rچکیده مدیریت به عنوان یکی از مهمترین فعالیت های بشر امروزی، نقشی اساسی در موفقیت سازمان ها ایفا می کند. در واقع به مدد این فعالیت است که از منابع و امکانات موجود، بهره برداری معقول و اندیشمندانه به عمل می آید و مسیر توسعه و تعالی با اطمینان خاطر بیشتری پیموده می شود. در فرایند توسعه روستایی نیز، مدیریت نقشی محوری دارد و بدون وجود مدیرانی کارآمد و آگاه به مسائل و مشکلات جامعه روستایی، توسعه این جوامع محقق نخواهد شد. لذا پژوهش حاضر به بررسی نقش مدیریت در توسعه روستایی پرداخته و به دنبال جواب این سوال بوده که آیا شوراها و دهیاران به عنوان متولیان عرصه مدیریت روستایی کشور که از آنها تحت عنوان مدیریت نوین روستایی یاد می شود، توانسته اند در زمینه فعالیت های عمرانی، بهداشتی و توانمندسازی روستاییان، عملکردی موثر و مثبت در راستای نیل به توسعه روستایی داشته باشند یا خیر؟ برای این منظور روستاهای واقع در دهستان بازان از توابع شهرستان جوانرود به عنوان نمونه انتخاب و بر روی آنها مطالعه صورت گرفته است. از میان 11 روستای دارای نهادهای شورا و دهیاری در این دهستان، 5 روستا به عنوان نمونه انتخاب و از هر کدام از این روستاها 20 درصد خانوارها که در مجموع 110 خانوار را شامل شده به عنوان حجم نمونه انتخاب شده است. داده های مورد نیاز از طریق مصاحبه و مشاهده گردآوری شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است همچنین از 15 نفر از مدیران روستایی( شامل 10نفر عضو شورا و 5 نفر دهیار) نیز مصاحبه به عمل آمده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که مدیریت نوین روستایی در محدوده مورد مطالعه در زمینه فعالیتهای عمرانی، بهداشتی و توانمندسازی روستاییان، نتوانسته اند نقشی موفق و موثر داشته باشند و رضایت روستاییان را جلب نکرده اند. لمات کلیدی: مدیریت روستایی، توسعه روستایی، مدیریت مشارکتی، سازمان های محلی، شهرستان جوانرود

محلات قدیمی شهرها به خاطر میراث فرهنگی، بافت و خصوصیات شهری خود جزء مکان های مهم شهری محسوب می شوند. بسیاری از این بافت ها امروزه دچار فرسودگی شده و نقش سنتی خود را از دست داده اند که نیاز به احیا و ساماندهی در این محلات به شدت احساس می شود. ساماندهی وضعیت موجود بافت های فرسوده می تواند با اصلاح سازمان فضایی محله از طریق اصلاح شبکه دسترسی ها، اصلاح ناسازگاری کاربری ها و حذف کاربری های مزاحم و یا تغییر نوع کاربری ها و تخصیص کاربری های شهری مطابق معیارها و استانداردها تحقق پذیرد. در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از مدل های swot، پیش بینی مسکن به روش انبوهه و آزمون علامت (spss) به بررسی مسائل و مشکلات کاربری اراضی محله پرداخته شده است، در مرحله بعد، اهداف بصورت کلی و جزئی تعیین و راهکارهایی جهت رسیدن به اهداف تعیین شده است. سپس با استفاده از ماتریس تحقق اهداف راهکارهای منتخب بر اساس اهمیت امتیاز بندی شده و مهمترین اولویت ها برای ساماندهی محله ارائه شده است. نتایج حاصله از این تحقیق نشان می دهد با رعایت معیارهای کاربری زمین می توان محیطی آرام برای ساکنین محله ایجاد کرد، و با تأمین کاربری های حیاتی و خروج کاربری های ناسازگار از سطح محله باعث افزایش احساس تعلق ساکنین به محله شد، و مانع از مهاجرت ساکنین اصلی محله شد اصلی ترین معیار به کار گرفته شده در این تحقیق رعایت اصل سلسله مراتب فضا بوده است و با تقسیم محله به دو پهنه اصلی مسکونی و تجاری سعی در جدایی کاربری های ناسازگار از یکدیگر و خروج کاربری های مزاحم از پهنه مسکونی شده است.

روستاها با توجه به نقشی که در توسعه ملی دارند از جایگاه ویژه ای در برنامه ریزی های توسعه برخوردارند. به همین دلیل دولت ها با انجام طرح ها و پروژه های عمرانی گوناگون و با هدف ها و سیاست گذاری های مشخص در پی ایجاد دگرگونی ها و تحولات توسعه ای و رسیدن به شرایط مناسب و بهینه ی زیستی در سکونتگاه های روستایی و جلوگیری از مهاجرت روستاییان بوده اند. بر این پایه دولت ها با صرف هزینه های فراوان اقدام به اجرای طرح ها و پروژه های عمرانی در سکونتگاه های روستایی نموده اند. این پژوهش با مد نظر قرار دادن طرح ها و پروژه های عمرانی صورت گرفته (سد سازی) در دهستان های شهرستان خرم دره به تبیین پیامدهای برآمده از اجرای این طرح ها و پروژه های عمرانی در ماندگاری جمعیت روستایی و در نتیجه توسعه و شکوفایی سکونتگاه های روستایی این منطقه پرداخته است. بر این پایه در پژوهش حاضر، روش پژوهش کتابخانه ای و میدانی بوده و با استناد بر آمار و اسناد موجود و پژوهش های میدانی به بررسی شرایط کلی روستاهای مورد مطالعه با تأکید خاص بر بخش کشاورزی در دوره های پیش و پس از احداث سد پرداخته است. روش پژوهش نیز به صورت توصیفی- تحلیلی بوده که روند دگرگونی های جمعیتی سکونتگاه های شهری- روستایی شهرستان، میزان دگرگونی های اراضی کشاورزی روستاهای مورد مطالعه و در نهایت میزان دگرگونی های شاخص های اجتماعی- اقتصادی در جامعه نمونه، مورد مطالعه و تحلیل قرار گرفته است. جهت سنجش و ارزیابی میزان دگرگونی دو گروه از شاخص ها در دو بعد اجتماعی - اقتصادی متناسب و درگیر با ماهیت طرح در روستاهای جامعه هدف، از طرح پانل گذشته نگر استفاده شده است. به این معنا که میزان دگرگونی های شاخص های اقتصادی و اجتماعی روستاهای مورد مطالعه از طریق پرسش نامه طی دو دوره پیش و پس از ایجاد طرح از طریق آزمون های آماری مک نمار، ویلکاکسون، t تک نمونه و t وابسته ارزیابی و سنجش شده است. محدوده ی مورد مطالعه در این پژوهش روستاهای واقع در شهرستان خرم دره می باشد. لازم به ذکر است در منطقه مورد مطالعه شمار 17 روستا وجود دارد که در مجموع دارای 12302 نفر جمعیت (2551 خانوار) می باشند که از میان این روستاها، دو روستا به لحاظ اینکه سدهای مخزنی خاکی در آن ها ساخته شده به عنوان جامعه آماری انتخاب گردیده اند. این دو روستا شامل؛ روستای شویر واقع در دهستان خرم دره و روستای خلیفه لو واقع در دهستان الوند می باشند. در تعیین جامعه نمونه در ابتدا به وسیله روش نمونه گیری کوکران به تعیین حجم نمونه از تعداد کل خانوارها پرداخته شد. سپس برای هر روستا نسبت (سهم) جامعه نمونه را با توجه به نسبت هر روستا به کل جامعه از نظر تعداد خانوار بدست آورده شد. بُعد زمانی پژوهش نیز شامل دو مقطع، پیش از احداث سدهای خاکی یعنی سال های 1365 تا 1380 و پس از آن یعنی 1380 تا 1390 را شامل می شود. یافته های پژوهش نشان می دهد، در این منطقه سرمایه گذاری طرح ها و پروژه های عمرانی (سدسازی) به لحاظ انتخاب نوع طرح و اجرای آن، با شناخت و درک درست از بنیان های منطقه به انجام رسیده و در نمایی فراگیر زمینه ساز ماندگاری جمعیت در سطح روستاهای مورد مطالعه شده است. ساخت سد در روستای خلیفه لو واقع در دهستان الوند نتوانسته به طور کامل از مهاجرت روستایی جلوگیری کند. بخشی از زمینه های آن ناهمگامی و مشارکت نکردن ساکنان روستا با طرح که خود منتج از کم اعتمادسازی میان آنان از طرف مسئولین در یکپارچه سازی اراضی بوده است، می باشد. ولی از رشد منفی آن جلوگیری نموده است. در مقابل در روستای شویر این طرح در رشد اقتصاد کشاورزی و اشتغال زایی در این زمینه و همچنین سایر جنبه ها نتایج چشم گیری به همراه داشته و بر ماندگاری جمعیت در این روستا و در نهایت رشد و توسعه آن کمک نموده است. در سطح دهستان ها، مهاجرت ها از اکثر روستا همچنان ادامه داشته و چنانکه در این زمینه برنامه ریزی دقیقی صورت نگیرد منجر به کاهش جمعیت روستایی شهرستان و متروکه شدن بسیاری از آنان خواهد شد. واژگان کلیدی: ماندگاری جمعیت روستایی، طرح و پروژه عمرانی (سد سازی)، اقتصاد کشاورزی، روستاهای خرم دره

