چکیده از آنجا که در طول یکصد سال اخیر بسیاری از بزرگان در حوزه های ادبی و علوم انسانی بر تأثیر اوضاع نابسامانی عهد مغول که منجر به تغییر اخلاق و رفتار مردم ایران شد تأکید دارند و حتی بعضی خلق و خوهای منحط کنونی را زاییده شرایط تحمیلی آن عهد می دانند لذا "مسئله" ما در این رساله "ابتدا" بررسی این موضوع – یعنی تغییر اخلاق در نتیجه تغییر اوضاع – به صورت دقیق و با ذکر جزئیات است " سپس " بیان نقش ادبیات ما در انعکاس اوضاع اجتماعی آن روزگار است که دریابیم آیا ادبای ما توانسته اند متعهدانه از عهده این روشنگری با اهمیت بر آیند یا خیر ؟ در خصوص "پیشینه کار" نیز فقط نقل قول های چند سطری در آثار صاحب نظرانی چون ملک الشعرای بهار ، عبدالحسین زرین کوب ، محمد معین ، ذبیح اله صفا ، ادوارد براون ، بدیع الزمان فروزانفر ، مرتضی راوندی ، سید جواد طباطبایی ، صادق زیبا کلام و کاظم علمداری ، وجود دارد که همگی بر انحطاط اخلاقی مردم ایران در روزگار مغول به صورت کلی – خارج از هر گونه بررسی دقیق و ذکر جزئیات و عوامل آن – تأکید کرده اند. "روش" تحقیق به صورت تحلیلی توصیفی است که با بهره گیری از تلفیق سه رشته ادبیات ، تاریخ و علوم اجتماعی انجام گرفته است که نخست ، مبانی نظری امنیت از دیدگاه علوم اجتماعی مطرح که مباحث آن دربخش اول آمده است . سپس با گرد آوری نظرات مورخان و صاحب نظران معاصر ، اوضاع عهد مغول و ویژگی های آن احصا و بررسی که در بخش دوم و سوم مندرج گردیده است . دربخش چهارم ابتدا تمامی انواع امنیت همچون امنیت اجتماعی ، اقتصادی ، ملی ، قضایی ، شغلی ، فردی روانی ، فرهنگی و احساس امنیت در عهد مغول با شواهد ادبی و تاریخی بررسی شد تا چگونگی وضعیت آنها مشخص گردد . در فصل پنجم با بررسی متون ادبی عهد مغول که در بردارنده نظم و نثر بوده تمامی متونی که منعکس کننده اوضاع اجتماعی بود ند برگزیده و مورد استفاده قرار گرفتند تا نقش ادبیات آن عهد دقیق تر بررسی گردد . بررسی ها نشان می دهد که با حاکمیت مغول ، ضعف و نابسامانی در همه حوزه های امنیت اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی و امثال آن مضاعف شد که همین امر با تأثیر مستقیم و غیرمستقیم بر اوضاع اخلاقی و رفتاری سبب تشدید انحطاط در آن عرصه گردید . از سوی دیگر ، شاعران و نویسندگان آن عهد همچون سعدی ، عبید زاکانی ، سیف فرغانی ، ابن یمین فریومدی و حافظ با انعکاس به موقع اوضاع نابهنجار اخلاقی و رفتاری در آثارشان ، پرده از تشدید انحطاط اخلاقی برداشته اند به گونه ای که آثار آنها تنها منبع مفیدی است که از گسترش ناهنجاریها در حاکمیت مغول خبر می دهد .