و فراوانی آن می باشد. افزون بر این، نتیجه تجزیه و تحلیل فراوانی وقوع زمین لغزش با خصوصیات منطقه تحقیق بر اساس روش فازی مبین مشارکت موثر عوامل تراکم پوشش گیاهی، کاربری اراضی، ارتفاع از سطح دریا، متوسط ارتفاع بارندگی سالانه، مقدار شیب جهت جغرافیایی شیب اصلی، نوع خاک و نوع واحد سنگی است. نتایج پهنه بندی مناطق حساس و مستعد وقوع زمین لغزش بر اساس خروجی های دو روش رگرسیون لاجستیک و فازی نشانگر این است که روش رگرسیون لاجستیک دارای دقتی معادل 87 درصد در تعیین مناطق مستعد به وقوع زمین لغزش در تطبیق با پهنه های تحت تاثیر این پدیده در منطقه تحقیق بوده در حالی که دقت روش فازی مبتنی بر عملگر گامای فازی 8/0 معادل 88 درصد است. با توجه به نتایج حاصله می توان نتیجه گیری نمود که اولا مهم ترین عوامل موثر در شکل گیری وقوع زمین لغرش و فراوانی آن در منطقه تحقیق عبارتند از: ارتفاع از سطح دریا، مقدار شیب و جهت آن، متوسط ارتفاع بارندگی سالانه، نوع واحد سنگی، نوح خاک، فاصله از گسل، تراکم پوشش گیاهی و کاربری اراضی، ثانیا، هر چند مناسب ترین روش جهت جهت پهنه بندی مناطق مستعد به وقوع زمین لغرش در منطقه تحقیق روش فازی مبتنی بر عملگر گامای 8/0 است، اما با در نظر گرفتن اختلاف دقت دو روش یاد شده در پهنه بندی مناطق مستعد وقوع زمین لغزش معادل 1 درصد، می توان از آنها در سایر مناطق با خصوصیات مشابه منطقه تحقیق استفاده نمود. بدیهی است جهت دستیابی به روش و یا مدل جامع و فراگیر پهنه بندی مناطق مستعد وقوع زمین لغزش، ضرورت دارد اقدام به تکرار تحقیق مشابه در سایر مناطق با شرایط متفاوت و متنوع کلیماتولوژی، فیزیوگرافی، ادافیکی و اکولوژیکی شود.

گسترش شهرها و رشد جمعیت همراه با افزایش آلودگی محیط زیست بر اثر فعالیت های انسانی که سبب تغیرات غیر اصولی در پوشش گیاهی و فضای سبز شده است در توسعه پایدار اراضی، مدیریت تغییر کاربری اراضی عامل مهمی به شمار می آید. سنجش از دور می تواند منبع مناسبی برای تهیه داده ها به منظور تهیه نقشه انواع پوشش اراضی و همچنین پایش محیط زیست باشد. تلفیق سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در کاهش هزینه، کوتاه نمودن زمان و افزایش جزئیات و دقت اطلاعات می تواند بسیار موثر باشد. در این تحقیق که هدف بررسی روند تغییرات کاربری اراضی کلانشهر کرج می باشد با استفاده از داده های سنجش از دور شامل عکس های هوایی و تصاویر ماهواره ای irs-p5و irs-p6، نقشه های کاربری اراضی مربوط به سالهای 1335، 1368 و 1390 تهیه شده اند. برای استفاده از تصاویر ماهواره ای ابتدا در مرحله آماده سازی تصویر تصحیحات هندسی اعمال شده و طبقه بندی تصویر به روش حداقل فاصله(minimum distance) انجام گردید. بررسی روند تغییرات با استفاده از روش analystic patch و به کمک سنجه های منتخب سیمای سرزمین شاملca، pland، pd،lpi،lsi، enn-mn و shape-mnانجام شده و اطلاعاتی در زمینه کاربری شهر کرج به صورت کمی، نحوه توزیع فضایی، وسعت و پیوستگی کاربری ها تهیه شد.نتایج بدست آمده نشان دهنده تبدیل منطقه مورد مطالعه از یک باغ شهر با مساحت 1204 هکتار به کلانشهر با مساحت 17540 هکتار در یک دوره 55 ساله می- باشد که تغییرات حدود 45/354 هکتار در سال را نشان میدهد. بیشترین نوع کاربری تبدیل شده به مناطق مسکونی مربوط به مراتع می باشد به طوری که در طی این سال ها مراتع به یک سوم کاهش یافته و مناطق مسکونی 52 برابر شده اند. روابط رگرسیونی بین رشد شهر و خصوصیات انسانی، محیطی و توپوگرافی، بیان کننده گسترش شهر درجهت اراضی شیبدار ومناطق کوهستانی بوده است. سرانه فضای سبز در طی دوره مطالعه از 558 در سال 1335 به 25 متر مربع در سال 1390 کاهش یافته است لذا باید برنامه ریزی جهت هم سو کردن روند گسترش شهر با سرانه فضای سبز مورد نیاز جمعیت ساکن در این منطقه صورت گیرد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.