در چند دهه اخیر نظام اجتماعی و اقتصادی کشور دچار تغییر و تحول شده است که در این میان جوامع روستایی کشور به عنوان مهمترین استقرارگاه جمعیت و فعالیت های انسانی در معرض عمیق ترین تحولات اجتماعی، اقتصادی و کالبدی قرار گرفته اند.توسعه روستایی به عنوان یک فرایند تغییر اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در محیط روستا، شامل بهبود بازدهی و افزایش اشتغال و درآمد روستاییان، تامین حداقل قابل قبول سطح تغذیه ، مسکن، آموزش و پرورش و بهداشت می باشد. از این رو روستاهای کشور نیازمند برنامه ریزی مناسب و بنیادی بر اساس اصول و روش های علمی و منطبق بر توانمندیها و کارکردهای خاص آن می باشد، به گونه ای که روستاها را به سوی توسعه و تحول هدایت نماید. هدف این تحقیق بررسی تحولات اجتماعی، اقتصادی و کالبدی و نحوه تاثیر پذیری روستاهای مورد مطالعه از متغییرهایی مانند فاصله تا شهر فسا ، توان بالقوه اقتصادی و ویژگی های اجتماعی- فرهنگی و نهایت اندازه گیری درجه توسعه و تحول روستاهای نمونه و تحلیل و ارائه راهبرد مناسب برای بهره گیری برنامه ریزان در سطوح مختلف می باشد. روش بررسی این تحقیق، مبتنی بر رویکرد توصیفی- تحلیلی است. در زمینه جمع آوری اطلاعات مورد نیاز از روش کتابخانه ای و تحقیقات میدانی استفاده شده است. تحقیق حاضر بر آن است تا با استفاده از روش تاپسیس به این سوالات پاسخ دهد که آیا روستاهای نمونه در 20 سال اخیر تحول داشته اند و عوامل تاثیر گذار بر این تحول را شناسایی کند و در نهایت به سطح بندی و تعیین میزان تحولات 7 روستای نمونه بخش شیبکوه و مرکزی شهرستان فسا بپردازد . متغیرهای تاثیرگذار بر تحول روستاهای این تحقیق فاصله تا شهر مرکزی، توان اقتصادی و کشاورزی و ویژگی های اجتماعی- فرهنگی فرض شده است که در نهایت به اثبات هر یک از این عوامل پرداخته شده است. الگوی حاکم بر این تحقیق رویکرد توسعه پایدار روستایی می باشد. نتایج یافته های پژوهش حاکی از آن است که طی سال های 85- 1365 روستای سنان با کسب رتبه نخست بیشترین و روستای فدشکویه با کسب رتبه هفتم کمترین میزان تحول و توسعه را داشته اند.

مورفولوژی زراعی به عنوان جزئی از ساخت زراعی تحول پذیر است. این تحولات ساختاری-کارکردی پیوسته در حال وقوع است، امّا در جریان اصلاحات ارضی ساخت زراعی تحولات یکباره ای را تجربه نمود. به دنبال آن مالکین افزایش یافتند، مکانیزاسیون وارد روستا شد و جامعه روستایی وارد دنیای سرمایه داری شد. اگر چه تحول جزء لاینفک هر نظامی است، امّا پیامدهای حاصل از این تحولات حائز اهمیت است. جامعه آماری این پژوهش دهستان صالحان می باشد که دارای 9574 نفر جمعیت در سال 1385 بوده است. برای انتخاب روستاهای نمونه از روش نمونه گیری طبقه بندی احتمالی و نمونه گیری مکانی استفاده شده است و روستاهای میشیجان علیا، خراوند و دیوکن به عنوان روستاهای نمونه انتخاب شده اند. روش تحقیق پژوهش حاضر نیز از نوع بنیادی و شناختی و روش جمع آوری اطلاعات به صورت میدانی و کتابخانه ای بوده که برای هر یک از روش ها ابزار خاصی از قبیل: پرسشنامه، نقشه و جداول آماری استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که، دهستان صالحان نیز در جریان اصلاحات ارضی تحولاتی را تجربه نموده است، که بر اثر آن شاهد گسترش مالکیت زارعین در روستاهای مورد بررسی بوده است. پدیده مالکیت خصوصی به همراه افزایش جمعیت و تغییر شیوه کشت و تغییر نوع منابع آب کشاورزی از عوامل اصلی تغییر در مورفولوژی زراعی محدوده هستند. پیامدهای حاصل از این تغییرات بر شیوه تأمین معیشت و درآمد روستاییان تأثیر مستقیم داشته است.

