چکیده مطالعه کانی زایی مس- طلا در منطقه حسن آباد، جنوب غرب نیشابور، (با نگاهی بر مطالعات ژئوشیمیایی سنگ میزبان) به وسیله ی نفیسه تنهایی توالی های پلوتونیک-ولکانیک منطقه حسن آباد بخشی از کمربند ماگمایی شمال شرق ایران بوده که عمدتا همراه با افیولیت های سبزوار-نیشابور-تربت حیدریه و در امتداد گسل درونه رخنمون دارند. از نظر زمین شناسی این منطقه مشتمل بر واحدهای نفوذی قدیمی (دیوریت ها و گرانیت های عمدتا سیلیسی شده)، واحدهای آتشفشانی آندزیتی و تراکی آندزیتی، واحدهای نفوذی و نیمه نفوذی با ترکیب مونزونیت، مونزودیوریت پورفیری و همچنین واحدهای افیولیتی است. داده های تعیین سن u-pb جدید در این تحقیق نشان می دهد که سن واحدهای قدیمی نفوذی با ترکیب دیوریتی کرتاسه، سن واحدهای آتشفشانی ائوسن و واحدهای نیمه نفوذی جدید سنی برابر الیگومیوسن دارند .نفوذی های قدیمی دارای ترکیب کالک آلکالن و نفوذی ها و نیمه نفوذی های جدید دارای ترکیب آداکیتی می باشند. از نظر ژئوشیمیایی ماگمای مادر این سنگ ها عمدتا پرآلومین تا متا آلومین و وابسته به زون فرورانش از نوع حاشیه فعال قاره ای می باشند. کانی زایی در این منطقه (به صورت مس پورفیری همراه با طلای اپی ترمال) بر اساس بررسی های صحرایی، سنگ شناسی و کانی شناسی وابسته به توده های مونزونیتی پورفیری جوان می باشد. کانی زائی طلا در این منطقه همراه با رگه های سیلیسی (کوارتز-آدولاریا) و مرتبط با توده های مونزونیتی جوان بوده در حالی که کانی زایی پیریت،کالکوپیریت، مالاکیت، آزوریت همراه با توده های دیوریتی قدیمی تر می باشد. بررسی مطالعات شاره های درگیر در رگه های کلسیت و کوارتز کانسار مس-طلای حسن-آباد نشان می دهد که عمده شاره های از نوع دوفازی گاز-مایع و تک فازی مایع و گاها تک فازی گازی می باشند. کلیه میانبار بررسی شده در مقاطع مطالعه شده به صورت اولیه بوده و به اشکال تیغه ای، سه بعدی حجمی و نزدیک به کروی و گاها بی شکل و نامنظم دیده می شوند. دمای همگن شدن برای 51 سیال درگیر در کانی کوارتز در دامنه دمایی180 تا 390 درجه سانتی گراد با میانگین 279 درجه سانتی گراد اندازه گیری شد و درجه شوری با دامنه 88/0 تا 31/7 و میانگین 2/3 درصد وزنی نمک طعام محاسبه گردید. دمای همگن شدن برای 51 سیال درگیر در کانی کلسیت نیز به طور جداگانه تعیین گردید و این دامنه دمایی از 165 تا 295 درجه سانتی گراد با میانگین 202 درجه سانتی گراد در تغییر می باشد و درجه شوری با دامنه 18/0 تا 8/4 و میانگین 59/0 معادل درصد وزنی نمک طعام محاسبه گردید. مطالعات ایزوتوپ های پایدار اکسیژن در رگه های کوارتز دار نشان می دهد که احتمالا منشا سیالات کانی ساز آبهای ماگمایی که به شدت با آبهای سازندی دچار اختلاط شده اند می باشد. مطالعات ایزوتوپ پایدار اکسیژن سنگ میزبان نیز نشان دهنده گرانیت نوع i و در نتیجه حاشیه فرورانش قاره ای است.

