چکیده: مقدمه : زایمان زودرس یکی از مشکلات عمده بهداشت بوده و به علت ارتباط قوی با مرگ و میر دوران نوزادی، اختلالات طولانی مدت و هزینه های گزاف مراقبت های بهداشتی به عنوان پیامدی کلیدی در کشورهای توسعه یافته مورد توجه بوده و به صورت یک مشکل عمده بهداشت عمومی در سطح بین المللی باقی مانده است. امروزه دیدگاه های سلامت به عوامل تعیین کننده غیر طبی سلامت توجه ویژه ای معطوف شده است . هر یک از این تعیین کننده ها به خودی خود و یا از طریق تاثیر بر یکدیگر وضعیت سلامتی را به شدت تحت تاثیر قرار می دهندو سبب بروز بی عدالتی هایی در وضعیت سلامت می گردند. محققان هنوز در نیافته اند که علت زایمان زودرس در نتیجه تقابل و تاثیر متقابل فاکتورهای اجتماعی اقتصادی پزشکی و روانی است و یا هر کدام از موارد فوق میتوانند مستقیما سبب بروز زایمان زودرس شوند. لذا بر ان شدیم تا پژوهش حاضر با هدف "طراحی و آزمون مدل ارتباطی تعیین کننده های اجتماعی موثر بر سلامت زایمان در فرآیند زایمان زودرس " را انجام دهیم. مواد و روشها: مطالعه به روش طولی بر روی 500 زن باردار در چهار بیمارستان شهر تهران بین هفته های 24 تا 28 بارداری انجام شد.زنان پرسشنامه های خود گزارش دهی مرتبط با تعیین کننده های اجتماعی ساختاری و بینابینی را تکمیل نمودند.نمونه ها تا زمان زایمان پیگیری شدندوپس از زایمان اطلاعات مربوط به مادر و نوزاد جمع اوری شد و با استفاده از نرم افزار 21 spss و8/8lisrel و به کار گیری تحلیل مسیر آنالیز آماری انجام شد. یافته ها:میزان زایمان زودرس در پژوهش حاضر 6/15 درصد بود. نتایج آزمون مدل بیانگر مطلوبیت ، تناسب بالای مدل و منطقی بودن روابط تنظیم شده متغیرها براساس چارچوب مفهومی می باشد( 99/0=gfi ، 027/0 = rmsea). رگرسیون لجستیک نشان داد بین عوامل ساختاری و بینابینی مورد بررسی در تحقیق به ترتیب خشونت فیزیکی،وضعیت اقتصادی نامطلوب ، استرس مختص بارداری و استرس شانس بروز زایمان زودرس را افزایش می داد.نتایج تحلیل مسیر نشان داد استرس و اضطراب و افسردگی بیشترین اثرات مستقیم و در تاثیر غیر مستقیم، حمایت اجتماعی و بین عوامل کل وضعیت اقتصادی اجتماعی ، حمایت اجتماعی، استرس مختص دوران بارداری، استرس و اضطراب و افسردگی بیشترین اثر را بر زایمان زودرس داشتند. بحث:مطالعه نشان داد تعیین کننده های اجتماعی ساختاری و بینابینی بر زایمان زودرس اثر دارد.توصیه به مطالعات مداخلاتی جهت کاهش این عوامل و بهبود وضعیت موجود می شود.

پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی همبستگی است که به منظور بررسی عوامل اضطراب زای قبل و بعد از زایمان در زنان نخست زای مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی و بیمارستانی دانشگاههای علوم پزشکی تهران و شهید بهشتی در سال 1378 انجام گرفته است. در این پژوهش 100 خانم باردار از مراجعین به بیمارستانهای آموزشی و مراکز بهداشتی درمانی وابسته به دانشگاههای علوم پزشکی شهید بهشتی و تهران براساس نمونه گیری در دسترس واجد شرایط در دو مرحله، ابتدا در هفته 36 بارداری و سپس در هفته چهارم بعد از زایمان مورد بررسی قرار گرفتند. جهت گردآوری داده ها در مرحله اول پژوهش از پرسشنامه ای که شامل آزمون حالت صفت اضطراب ‏‎stai‎‏، خصوصیات دموگرافیک و بارداری، حمایت اجتماعی، رضایت از ازدواج و ترس از زایمان بود و بطریقه مصاحبه ساختار یافته توسط پژوهشگر پر شده بود، استفاده شد و در مرحله دوم پژوهش از پرسشنامه ای که به منازل آزمودنیها پست شده بود و توسط خود آنان تکمیل گردید و شامل آزمون حالت صفت اضطراب ‏‎stai‎‏، خصوصیات زایمانی و نوزاد، رضایت از ازدواج و حمایت اجتماعی بود، استفاده شد. تجزیه و تحلیل بر روی 100 نمونه در دو گروه اضطراب طبیعی و اضطراب پاتولوژیک صورت گرفت. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است. نتایج پژوهش بیانگر مطالب زیر می باشد:58/51 درصد زنان نخست حامله در هفته 36 ام بارداری و 44 درصد زنان نخست زا در هفته چهارم بعد از زایمان اضطراب پاتولوژیک داشتند. اضطراب زنان در قبل از زایمان با سن ازدواج (04/0 = ‏‎p‎‏)، ترس از زایمان (000/0 >‏‎p‎‏) ، ویژگی اضطراب (000/0 > ‏‎p‎‏)، رضایت از ازدواج (01/0 >‏‎p‎‏) و سابقه سندرم پیش از قاعدگی (004/0 >‏‎p‎‏) همبستگی معنی دار آماری داشت. همچنین اضطراب مادر در بعد از زایمان با ویژگی اضطراب (000/0 > ‏‎p‎‏)، رضایت از ازدواج (000/0 > ‏‎p‎‏)، جنسیت ناخواسته نوزاد از نظر مادر (04/0 >‏‎p‎‏) و کمبود حمایت اجتماعی از طرف همسر (04/0 >‏‎p‎‏) همبستگی معنی دار آماری داشت.اضطراب مادر در بعد از زایمان اگرچه با جنسیت ناخواسته نوزاد از نظر همسر همبستگی معنی دار آماری نداشت (08/0 >‏‎p‎‏) اما بطور چشمگیری در گروه اضطراب پاتولوژیک بالاتر بود. بین اضطراب زنان در قبل از زایمان با حاملگی ناخواسته، ترجیح نوع زایمان، حمایت اجتماعی و بیماریهای طبی و مامایی دوران حاملگی تفاوت معنی دار آماری وجود نداشت، همچنین بین اضطراب مادران در بعد از زایمان با نوع زایمان، حاملگی چند قلو، حمایت اجتماعی، وزن تولد و جنسیت نوزاد، تغذیه انحصاری با شیر مادر و بیماریهای طبی و مامایی بعد از زایمان و سابقه ‏‎pms‎‏ اختلاف معنی دار آماری وجود نداشت. بین خصوصیات دموگرافیک از قبیل سن، شغل، تحصیلات، وضعیت مسکن، متراژ سرانه و وضعیت اجتماعی - اقتصادی و اضطراب قبل و بعد از زایمان تفاوت معنی دار آماری مشاهده نشد.