با توجه به بررسی عرصه های کارکردی-ساختی توسط جغرافیا، نقش نیروهای تأثیر گذار در نظام فضایی مطرح می شود. در نظام فضایی یکی از مهم ترین عواملی که به عنوان نیرو بر ساختار سکونتگاهای روستایی اثر می گذارد و خود در مقام یک عامل، متأثر از ساختارها و کارکردهایی واقع می شود، فرایند مشارکت می باشد. پیامد اجرای طرح ها در نظام سکونتگاهی بدون توجه به مشارکت، دست نیافتن به سطح مشخصی از توسعه می باشد. از عوامل اصلی این پدیده نبود بسترهای لازم برای نشان دادن و اجرای مشارکت توسط عناصر و اجزای ساختارهای نظام فضایی روستایی می باشد. نظام فضایی برای ارائه کارکردهای مثبت، نیازمند هماهنگی و انسجام از سوی عناصر تشکیل دهنده خود می باشد. عدم انسجام باعث عدم پشتیبانی ساخت های نظام از هم دیگر خواهد شد. هدف از تحقیق حاضر تبیین کارکردی- ساختی عناصر و اجزای نظام و شناسایی عناصر و نیروهای تاثیر گذار در بروز مشارکت و نیز تبیین مشارکت جهت بررسی تاثیر گذاری آن بر روی تحولات نظام فضایی است. نمونه مورد مطالعه دهستان حومه از بخش مرکزی شهرستان خدابنده می باشد. روش انتخاب شده برای بررسی تحقیق روش کیفی می باشد. روش جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و روش میدانی به صورت مصاحبه گروه های بحث انتخاب شد. همچنین تجزیه و تحلیل اطلاعات از طریق روش تحلیل محتوا صورت پذیرفت. نتایج این تحقیق نشان داد پیش نیازهای نظام فضایی برای بستر سازی مشارکت فراهم نشده و سازوکارهای به وجود آمده بر اساس ساختارها آن ها نتوانسته اند در زمینه مشارکت کارکردهای مناسبی داشته باشند و در نتیجه این مشارکت، روستاهای نمونه دهستان حومه نتوانسته اند در تحولات فضایی سکونتگاه های روستایی تأثیر گذار باشد.

روستاهای ساحلی جنوب کشور از دیرباز در تعامل با کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس بوده اند. این روابط ابتدا برای بدست آوردن سود مالی و بسیار محدود بوده است، ولی به مرور زمان گسترده تر شده و جریانات مالی به سمت روستای مبدأ در جهت رفع نیاز مالی روستاییان ساکن شدت گرفته است. دهستان عسلویه نیز با توجه به موقعیت ساحلی خود از این امر جدا نبوده و سالانه سرمایه ای را از این راه بدست می آورد. هدف از این پژوهش یافتن عللی است که در بوجود آمدن این روابط مالی نقش داشته و همچنین پاسخ به این سوال است که آیا وجوه ارسالی شاغلین در کشورهای حاشیه خلیج فارس به روستای خود، توانسته در بالا بردن سطح توسعه روستای مبدأ تأثیر گذار باشد؟ در این راستا تحقیق حاضر از نوع توصیفی تحلیلی و روش انجام آن میدانی و کتابخانه ای با استفاده از ابزار های پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده است. پرسشنامه در میان اهالی روستاهای دهستان عسلویه که با این افراد در ارتباط خانوادگی بوده اند و مسئولین محلی، توزیع شده است. نتایجی که از طریق تجزیه و تحلیل آماری و با استفاده از آزمونهای مختلف چون رگرسیون بدست آمده، نشان میدهد که روابط و پیوندهای خانوادگی و پیوندهای دینی_ مذهبی عامل جریان سرمایه به روستاها بوده ولی این سرمایه نقش بارزی در توسعه روستایی این دهستان نداشته است. واژگان کلیدی: جریان سرمایه خارجی، سرمایه گذاری، توسعه روستایی، دهستان عسلویه

چکیده: دانش ژئومورفولوژی با شناختی که از وضعیت و شرایط محیطی به دست می دهد ، مبنای برنامه ریزی های مبتنی بر توسعه پایدار است. آمایش سرزمین به عنوان برنامه راهبردی عالمانه محیط و حفاظت در برابر هرگونه بهره گیری هایی که به تخریب و عدم تعادل محیط زیست انسان منتهی شود، از مسائل مهم ژئومورفولوژی کاربردی است. شهرستان طارم از شهرستان های استان زنجان و از مناطق زلزله خیز کشور می باشد. هیچ تردیدی وجود نداردکه بخش هایی از پهنه محدوده ی مورد مطالعه از نظر زمین ساختی فعال و پویا ست. از دیدگاه ژئومورفولوژیکی بیشتر مساحت منطقه از نواحی کوهستانی و تپه ماهور تشکیل شده و اغلب روستاهای واقع در شهرستان از لحاظ ژئومورفولوژیکی برای استقرار سکونتگاه مناسب نمی باشند.در کنار عوامل طبیعی،عوامل انسانی نیز در تشدید تلفات(جانی ومالی)موثرند. عدم توجه و برنامه ریزی صحیح در این خصوص، تراکم جمعیت بالا و نحوه نامناسب پراکنش جمعیت در هنگام وقوع زلزله باعث افزایش خسارات جانی و مالی می گردد . در این پژوهش به منظور تهیه نقشه پهنه بندی نواحی مناسب برای توسعه سکونتگاه های روستایی و همچنین ارزیابی استفاده شده است. جهت (fuzzy logic) پتانسیل آسیب پذیری(ناشی از رخداد زلزله) از مدل منطقی فازی تهیه نقشه پهنه بندی آسیب پذیری و به منظور مکان یابی بهینه سکونتگاه های روستایی بر مبنای پارامتر های ژئومورفولوژی در راستای آمایش سرزمین از نقشه های معیار از جمله: نقشه های فاصله از گسله ها ،فاصله از زمین لغزش ها ،زمین شناسی، شیب ،پتانسیل خطر زلزله ،ارتفاع،واحدهای کلان ژئومورفولوژی و کاربری زمین استفاده از توابع عضویت فازی برای arc gis شد و پس از ساخت و تجزیه تحلیل لایه های اطلاعاتی در محیط نرم افزار product به سمت صفر و عملگر sum ارزیابی استفاده شده است. در توابع منطقی فازی عملگر در حد فاصل آنها قرار می گیرد و آنها را تعدیل می کند. gamma به سمت یک میل می کند ، عملگر با عملگر گامای فازی تلفیق شدند و نقشه پهنه بندی نواحی gis بنابراین لایه های فازی استاندارد شده در محیط مناسب برای توسعه ی سکونتگاه های روستایی تولید شد . نقشه نهایی حاصله ازاین مدل به 5 پهنه با تناسب استقرار بسیار زیاد ، زیاد ، متوسط، کم و بسیار کم تقسیم شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد حدود45 درصد محدوده در بخش های شمالی و شرقی در پهنه ی با تناسب بسیار کم وکم و حدود40درصد مساحت محدوده در پهنه با تناسب بسیار زیاد و زیاد قرار دارد. سپس برای هریک از دهستان های پنج گانه درام،چورزق،دستجرده،آب بر و گیلوان ،مکان هایی جهت استقرار کمپ های امداد رسانی در صورت بروز مخاطرات طبیعی پیشنهاد شد. واژه های کلیدی: مکان یابی، سکونتگاه های روستایی،پارامترهای ژئومورفولوژی، آمایش سرزمین، منطق فازی، شهرستان طارم