تحلیل ساختاری زون افیولیتی سبزوار به دلیل وجود زمیندرز بین ایران مرکزی و کپه داغ در این زون، از اهمیت تکتونیکی فوق العاده ای برخوردار است. این زون جزو مناطق شکننده می باشد و گسل ها از مهمترین ساختارهای آن هستند. پوسته اقیانوس سبزوار توسط گسل هایی بر روی پوسته قاره ای ایران مرکزی رانده شده است. به همین دلیل تحلیل هندسی و جنبشی این گسل ها برای درک مکانیسم جایگیری افیولیت ضروری است. ساختارهایی مانند چین ها و ساخت های مدادی، دایک ها و فولیاسیون بخشهای الترامافیک می توانند برای تحلیل جایگیری افیولیت و سرگذشت تکتونیکی منطقه شاخص های خوبی باشند. با توجه به مطالعات صورت گرفته گسل های معکوس با شیب به سمت شمال شمال شرق مانند گسل های بید-طبس-برقبان، افچنگ و عنبرستان-افچنگ از گسل های اصلی منطقه مورد مطالعه می باشند که جایگیری افیولیت توسط این گسل ها و به سمت جنوب جنوب غرب صورت گرفته است. حرکت معکوس این گسل ها در نتیجه وجود یک تنش فشارشی با راستای تقریبی n5e می باشد. وجود فاز فشارشی دیگری با توجه به چین ها و درزه های مرتبط با چین خوردگی و ساخت های مدادی در منطقه اثبات می شود که در این فاز جهت گیری محور های اصلی 1?، ?2 و ?3 به ترتیب 156/07، 264/06، 027/79 میباشد.گسل های با شیب به سمت جنوب مانند گسل قز-سلیمانیه از گسل های جدید تر منطقه می باشند. نتایج حاصله از تحلیل دینامیکی گسل های منطقه وجود حداقل سه نسل تنش(دو نسل فشارش و یک نسل کشش) در زون افیولیتی را اثبات می کند. فاز اول یک فاز فشارشی است که آزیموت تنش افقی بیشینه ی آن 185 است و موقعیت محورهای اصلی تنش ?1، ?2 و?3 به ترتیب 002/13، 270/12و 138/73میباشد. فاز دوم یک فاز کششی است که آزیموت کشش افقی بیشینه آن 194است و موقعیت محورهای اصلی تنش ?1، ?2 و ?3 به ترتیب 077/76، 300/11و 208/10میباشد. فاز سوم یک فاز فشارشی است که آزیموت تنش افقی بیشینه آن 336است و موقعیت محورهای اصلی تنش ?1، ?2 و ?3به ترتیب 156/13، 246/02 و 345/77 میباشد.

چکیده: مجموعه افیولیتی سبزوار در محدوده ای به مختصات عرض جغرافیایی°36 تا ´30 و °36 شمالی و طول جغرافیایی ´30 و°57 تا °58 شرقی و در حاشیه شمال-شمال شرق میکرو قاره ایران مرکزی واقع شده است. واحدهای سنگی در این مجموعه افیولیتی مشتمل بر انواع سنگ های الترامافیک (پریدوتیت ها، دونیت ها و به مقدار کمتر پیروکسنیت ها)، سنگ های مافیک (گابروئی و دیابازیک)، واحدهای ولکانیکی مشتمل بر توالی های آندزیت-بازالتی تا داسیتی به همراه رسوبات آهکی (پلاژیک) و چرت های رادیولاریت متعلق به کرتاسه فوقانی-پالئوسن زیرین می باشند. علاوه بر آن، واحدهای پلاژیوگرانیتی به مقدار اندک و پراکنده، به صورت لنز و یا دایک های کوچک، عمدتا در سکانس پوسته ای (و گاها همراه با دایک های دیابازی موجود در سکانس گوشته ای)، رخنمون دارند. سنگ میزبان پلاژیوگرانیت ها در اغلب موارد، توده های گابرویی، دایک های دیابازی و یا گدازه های افیولیتی می باشند. بر اساس نمودارهای عنکبوتی و چند عنصری بهنجار شده نسبت به کندریت و گوشته اولیه، در این مجموعه، سه گروه پلاژیوگرانیت قابل تشخیص می باشند: 1) گروه اول متعلق به مناطق رازقند و شمال باغجر بوده و با الگویی تقریبا مسطح و اندکی غنی شده از reeها مشخص می-شوند. میزان نسبت 47/1-61/0la(n)/yb(n)×ch= و 57/0-47/0 nb(n)/la(n)×pm= می باشند. این الگو به همراه تهی شدگی در عناصر hfse سرشت تولئیت های جزایر قوسی را نشان می دهند. 2) دسته دوم متعلق به منطقه درفک، نیز تهی شدگی شدید از lreeها نسبت به hreeها به همراه تهی شدگی در nb, ta ti, را نشان می دهد. میزان نسبت 27/0 la(n)/yb(n) ×ch =و 35/0nb(n)/la(n) ×pm= می باشند. این گروه نیز دارای ماهیت تولیئت های جزایر قوسی هستند اما، اولا نسبت به گروه