یکی از روزنامه های فارسی زبان که در خارج از ایران چاپ و منتشر می شد و در ایران مورد علاقه شدید اهل نظر و اصحاب دانش و بینش قرار داشت روزنامه اختر بود که در استانبول کانون اندیشه های نوگرای غربی عاصمه ی جهان اسلام و قطب و محور اسلام به سبک و سیاق جدیدی به مدیریت محمد طاهر تبریزی به طبع رسید. استانبول یکی از مراکز ترقی و روشن فکری و از دیر باز مورد توجه جامعه ایرانی و دوست داران اهل دانش و بینش به شمار می رفت هم چنین هم جواری با سرزمین های متمدن اروپایی به دلیل موقعیت جغرافیایی تجدد وپیشرفت روز افزون استانبول را به همراه داشت و این شهر در انتقال مفاهیم و اندیشه های نوین و متجدد نقش فعالی بر عهده داشت و فضای نسبتا باز مطبوعات آنجا جولان گاه مناسبی برای ارائه و اشاعه افکار نو و آزادی طلبانه ایرانیان مقیم آن جا بود. هم چنین نزدیکی جغرافیایی استانبول به مناطق مرزی ایران و تشابه زبانی و اشتراکات فرهنگی و وجه مذهبی همه جذابیت های خاص را درمقابل سایر نقاط جهان برای ایرانیان آفریده بود تا در آنجا رحل اقامت بیفکنند. در همین برهه از زمان روشن فکران و نخبگان ایران که مردانی آزادی خواه و مترقی و غیرت مند بودند سر خورده از حکومت مستبد و متحجر ومختنق و اوضاع نابسامان فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی عصر خود به دامان مهد دانش و آزادی روی آوردند. این نویسندگان که از مصائب کشور آگاه بودند با استفاده از آزادی و فضای سیاسی استانبول ، اندیشه ها و عقاید نویافته خود را که بی تاثیر از آن محیط نبود ، در جهت حفظ منافع ملی و آگاه نمودن هم وطنان خویش در قالب مقالات سودمند و پرمایه به اطلاع عموم رساندند و در پیش آمدها و اتفاقات دست نوشته هایی گران سنگ از خود به یادگار گذاشتند. چنین بود که این ایرانیان روشن فکر گریخته از وطن «روزنامه اختر» را وسیله ای برای اشاعه افکار آزادی خواهانه خود قرار دادند و به زودی روزنامه اختر مشهور و معروف شد و به صورت ابزاری در دست کسانی افتاد که استبداد و تحجر در جامعه ایران را مانع از وصول به سعادت و سلامت می دانستند و می کوشیدند که با زبان قلم و سلاح اندیشه بتوانند مردم ایران را به اصول حریت ،آزادی، قانون و پیشرفت همه جانبه آشنا سازند. روزنامه اختر میدان جولان فکر و قلم عناصر دانا و بینایی قرار گرفت که به جهاتی از اقامت در وطن چشم پوشیده و در استانبول رحل اقامت افکنده بودند و هم چنین مستقیم و غیر مستقیم تمام سازمانهای سیاسی و اداری ایران را مورد انتقاد شدید قرار می دادند و خواهان از بین رفتن تمامی موانع توسعه نیافتگی در ایران بودند. از جمله کسانی که با این روزنامه همکاری داشتند میرزا عبدالحسین معروف به میرزا آقا خان کرمانی از پیشگامان اندیشه آزادی خواهی در جنبش مشروطه ایران بود و یکی دیگر از سردمداران اختر میرزا ملکم خان می باشد که به دنبال ایجاد اصلاحات اساسی در ایران بود.

the rise and stublishment of safavid dynasty was depend on triangle of tasavof, tashayo and royalty, kings legitimized their power upon these. therefore for the understanding the functions of that period we must explore the role of this elements. although application and emphsise upon dignities such as; complete mentor (morshede kamel), deputy of absent imam (nayebe imame ghayeb), and god’s shade (sayeye khoda) was variant according to situation of dynasty at the process of stublishment, stabilization and the decline. nonetheless the sphere of their effectiveness was such extensive that specially at the field of poetic literature we can recognize the reflection of saffavid kings attitudes on tashayo and tasavof depend on contrast policy with ghezelbashes in favour of interaction with sheea ulema. hence, this research try to discuss about below important subjects at the context of historical evolutions; the reflection of kings political attitude from tasavof to tashayo, authority and functions of sufi elites and position of foghaha in directing literary concepts, samples of effect of interaction and contrast of political and intellectual life at the period of shah ismaiel to end of shah abbas ? on poems of notable poets of that era.