شهرها و روستاها به عنوان مراکز اصلی تجمع انسانها و شکل دهنده اصلی بنیان های جغرافیایی یک ناحیه می باشند که دارای روابط خاص با تکیه بر ویژگی های اقتصادی- اجتماعی و فضایی با یکدیگر هستند. پیوندهای روستایی- شهری پدیده ای حاصل از تعامل دوسویه سکونتگاه های روستایی و کانونهای شهری در عرصه منطقه ای است که به سبب جریان های مختلف از جمله جریان افراد، کالاها، اطلاعات، فناوری، نوآوری و مانند آن پدید می آید. این گونه جریانها منشأ دگرگونیهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی محیطهای روستایی می باشد. هدف این تحقیق بررسی جریانات فضایی درونی و بیرونی سکونتگاههای روستایی و نقش و اثرگذاری آنها بر شکل گیری و گسترش فرایند خزش روستایی می باشد. ناحیه مورد مطالعه تحقیق را ناحیه سلیمان آباد، در دهستان گلیجان از شهرستان تنکابن تشکیل می دهد. داده های مورد نیاز از طریق بررسی میدانی، تکمیل پرسشنامه خانوار، شورا و دهیاری در روستاهای مورد مطالعه و برخی اسناد بدست آمده است. داده های جمع آوری از طریق نرم افزار gis ،spss ، آمار توصیفی و آزمون آماری (رگرسیون خطی) تجزیه و تحلیل شده است. نتایج نشان می دهد که جریان جمعیت و جریان سرمایه دو جریان غالب فضایی ناحیه بوده که سبب تحولات فضایی، کالبدی در ناحیه شده است. گسترش فیزیکی کالبدی لجام گسیخته و تغییرات بافت سکونتگاهی، گسترش واحدهای خدماتی – کارگاهی، افزایش ساخت و ساز در بخش مسکن موجب پدیده خزش روستایی شده که تخریب زمین های زراعی و باغی را در پی داشته است.

هدف پژوهش حاضر تبیین نقش طرح هادی در دگرگونسازی کالبدی- فضایی سکونتگاههای روستایی بوده است. طرح هادی مهمترین تلاش برای ساماندهی وضعیت فیزیکی روستا در کشور است که به عنوان سند توسعه روستا محسوب می گردد. بررسی پیشینه پژوهش نشان داد که تحقیقات انجام گرفته در این زمینه بدنبال سنجش میزان دستیابی طرح هادی به اهداف در قالب روشهای کمی و به صورت ارزیابی و ارزشیابی انجام گرفته شده است. اما پژوهش حاضر علاوه بر شناسایی اثرات طرح هادی بر سکونتگاههای مورد مطالعه؛ بدنبال شناسایی نوع و چگونگی عوامل اثرگذار بر طرح هادی در سکونتگاههای مورد مطالعه بوده است. بنابراین، روش مورد استفاده جهت شناسایی چگونگی عملکرد کالبدی- فضایی طرح هادی در وضعیت ساختاری- کارکردی نظام روستایی، روش گراندد تئوری است که یکی از انواع روشهای پژوهش کیفی محسوب می شود. با استفاده از این روش، مصاحبه های عمیق بدون ساختار و نیمه ساخت یافته با ساکنین روستاهای شهرستان ایلام و مشاورین تهیه کننده طرح هادی و مسئولین بنیاد مسکن و استانداری صورت گرفته است. برای تکمیل داده های پژوهش از روشهای مشاهده میدانی و مطالعه متون تخصصی و غیر تخصصی نیز استفاده شده است.

تحولات کالبدی- فضایی روستاها در دهه های اخیر تحت تأثیر روند شتابان شهرگرایی در مقابل روستاگریزی، به ویژه در کشورهای جهان سوم جوامع روستایی را هم از لحاظ کیفی و هم از نظر کمی با تحولاتی بنیادین روبرو ساخته است. کلانشهر کرج نیز از مهم ترین عرصه های تحولات مکانی- فضایی به شمار می رود که تمرکز سرمایه، صنایع، امکانات و خدمات موجب رشد کالبدی و کارکردی شتابان در آن گردیده است. اینگونه رشد شتابان و روند های حاکم بر آن پیامدهایی همچون دگرگونی های همه جانبه در ساخت و بافت روستاهای پیرامونی را در پی داشته است. دهستان محمد آباد واقع در شهرستان کرج، از جمله نواحی روستایی است که در چندین سال اخیر تحت تأثیر موقعیت خاص ارتباطی و نزدیکی با کلانشهر کرج تحولات شتابان و عمیقی را در زمینه های مختلفی همچون: الگوی مسکن و بافت روستایی، کاربری اراضی، ویژگی های جمعیتی، وضعیت اقتصادی و اشتغال روستا تجربه کرده است. علت اصلی بروز این تحولات و تغییر نقش و عملکرد روستا ها را می توان در روابط و پیوندهای میان شهر و روستا جست و جو کرد. این تحقیق نیز در صدد است تا جریانات شکل دهنده پیوندهای روستایی - شهری میان کلانشهر کرج و دهستان محمدآباد و نقش این پیوندها در تحولات کالبدی - فضایی روستاهای پیرامون را مورد بررسی قرار دهد. بر اساس بررسی های انجام گرفته، پیوندهای روستایی – شهری در قالب سه جریان اساسی در منطقه مورد مطالعه شکل گرفته است. جریان سرمایه: سرمایه شهری به دو صورت خصوصی و دولتی به منطقه مورد بررسی جریان یافته است. جریان جمعیت: جریان جمعیت در این منطقه از طریق مهاجرت های دائمی و همچنین آمد و شدهای روزانه بین محل مسکونی و محل کار شکل گرفته است. جریان کالا و خدمات در منطقه مورد مطالعه، که انتقال محصولات کشاورزی از نواحی روستایی به مراکز شهری و در جهت متفاوت، جریان انتقال کالاهای صنعتی و کارخانه ای از مراکز شهری به سکونتگاه های روستایی را در بر می گیرد. در نهایت این پژوهش در بررسی های خود به نتایج زیر رسیده است: - پیوندهای روستایی – شهری بین شهر کرج و روستاهای پیرامونی، مبتنی بر جریانات دو سویه(بویژه سرمایه و جمعیت) و متأثر از کارکرد کلانشهری، توان های محیطی، اجتماعی – اقتصادی و سیاست دولت شکل گرفته – تقویت شده اند. - پیوندهای روستایی – شهری اگرچه در برخی از سکونتگاه های روستایی زمینه های تحول نامطلوب را سبب شده، ولی اثر بخشی مثبت آن بیشتر بوده است. - تقویت پیوندهای روستایی – شهری بین کلانشهر کرج و روستاهای پیرامون، در چهارچوب شبکه منطقه ای با تأکید خاص بر الزامات محلی- منطقه ای نظیر: کارکرد کلانشهر، توان های محیطی، اجتماعی - اقتصادی و سیاست دولت، می تواند زمینه های تحولی مثبت را در ابعاد مختلف برای سکونتگاه های روستایی به دنبال داشته باشد. در نهایت برای تقویت پیوندهای روستایی – شهری در راستای تحولات مثبت در فضای روستایی پیشنهاداتی ارائه گردیده است.

