شناسایی گونه ای، پراکنش، فراوانی و بیومس ناجورپایان فلات قاره ایرانی دریای عمان، از جاسک تا گواتر با طول تقریبی 350 کیلومتر در 5 ترانسکت با فواصل تقریبا مساوی، در اعماق10 ،50 ،100 و200 متر صورت گرفت. نمونه برداری بوسیله گرب van veen در سه تکرار انجام شد و برای تعیین خصوصیات فیزیکی رسوبات بستر تکرار دیگری از رسوب برداشت شد. در هر یک از اعماق بوسیله دستگاه ctd، خصوصیات فیزیکی آب ثبت گردید. پس از شناسایی گونه ای و شمارش ناجورپایان، میانگین فراوانی و بیومس در اعماق و ترانسکتهای مختلف محاسبه گردید. شاخص های مختلف اکولوژیکی برای هر یک از ایستگاهها مشخص گردید. روابط شباهت بین ایستگاهها بوسیله دسته بندی کلاستر و mds مشخص گردید. از طریق همبستگی، میزان وابستگی فراوانی و بیومس و شاخص های مختلف زیستی با هر یک از پارامترهای محیطی تعیین گردید. نتایج بدست آمده نشان داد که هفت گونه از ناجورپایان در دریای عمان زیست می کنند که عمق 10 متری به طورمیانگین بیشترین فراوانی و بیومس را داشت و با افزایش عمق از فراوانی و بیومس کاسته شد درحالیکه پراکنش در ترانسکتهای مختلف یکسان بود. بر اساس روابط همبستگی فراوانی و بیومس آنها در هر ایستگاه با اکسیژن محلول، دما، شوری، درصد شن و درصد مواد آلی رسوب ارتباط معنی دار داشت. شاخص های زیستی تنوع، غنا و غالبیت با افزایش عمق کاهش یافتند، درحالیکه شاخص یکنواختی با افزایش عمق افزایش داشت. شاخص های مختلف زیستی با اکسیژن محلول، دما، درصد رس، درصد شن و درصد مواد آلی رسوب ارتباط معنی دار داشت. با توجه به شاخص های شباهت نیز مشخص گردید گلی بودن رسوب بستر موجب شباهت 95 درصدی ایستگاههای مختلف مورد بررسی شده است.

چکیده خارپوستان یکی از قدیمیترین و مهمترین گونه های جانوری هستند که نقش مهمی در اکولوژی آبها مخصوصا آبسنگهای مرجانی ایفا می کنند. با توجه به اینکه بعضی از گونه های خارپوستان دارای ارزش تجاری و صنعتی هستند و اطلاعات کمی از این گونه ها در تنگه هرمز وجود دارد،شناسایی و بررسی سیستماتیک به همراه مطالعه و پراکنش گونه های آنها در منطقه بین جزر و مدی جزیره هرمز از بهمن 1387 تا مرداد 1388 صورت پذیرفت. با توجه به نوع بستر 5 ایستگاه انتخاب شد که در هر ایستگاه مساحت 100 متر مربع در 5 تکرار بررسی شد. نمونه برداری در 3 فصل و به صورت دستی انجام شد. در مجموع 23 گونه خارپوست متعلق به 4 رده ( asteroidea, holothuroidea, ophiuroidea, echinoidea )، 6 راسته (aspidochirota, paxillosida, valvatida, ophiurida, echinoida, clypeastrida )، 9 خانواده (holothuriidae, astropectinidae, luidiidae, astrinidae, ophiotrichidae, ophiocomidae, amphiurida, echinometridae, scutellidae, ) و 11 جنس ( holothuria, astropecten, luidia, asterina, aquilonastra, ophiocoma, amphioplus, amphiopholis, echinometra, echinodiscus ) شناسایی گردید که گونه های شناسایی شده عبارتند از : holothuria atra, holothuria leucospilota, holothuria arenicola, holothuria scabra, holothuria cornusalba, holothuria bacilla, holothuria parva, holothuria pardalis, astropecten monoacanthus, astropecten polyacanthus poly acanthus, astropecten polyacanthus feragmorus, luidia hardwicki, asterina sp., aquilonastra iranica, aquilonastra batheri, aquilonastra marshaei, macrophiotrix elongate, ophiocoma scalopendarina, amphioplus seminudus, amphiopholis sp., echinometra mathaei, echinodiscus auritus, echinodiscus bisperforatus در این تحقیق دو گونه aquilonastra marshaei, aquilonastra batheri از ستاره های دریایی برای اولین بار از آبهای خلیج فارس و دریای عمان گزارش می شوند. بیشترین تراکم خیارهای دریایی در فصل بهار مشاهده شد. برای ستاره سانان، مارسانان و خارسانان بیشترین تراکم را در فصل تابستان مشاهده کردیم. بیشترین تعداد گونه ها نیز در فصل تابستان مشاهده شد. بررسی و آنالیز نتایج بدست آمده از تراکم و عوامل فیزیک و شیمیایی, هیچ گونه ارتباط معنادار آماری بین تراکم خارپوستان با دما و شوری را نشان نداد. وجود کشند قرمز در منطقه بر تراکم و حتی بر تعداد گونه ها تاثیر بسزایی دارد، به حدی که تاثیر عوامل مختلف محیطی دیگر از قبیل دما و شوری را بر روی خارپوستان کاهش میدهد. پراکنش خارپوستان ارتباط مستقیمی با بستر دارد و هر گونه خارپوست را در بستر خاصی می توان یافت. بررسی های حاصل ازشاخص ژاکارد و آنالیز خوشه ای نشان داد که ایستگاه شماره 3 و 5 که از لحاظ بستر مشابه می باشند نیز دارای تشابه زیادی در نوع گونه ها و تراکم گونه ها می باشند.