این تحقیق در پی مطالعه ی نقش یهودیان در اقتصاد عصر قاجار است. اوضاع نابه سامان اجتماعی و اقتصادی یهودیان ایران در دوران قاجار و رویکرد به نسبت سختگیرانه ای که اکثریت جامعه ی مسلمان ایران در قبال اقلیت های دینی ساکن این سرزمین داشتند، گذران زندگی را برای ایشان به شدت سخت کرده بود. این در صورتی بود که یهودیان از قدیمی ترین ساکنان ایران و از جمله اقلیت های دینی بودند که از دیرباز در این سرزمین روزگار می گذرانده اند. بر همین اساس در این پژوهش سعی بر این بود تا با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و بررسی اسناد و گزارش های مرتبط با یهودیان، حیات اقتصادی این اقلیت در ایران عصر قاجار مورد بررسی قرار گیرد. اوضاع اقتصادی ایران عصر قاجار و نیز بررسی زندگی اجتماعی یهودیان آن عصر، از پیش زمینه های تحقیق در حوزه ی مورد بحث به شمار می رفت. مطالعه ی اقتصادی دوران قاجار (یا مطالعه ی اقتصاد های زراعی، صنعتی و تجاری آن عصر) و همچنین بررسی پیشینه ی حضور و حیات اجتماعی یهودیان نیز، برای رسیدن به چنین مقصودی صورت پذیرفته است. نتایج تحقیق نشان می دهد که حیات اقتصادی این اقلیت و نقشی که ایشان در اقتصاد عصر قاجار بازی می کردند به شدت تحت تاثیر اوضاع اجتماعی حاکم در این عصر بود. فشارهای اجتماعی موجود موجب می شد تا یهودیان به سمت فعالیت ها و اشتغال های پست و کم اهمیت کشانده شوند. اغلب این فعالیت ها به این علت که کارهای خدماتی بودند نقش چندانی در اقتصاد آن عصر نداشت، گرچه بودند یهودیانی که توانستند در عرصه ی تجارت به جایگاه نسبتا ارزنده ای دست یابند. روابط دیرینه ی یهودیان ایران با یهودیان بصره که یکی از بزرگترین بنادر تجاری خلیج فارس بود و نیز یهودیان هند و بمبئی کمک شایانی به بهبود اوضاع یهود ایران خصوصا یهودیان بوشهر و شیراز کرد. گرچه نباید حضور خارجیان را در ایجاد این روابط از نظر دور داشت. گسترش تجارت شراب نیز موجب ایجاد یک درآمد دائمی برای یهودیان بود. منع دینی اسلام موجب شد تا بازار تجارت شراب خلیج فارس در انحصار یهودیان باشد. حضور خارجیان نیز عامل دیگری در بهبود شرایط برخی از تجار یهود بود. این تجار با استفاده از حضور خارجیان در مراکز تجاری ایران توانستند فعالیت های اقتصادی و بازرگانی خود را گسترش دهند. کلمات کلیدی: یهودیان ایران، قاجار، اقتصاد، تجارت

علم تاریخ نگاری قدمتی هم پای علم تاریخ دارد. در بررسی آثار تاریخی یک مورخ یکی از راه کارهای اعتبار بخشی علمی به آن تشخیص شیوه‎ی نگارش مورخ و ارزیابی سبک وی می‎باشد. از آنجایی که تاریخ نگاری کوششی است برای انتقال روح و اطلاعات زمانه که توسط مورخ انجام گرفته و اندیشه‎های تاریخی خودرا در آثارش متبلور کرده است، پس در بررسی تاریخ نگارانه‎ی آثار تاریخی باید شناختی جامع از وضعیت فرهنگی- اجتماعی عصر مورخ داشت؛ چراکه این تحولات تأثیر مستقیم بر سبک نویسندگی ایشان نهاده است. بااین تفاسیر در این پژوهش که سعی در شناخت تاریخ نگاری عباس اقبال آشتیانی و معرفی آثار وی دارد؛ بررسی وضعیت فرهنگی دوره‎ی قاجار که عصر دگرگونی‎های مهم در تاریخ ایران و جهان بود، ضروری می‎نماید. زیرا در این دوره مراودات اجتماعی، بازرگانی وفرهنگی ایران و جهان غرب افزایش چشمگیری یافت و نیز اندیشه‎ها و افق‎های تازه‎ای در میان مردم پدید آمد. لازم به ذکر است که دامنه‎ی تحولاتی که در عصر قاجار نمایان است شامل تغییر در شیوه‎ی تاریخ نگاری شماری از تاریخ نگاران این دوره شده و همپنین شرایط پیش آمده ظهور افرادی چون عباس اقبال که در تاریخ نگاری معاصر ایران سهم بسزایی داشته را سبب شده است. اقبال از نخستین مورخان نسل مشروطه است که با اتخاذ روش‎هایی از تاریخ نویسی غربی و تأکید بر ناسیونالیسم عصر پهلوی شیوه‎ای مدرن را بوجود آورده و آثار تاریخی بسیاری از خود بر جای گذاشته است. بنابراین پرداختن به زندگی و زمانه‎ی اقبال یکی از مباحث اساسی دراین پژوهش است؛ هم چنین در ادامه معرفی آثار وی و بررسی سبک نویسندگی ایشان مورد توجه قرار گرفته است. از آنجایی که این پژوهش از نوع بنیادی است، شیوه مورد استفاده در آن توصیفی- تحلیلی می‎باشد که به روش کتابخانه‎ای و از طریق فیش نویسی انجام شده است.