دست یابی به پایداری در هم? ابعاد اقتصادی، اجتماعی و طبیعی در یک جامعه نیازمند برنامه ریزی و دانش دقیق و مربوط به آن می باشد، در روستاهای ایران پایداری در هم? ابعاد در سطح پایین یا اینکه نابرابر می باشد. هدف از پژوهش حاضر بررسی کلی و همه جانبه در مورد مفهوم و همچنین ارزیابی توسع? پایدار و شاخص های آن، با تأکید اصلی و بنیادی بر جنبه های کشاورزی و زندگی کشاورزان روستایی می باشد. بر این اساس این سوال مطرح است که آیا نظام کشاورزی ناحیه روستایی مورد مطالعه از نظر ابعاد مختلف (اقتصادی، اجتماعی و طبیعی) از وضعیت پایداری برخوردار است؟ محدود? مورد مطالعه روستاهای دهستان زرین دشت از شهرستان دره شهر می باشد. جامع? آماری شامل کلی? ساکنان روستاهای دهستان زرین دشت است که 9687 نفر ساکن در 23 روستا می باشند. حجم نمونه که از روش نمونه گیری هدفمند (در دسترس) شامل 6 روستا و 2230 نفر جمعیت طوری انتخاب شده اند که تمام نقاط مختلف دهستان مورد بررسی قرار گرفته است. روش جمع آوری داده ها به دو صورت میدانی و کتاب خانه ای می باشد و روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده که تحلیل یافتخ های گرآوری شده با استفاده از نرم افزارهای spss,gis,excel صورت گرفته است. برای سنجش شاخص ها و رتبه بندی روستا از جنبه های پایداری از مدل تاپسیس استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد از بعد طبیعی، پایداری در محدود? مورد بررسی تا حدودی برقرار است که به موقعیت و مکان جغرافیایی دهستان برمی گردد. در ابعاد اجتماعی و اقتصادی وضع روستاهای مورد بررسی ناپایدار می باشد.

مسکن و تامین آن برای گروههای کم درآمد شهری یکی از مهمترین مشکلات مراکز شهری از سال های 1960 بوده است به نظر می رسد سیاست های اعمال شده در این زمینه به نتایج مطلوب نرسیده است. زیرا متناسب با ساختار اقتصادی و اجتماعی اقشار کم درآمد شهری نبوده است هدف اساسی این تحقیق عبارت از آن است که از میان سیاست های مختلف تامین مسکن گروههای کم درآمد شهری بعد از انقلاب، سیاست اجاره به شرط تملیک مورد بررسی تجزیه و تحلیل قرار داده عوامل و نتایج آنرا بررسی نماید. جامعه آماری تحقیق را واحد مسکونی ساخته شده در محوده فردیس کرج تشکیل می دهد که با استفاده از روش کوکران 202 خانوار ساکن به عنوان جامعه نمونه تحقق انتخاب شده است. داده های تحقیق از طریق بررسی محلی و تکمیل پرسشنامه جمع آوری شده است. داده های جمع آوری شده از طریق آمر توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل شده است . یافته ها نشان می دهد که سیاست اجاره بشرط تملیک به نتایج مطلوب منجر نشده است.

پیدایش سکونتگاه های انسانی و به ویژه روستاها بر پایه عوامل طبیعی و اجتماعی مختلف قرار داشته است. از میان عوامل طبیعی، دسترسی به آب و خاک مناسب در شکل گیری روستاها دخیل بوده است. در برخی شرایط محیط طبیعی انسان را از فعالیت های سازنده و چشم گیر باز داشته و در برخی دیگر با دسترسی آسان و مناسب باعث پویایی و پایداری سکونتگاه های انسانی و بالأخص روستایی شده است. سکونتگاه های روستایی همواره با محیط طبیعی پیوندی عمیق و ناگسستی داشته و محیطی که از نظر توانش محیطی دارای شرایط بهتر و مطلوب تری بوده ، پویایی سکونتگاه ها را فراهم آورده است. با توجه به این امر در این پژوهش به بررسی نقش توانش محیطی در پایداری اقتصادی سکونتگاه های روستایی دهستان آلان بر آغوش، واقع در شهرستان سراب استان آذربایجان شرقی پرداخته شد. با عنایت به بررسی تعدادی از نظریه های مرتبط با موضوع پژوهش حاضر در نهایت، دیدگاه های منتخب و مورد استفاده در این تحقیق دیدگاه های آمایش سرزمین و توسعه پایدار روستایی بود. با توجه به مراحل مختلف این پژوهش، از روش های مختلف کتابخانه ای ومیدانی، جمع آوری اطلاعات از طریق مراجعه به سازمان ها و ادارات مختلف، روش ها و فنون نرم افزاری به خصوص نرم افزارهای spss، excel، arcgis بهره گیری شده است.. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی – تحلیلی می باشد. در ارتباط با پژوهش حاضر دو فرضیه طرح شد که هر دو فرضیه با توجه به بررسی میدانی و تحلیل یافته ها مورد تأیید قرار گرفت. نتیجه بررسی های انجام گرفته مشخص نمود که منطقه ی مورد مطالعه، توانش محیطی پایینی دارد، و یکی از علل ناپایداری اقتصادی در دهستان آلان بر آغوش است که این امر منجر به از دست دادن نیروی جوان و مهاجرت و در نهایت خالی از سکنه شدن شماری از روستاهای این دهستان شده است

روستاهای مرزی با وجود مشکلات خاص، از لحاظ محیطی و انسانی دارای ظرفیت ها و قابلیت های بالایی هستند که ساماندهی این قابلیت ها و توانمندسازی ساکنان سکونتگاههای روستایی مرزی می تواند به دست یابی به اهداف کلان کشور منتهی شود. پژوهش انجام شده با هدف بررسی نقش مبادلات تجاری غیررسمی در تحول کالبدی- فضایی سکونتگاههای روستایی مرزی انجام شده است. در فرآیند تحقیق از دیدگاه پویش ساختاری- کارکردی استفاده شده است. با توجه به ساختار مرزی سکونتگاه های مورد مطالعه، این سکونتگاه ها کارکرد تجاری به خود گرفته اند اما با توجه به محدودیت های محیطی و انسانی، فعالیت تجاری در این نواحی قالب غیررسمی به خود گرفته است، مبادلات تجاری غیررسمی به نوبه خود تاثیراتی از قبیل افزایش اشتغال، افزایش درآمد، تغییر الگوی مسکن و کاربری اراضی در سکونتگاه های مرزی داشته است. هدف اصلی در این پژوهش، تبیین نقش مبادلات تجاری غیر رسمی بر تحول کالبدی- فضایی سکونتگاههای روستایی مرزی بوده است. بررسی این تاثیرات و تغییرات با کمک نقشه های کاربری اراضی، تهیه پرسشنامه و مطالعات کتابخانه ای انجام شده و در نهایت با استفاده از نرم افزارهای spss، arcgis و autocad مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

یکی از مهمترین ابعاد توسعه روستایی وشاید بتوان گفت مهمترین بعد آن، مدیریت روستایی است که نقش بسیار مهمی در هماهنگی فعالیتهای توسعه روستایی بر عهده دارد. مدیریت روستایی در ایران دارای سابقه طولانی می باشد، با این حال هیچ عاملی در عدم موفقیت برنامه های توسعه روستایی مهمتر از عدم درک صحیح از مدیریت روستایی و ویژگی های آن و همچنین تفاوت میان شهر و روستا و در نتیجه تفاوت در نحوه اداره آنها نیست. با نگاهی به سیر تحول مدیریت روستایی در ایران می توان دریافت که در رابطه با مدیریت جوامع روستایی همواره وجود مدیری منطبق با نیازها و شرایط جامعه روستایی احساس می شده است. و کسی را می طلبیده که از بطن جامعه برخاسته و رهبری جوامع روستایی مدیریت آنان را در اختیار گیرد تا همه افراد، تحت مدیریت وی در نیل به اهداف اصلی خود یعنی توسعه و تأمین امنیت خاطر گام بردارند. چنین مدیری از دورانهای مختلف بسته به دوره های مختلف تاریخی با شدت و ضعف هایی وجود داشته و عنوانهای مختلفی را با خود حمل می کرده است. هدف اصلی و در واقع ذینفعان اصلی برنامه های توسعه مردمان روستایی هستند و ارزیابی رضایتمندی آنها از مدیران و مسولان یکی از مهمترین نکاتی است که در جهت تدوین برنامه ها باید مورد توجه قرار گیرد. سوال اصلی پژوهش حاضر این است که نقش عملکرد دهیاری ها در رضایتمندی روستاییان تا چه اندازه بوده است؟ از اینرو تحقیق حاضر به ارزیابی رضایت روستاییان از عملکرد اقتصادی، اجتماعی و کالبدی- زیست محیطی دهیاری های دهستان خاوه شمالی می پردازد. روش تحقیق مورد استفاده در پژوهش حاضر به صورت پیمایشی و از نوع توصیفی و تحلیلی است. دهستان خاوه شمالی از توابع شهرستان دلفان می باشد. جهت انجام این کار در 6 روستای برخوردار از دهیاری، داده های پرسشنامه ای دو قسمتی که یک قسمت درمورد عملکرد دهیاری ها وقسمت دیگر مربوط به ارزیابی رضایت روستاییان از دهیاری ها از مردم روستا جمع آوری شد. در پرسشنامه چهار شاخص اقتصادی، اجتماعی، کالبدی- زیست محیطی ورضایت مورد سنجش و ارزیابی قرار گرفت. پس از جمع آوری و پردازش داده ها با تجزیه و تحلیل آماری با نرم افزار spss و استفاده از آزمون آماری ضریب همبستگی پیرسون این نتیجه حاصل شد که بین عملکرد دهیاری ازنظر ابعاد (اقتصادی ، اجتماعی و کالبدی- زیست محیطی) ورضایت روستاییان رابطه معناداری وجود دارد. بنابراین دهیاری ها از زمان شکل گیری خود تا کنون نقش موثری در مدیریت روستاهای مورد مطالعه ایفا کرده اند. بر اساس نتایج حاصله از پژوهش، مهمترین مشکل دهیاری ها در فرایند مدیریت روستایی ، کمبود منابع مالی و اعتباری برای توسعه بیشترروستا است که علاوه بر کمک دولت ، دهیاری ها نیزبا مشارکت مردم باید راههایی برای تآمین مالی اتخاذ کنند.

کیفیت زندگی مفهومی چند جانبه و چند بعدی است، و تنها جنبه های مادی زندگی را در بر نمی گیرد؛ اندازه گیری و پی بردن به آن خود در گرو عوامل مختلف محیطی – اکولوژیک، اجتماعی - فرهنگی و اقتصادی می باشد و خصوصیات فردی افراد جامعه نیز در آن دخالت دارند. در این پژوهش سعی شده است که به این پرسش اصلی پاسخ داده شود که: معیارها و شاخص های کیفیت زندگی مناسب با ویژگی های بومی- محلی دهستان قرق کدامند آیا روستاهای دهستان قرق شهرستان گرگان از سطح کیفیت زندگی مطلوبی برخوردارند؟ آیا بین سکونتگاه های روستایی دهستان قرق بر اساس کیفیت زندگی در ابعاد مختلف محیطی، اجتماعی، اقتصادی و کالبدی تفاوت فضایی معناداری وجود دارد؟ وچه عواملی بر تفاوت های فضایی سطح کیفیت زندگی در بین روستاهای دهستان قرق موثرند؟ تا از این طریق ابعاد و شاخص های کیفیت زندگی تعریف شود. روش پژوهش در تحقیق حاضر توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر تکمیل پرسشنامه است. 5 روستای دهستان قرق به عنوان نمونه تعیین شده (تکمیل پرسشنامه نزد 340 نفر از سرپرستان خانوارها ) و داده های مورد نیاز از دو روش کتابخانه ای و میدانی گردآوری گردیده است؛ در نهایت، داده های گردآوری شده از دو روش آمار توصیفی و استنباطی (آزمون tو تحلیل واریانس) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. یافته ها نشان می دهند که در مجموع از نظر ابعاد کیفیت زندگی در روستاهای دهستان قرق تفاوت معناداری بین همه روستاها مشاهده می شود و درنهایت روستاهای مورد مطالعه، از نظر سطح کلی کیفیت زندگی، در دو طبقه قرار می گیرند، که در طبقه یک به ترتیب روستاهای جعفرآباد ملک، نوده ملک، قرق و قلی آباد با بالاترین سطح کیفیت زندگی و رضایتمندی جای دارند؛ و در طبقه دو روستای گناره با پایین ترین سطح کیفیت زندگی و رضایتمندی قرار می گیرد. و هم چنین یافته ها حاکی از این هستند که در مجموع بعد فاصله روستا از جاده اصلی، فاصله روستا تاشهر و تنوع قومیتی در روستاها بر کیفیت زندگی روستاهای نمونه تأثیر گذار هستند. به طوری که بعد فاصله بر همه ی مولفه های کیفیت زندگی تأثیر گذار است اما عامل تنوع قومیتی بر کیفیت اجتماعی و کیفیت کالبدی سکونتگاه ها تأثیر گذار است.

یکی از اهداف اصلی توسعه روستایی بهبود کیفیت زندگی و رفاه اجتماعی است. در این زمینه تغییر در ساخت و کالبد فیزیکی و فضایی روستاها یکی از ابعاد موثر در توسعه روستایی است که می تواند تغییرات شگرفی در ساخت و کارکرد روستاها داشته باشد. اجرای طرح هادی روستایی که مهم ترین روش مداخله دولت در روستاهاست، به عنوان مهم ترین سند توسعه روستاها، از سال 1362 در ایران به اجرا گذاشته شده و تاکنون ( 1392 ) در بالغ بر 24 هزار روستا این طرح به اجرا گذاشته شد.

مدیریّت روستایی، پس از انقلاب اسلامی بر محور بینش روستائیان و جامعه روستایی استوار گردید به ویژه آنکه پس از سال 1377 و با تأسیس دهیاری‎ها در روستاها، اداره روستاها به دهیاری‎ها که برخاسته از بطن جامعه روستایی هستند، سپرده شد. با این وصف، دهیاری‎ها در عمل با موفّقیت‎ها و چالش‎هایی روبرو هستند که در پژوهش حاضر که در قالب پایان‎نامه انجام شده به تحلیل چالش های آن پرداخته شده است. نوع پژوهش، کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی است. گردآوری اطلاعات از روش‎های کتابخانه ای و میدانی صورت گرفته است. تجریه و تحلیل داده ها نیز با استفاده از آزمون‎های خی دو و ضریب همبستگی اسپیرمن انجام شده است. نتایج مطالعه نشان می‎دهد که عملکرد مدیریت روستایی در دهستان حومه شهرستان سنندج نسبتا موفق بوده و با وجود نوپا بودن این نهادها مردم از عملکردشان رضایت دارند. اما مهمترین چالش‎های پیش روی مدیرت نوین روستایی دراین دهستان عبارت‎اند از ضعف بنیه مالی دهیاری‎ها، عدم آموزش صحیح دهیاران، نبود مدیریت یکپارچه و ضعف مشارکت مردم. در جهت بهبود یافتن و کارآمد ساختن مدیریت نوین روستایی، لزوم یکپارچه سازی مدیریت در راستای نهادگرایی و افزایش حمایت‎های مالی و برنامه های آموزشی و مشارکتی ضرورت دارد.

پژوهش حاضر با اهداف بررسی شکل تعاملات فضایی فعلی مسلط بر بخش مرکزی شهرستان زابل و شناسایی موانع عمده و اصلی شکل گیری پیوند های روستایی-شهری در محدوده ی مذکور انجام گرفته است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی و روش جمع آوری اطلاعات میدانی و اسنادی بوده است. برای انجام این پژوهش ابتدا با توجه به رویکرد شبکه منطقه ای، جریانات فضایی شامل جریانات جمعیت، کالا و خدمات، سرمایه، تولیدات و اطلاعات و نوآوری مورد بررسی قرار گرفت. سپس عواملی که به عنوان موانع شکل گیری پیوند های روستایی-شهری از رویکرد حاکم بر تحقیق با توجه به شرایط جغرافیایی و اقتصادی- اجتماعی منطقه استخراج گردید مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از بررسی ها و آزمون فرضیات نشان داد که تعاملات فضایی بین روستاهای بخش مرکزی و شهر زابل یک سویه و عمدتاً به نفع شهر زابل بوده است. همچنین موانع عمده و اصلی شکل گیری پیوند های روستایی- شهری در منطقه مورد مطالعه: ضعف محیط طبیعی، ضعف نظام تولید روستایی، ضعف در بازاریابی سرمایه و ضعف در شبکه راه ها می باشد.

اسکان غیر رسمی یکی از معضلات شهرهای حال حاضر می باشد که روز به روز بر تعداد افراد ساکن در آن افزوده می شود، در این میان رویکرد توانمندسازی بعد از رویکردهای گوناگون به عنوان رویکرد موثر در چاره اندیشی این معضل به کار گرفته می شود . این پژوهش با توجه به اهمیت توانمند سازی در دستیابی به توسعه پایدار برای مناطق اسکان غیر رسمی به بررسی عوامل ضعف و قوت این فعالیت، پرداخته است. منطقه مورد مطالعه را ناحیه سنندج تشکیل می دهد و کوشش بر آن بوده است با در نظر گرفتن ضوابط علمی محله هایی به عنوان نمونه انتخاب شود که مصداق کامل اسکان غیر رسمی باشند. بعد از انتخاب مناطق نمونه، با استفاده از روش کوکران خانوارهای نمونه به طور تصادفی انتخاب شده است. داده های مورد نیاز از دو طریق تکمیل پرسشنامه و مصاحبه جمع آوری شده است. داده های جمع آوری شده از روش آمار توصیفی، استنباطی و مطالعه تطبیقی مورد تجزیه و تحلیل و نتیجه گیری قرار گرفته است. نتیجه نشان داده است که فعالیت های توانمندسازی در ناحیه سنندج به دلایلی همانند، توجه صرف به بعد کالبدی و فیزیکی، بی توجهی به عواملی همچون مشارکت اهالی، توجه به آموزشهای فنی و حرفه ای، دادن وام های خود اشتغالی و ایجاد اشتغال برای اهالی، نتوانسته به نتیجه مطلوب دست یابد.

رشد بی رویه شهرها و کلانشهرها زائیدة عوامل و نیروهای متنوعی است که در زنجیره ای همبسته قابل ردیابی است. در واقع، یکی از بارزترین و شناخته ترین عوامل دخیل در این فرایند، مهاجرتهای بی رویة روستایی- شهری و برپایی سکونتگاههای به اصطلاح غیررسمی در حاشیه شهرها، بویژه کلانشهرهاست؛ هرچند دو پدیدة خورندگی و خزش شهری از پدیده های مکمل این روند بی رویة رشد به حساب می آیند که با دست اندازی کانونهای شهری به اراضی پیرامونی و اغلب زمینهای کشاورزی و روستایی پیرامونی در پیوند تنگاتنگ قرار دارند. اگر در عمل سرچشمه همة مسائل محیطی و کالبدی- فضایی شهرها و کلانشهرها در این دو پدیده قابل ردیابی نباشند، لااقل بسیاری از معضلات شهری از این دست، به پس زمینه های بنیادین و فرایندهای مرتبط با آنها باز می گردد؛ از جمله این مسایل می توان به مسایل زیر اشاره کرد: نابودی اراضی حاصلخیز و منابع تجدیدناشدنی، تهدید و کاهش انسجام اجتماعی، جدایی گزینی فضایی، نابرابری و شکاف فزایندة طبقاتی، قانون گریزی و بزهکاری شهری، بیکاری پنهان و آشکار، حذف فضاهای باز، افزایش مصرف سوخت و انرژی، وابستگی روزافزون به خودرو، دسترسی نابرابر به امکانات و تسهیلات آموزشی و بهداشتی- درمانی، آلودگی روزافزون هوا و منابع آب و خاک و تخریب محیطی. با این وجود، هستند کسانی که بی توجه به این همه، توسعه عمومی سرزمین را مرهون گسترش فرایند شهرگرایی و افزایش نرخ شهری شدن عرصه های زیستی بشمار می آورند (ضمنا نک: سعیدی، 1382). در اینجا، برخی الزامات محیطهای مناسب شهری و فرایندهایی که در گذر رشد و گسترش کانونهای شهری و کلانشهری، به جای حلّ و تعدیل نارساییهای زیستی، به پیچیدگیها و نابرابریهای فضایی می افزایند، مورد بحث قرار می گیرند. گسترش شتابان شهر تهران و تبدیل آن به کلانشهر ملی، بویژه طی چند دهة اخیر، زمینة دلنگرانیهایی را برای کارشناسان، سیاستگذاران و مجریان برنامه های عمرانی و نیز شهروندان پدید آورده است. رشد کلانشهر تهران نه تنها موجب درهم ریختگی مرز شهر اصلی و محیطهای پیرامونی آن شده، بلکه مرزهای اداری- سیاسی (از جمله مرز بین شهرستانهای تهران، ری و شمیران) را در عمل کمرنگ ساخته است. محور دربند- کاشانک با در برداشتن حدود 12 روستای پیشین، نمونه ای از رشد شتابان شهری و پدیدة الحاق شهری طی روندهای خزش و خورندگی است. این رساله در نظر داشته است، تا ضمن بررسی روند تحول چشم اندازها در این محور، به شناسایی علل و نیروهای اثرگذار بر آن بپردازد. افزون بر این، این پژوهش ضمن توجه به فرایند تبدیل باغها و فضاهای باز به فضاهای فشردة زیستی و تشدید تراکم جمعیتی، به تعارض بافت کالبدی- فضایی در عرصه های محور مورد پژوهش پرداخته است. در پیشبرد مطالعات این رساله که از نوع بنیادی- کاربردی است، از دو روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است: در روش کتابخانه ای با مراجعه به منابع مختلف علمی، اعم از کتاب، مقاله، گزارش علمی و اسناد مرتبط، از فنون طبقه بندی، ارزیابی منابع، یاددشت برداری و خلاصه نویسی بهره برده و به همین ترتیب، با توجه به فنون پژوهش میدانی، بویژه از شیوه های مشاهدة مستقیم و مصاحبه استفاده نموده است. طراحی محتوای رساله بر اساس 5 فصل بوده است که عبارتند از فصل نخست: کلیات پژوهش؛ فصل دوم: مبانی نظری پژوهش؛ فصل سوم: ویژگیهای محیطی- اکولوژیک و اجتماعی- اقتصادی محور مورد مطالعه؛ فصل چهارم: تحلیل داده ها و یافته های پژوهش؛ فصل پنجم: جمعبندی، نتیجه گیری و آزمون فرضیات. یافته های این رساله حاکی از آن است که رشد شتابان ساخت و ساز در محور مورد پژوهش طی چند دهة اخیر، چشم انداز عمومی آن را که اصالتا محوری حاوی ترکیبی همساز با محیط در دامنه های جنوبی البرز بوده است، کاملا دگرگون ساخته، باغها و کوچه باغهای سرسبز و ییلاقی را به خیابانها و محله های پُررفت و آمد شهری- مسکونی تبدیل ساخته است. افزون بر این، ساخت و سازهای مدرن، از خانه های بزرگ ویلایی تا مجموعه ها و برجهای مسکونی، در کنار واحدهای کوچک و بزرگ سنتی، ضمن تشدید روزافزون تراکم جمعیتی، چهره ای متعارض به بافت عمومی این محور بخشیده است. درواقع، الحاق کلانشهری در محور مورد پژوهش گرچه در آغاز با هدفِ پنهانِ جدایی گزینی فضایی گروههای خاص شهرنشین به پیش رفته است، اما در عمل به نوعی ادغام نامتجانس فضایی- فرهنگی بین ساکنان پیشین و جدید، یعنی اقشار و گروههای مختلف اجتماعی دامن زده است. ادامة این فرایند نه تنها چهرة ظاهری و سیمای درونی این محور را تا به حال تغییر داده، بلکه به نظر می آید به زودی ارتفاعات بالادست این محور را نیز از حالت طبیعی و اولیة خود خارج ساخته، به ساخت و سازهای ناهماهنگ شهری تبدیل سازد.

این پژوهش به بررسی و تحلیل روند پیدایش و گسترش اسکان غیر رسمی در منطقه 19 شهر تهران می پردازد: که در این راستا هدف اصلی تحقیق حاضر آن است که اسکان غیر رسمی در این منطقه را در مورد تجزیه و تحلیل علمی قرار داده و عوامل و عواقب آن را بررسی نموده و در حد امکان راهکارهای اصولی پیشنهاد نماید. بنابراین با توجه به این امر هدف این تحقیق با در مبنا یکی هدف و دیگری ماهیت تشریح گردیده است به طوری که از دیدگاه هدف محصور این تحقیق نوعی تحقیق کاربری است و از دیدگاه ماهیت محور نیز این تحقیق نوعی تحقیق توصیفی –تکوینی می باشد. در این میان مهمترین روش هایی که در این تحقیق به منظور گردآوری داده ها مورد استفاده قرار گرفته است روش کتابخانه ای و میدانی می باشد و در ادامه تعداد جامعه نمونه با استفاده از فرمول کوکران انتخاب و به صورت تصادفی و با توجه به بعد مکانی آنها در جامعه هدف مورد بررسی قرار گرفته و برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار spss استفاده گردیده است. مهمترین عوامل موثر بر شکل گیری اسکان غیر رسمی در منطقه 19 تهران به ویژه شهرک مرتضی گرد از یک سو به مساله مدیریت شهری و وجود خدمات و مشاغل کاذب موجود در تهران و نیز هزینه های هنگفت زندگی در مناطق رسمی تهران و از سوی دیگر وجود افراد بیکار و جویای شغل در سراسر کشور بر می گردد که زمینه ساز گسترش روز افزون این پدیده ناهنجار در این منطقه می باشد، که بر این اساس و با توجه به نتایج به دست آمده در نهایت امر راهکارهای کاربردی و عملی به منظور بهبود و ساماندهی اسکان غیر رسمی در این منطقه ارائه گردیده است.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

درچند دهه اخیردرراستای مطرح شدن مفهوم سرمایه اجتماعی،شیوه های برنامه ریزی نیز بارویکرد به مشارکت مردمی و توسعه پایدار با تاکید برشاخص هایی همچون سنجش سرمایه اجتماعی، پایداری،انعطاف پذیری و مشارکتی بودن شکل گرفت.یکی ازمهمترین دیدگاه های توسعه که درقالب مفاهیم مطرح شده شکل گرفته است«توسعه همه جانبه روستایی» می باشد. با توجه به مباحث مطرح شده، این رساله با انتخاب بخش محروم پشت آب به عنوان مطالعه موردی به بررسی روابط بین مشارکت(سرمایه اجتماعی) وتوسعه روستایی می پردازد. در این راستا با سنجش سطح مشارکت اجتماعی درنواحی روستایی، برخی عوامل تاثیر گذار توسعه روستایی نیز در منطقه مورد سنجش قرار گرفته است.نتایج به دست آمده بیانگراینست که میزان سرمایه اجتماعی و مشارکت در ناحیه مورد مطالعه در حد کم و متوسطی می باشد. علاوه بر آن بالاترین میزان واریانس نیز دربین ابعاد سه گانه سرمایه اجتماعی، مربوط به بعد شبکه است. در یک جمع بندی می توان گفت که بالطبع بین سرمایه اجتماعی و توسعه روستایی رابطه معنا داری وجود دارد و در این خصوص هر یک از این پارامترها می تواند نقش تاثیر گذاری داشته باشد.لذامیزان سرمایه اجتماعی متوسط درصورت تقویت، می تواند نقش تاثیرگذاری را در توسعه همه جانبه روستایی منطقه پشت آب داشته باشد.

دراین رساله مشکلات مسکن شهری استان سیستان و بلوچستان متاثر از عوامل محیط طبیعی ، عوامل اجتماعی ، سیاسی و فنی با برنامه ریزی محلی و ملی مورد ارزیابی قرار گرفته است براساس فرضیات طرح شده پژوهش ، تحت عنوان تاثیر عوامل جمعیتی ، اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی در ایجاد مشکل مسکن می باشند. وجود تنگناهای متعددی از قبیل مشکلات مالی ، فنی ، کمی و کیفی، اجتماعی و انسانی و کمبود مسکن مورد تائید قرار گرفت در طول تحقیق از روش نمونه گیری محلی استفاده شده است براین اساس وضعیت موجود مسکن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و سپس به پیش بینی وضعیت مسکن در زمان آتی پرداخته شده است.

این رساله ساختار اجتماعی و فضایی شهر چابهار متاثر از ایجاد منطقه آزاد تجاری-صنعتی چابهار مورد ارزیابی قرار گرفته است. براساس فرضیات طرح شده در این تحقیق ، منطقه آزاد تجاری-صنعتی چابهار باعث توسعه ناهمگون اجتماعی و فضایی شهر چابهار در کنار افزایش هزینه زندگی، مسکن و بی نظمی های اجتماعی شده است، همچنین ز طرف دیگر ایجاد منطقه آزاد چابهار در افزایش خدمات اجتماعی و فرصتهای شغلی در شهر چابهار نیز موثر بوده است. در طول تحقیق از روش نمونه گیری محلی بهره جسته و براین اساس ساختار اجتماعی و فضایی شهر چابهار مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است . در پایان به ارائه پیشنهاداتی در سطح ملی و محلی برای بهبود عملکرد مناطق آزاد به طور اعم و منطقه آزاد چابهار به طور اخص پرداخته شده است.