اول تفریق یافته تر بوده، در ثانی از یک ماگمای تهی شده تر شکل گرفته اند. 3) گروه سوم متعلق به مناطق بینق و باغجر، با یک الگوی قاشقی شکل در reeها به همراه آنومالی مثبت eu )56/0-25/0 (nb(n)/la(n) ×pm =از دو گروه دیگر متمایز می شوند. آنومالی منفی در nb, ta, ti و آنومالی مثبت درrb, k, pb, sr از دیگر ویژگی های این گروه بوده، که این خصوصیات مبین سرشت بونینیتی ماگمای مادر این سنگ ها می باشند. دو دسته سنگ میزبان، پلاژیوگرانیت های منطقه را در بر گرفته اند: 1) گابروها با سرشت بونینیتی که با تهی شدگی نسبی از lreeها نسبت به hreeها به همراه آنومالی مثبت euمشخص می شوند. میزان نسبت 3/0la(n)/yb(n) ×ch = می باشد. 2) دایک های دیابازی و گدازه ها با سرشت تولئیت های جزایر قوسی که دارای یک الگوی مسطح و غنی شده از reeها بوده و تهی شدگی از hfseها و غنی شدگی از lileها از اختصاصات این دسته می باشند. گدازه ها و دایک های افیولیتی نیز به عنوان سنگ همراه پلاژیوگرانیت ها در این مجموعه قابل مشاهده هستند. به طور کلی پیلولاواهای منطقه با دو نوع سرشت تولئیت های جزایر قوسی یا کالک-آلکالن و گدازه های جریانی نیز با سه ماهیت متفاوت شامل تولئیت های شدیدا تهی شده، تولئیت های جزایر قوسی و کالک-آلکالن رخنمون دارند. سه نمونه دایک دیابازی در منطقه وجود دارد که در واحدهای الترامافیک، مافیک، فلسیک و ولکانیک نفوذ کرده-اند. گروه اول و سوم این دایک ها دارای سرشت تولئیت های جزایر قوسی بوده و گروه دوم سرشت کالک-آلکالن (به جز یک نمونه با سرشت oib) را نشان می دهند. در نمودارهای تکتونو-ماگمایی تمامی نمونه ها در موقعیت قوس های آتشفشانی قرار می گیرند. طبق مطالعات ایزوتوپی تمام نمونه ها ویژگی مشابه با منشأ گوشته ای prema را نشان می دهند. تعدادی از نمونه ها از آرایش گوشته ای تبعیت نموده و تعدادی دیگر نیز از آرایش گوشته ای تبعیت نمی کنند که این امر به دلیل افزایش میزان نسبت ایزوتوپ استرانسیوم در اثر واکنش با آب دریا می باشد. به طور کلی با توجه به خصوصیات ژئوشیمیایی و دیاگرام های تکتونوماگمایی، یک حوضه مرتبط با زون فرورانش (supra-subduction zone) برای پیدایش پلاژیوگرانیت ها، سنگ های میزبان و گدازه های همراه در مجموعه افیولیتی سبزوار پیشنهاد می گردد.

مجموعه گرانیتوییدی قوشچی در محدوده شمال غربی زون ساختاری ایران مرکزی واقع شده و در پی سنگ دگرگونی پرکامبرین نفوذ نموده است. ترکیب سنگ شناسی این مجموعه بسیار متنوع بوده و مشتمل بر آلکالی فلدسپار گرانیت ها، گرانیت ها و کوارتز سیینیت ها می باشد که به صورت مجموعه ای از توده ها، لنز ها و رگه های گرانیتی به درون سنگ های گابرویی نفوذ نموده اند. این مجموعه توسط دایک های گرانیتی پورفیروئیدی، آپلیتی و دیابازی قطع شده اند. آلکالی فلدسپار گرانیت های قوشچی نشان دهنده بافت های گرانوفیری، گرافیکی، پرتیتی و میرمکیتی هستند. گرانیت های مورد مطالعه غنی از آهن (ferroan) بوده و به گروه گرانیت های نوع a2 تعلق دارند. این سنگ ها از عناصر نادر خاکی سبک غنی هستند و در eu آنومالی منفی نشان می دهند. گرانیت ها نسبت به گوشته اولیه در میزان عناصر تیتانیوم، فسفر، استرانسیوم، باریم، نیوبیوم و تانتال تهی می باشند. ویژگی های ژئوشیمیایی گرانیت ها حاکی از وجود آلایش ماگمای سازنده با سنگ های پوسته قاره ای می باشد. ماهیت سنگ های گابرویی در منطقه قوشچی متآلومین، غنی از منیزیم (magnesian) و کلسیک بوده و در eu آنومالی منفی نشان نمی دهند. گابرو ها بر خلاف گرانیت ها در عناصر نیوبیوم و تانتال تهی شدگی نشان نمی دهند و بیانگر منشأ غنی شده گابرو ها می باشند. همچنین آثار آلایش با پوسته قاره ای در گابرو ها دارای حداقل میزان خود می باشد. سن تبلور سنگ های مجموعه قوشچی با توجه به ایزوکرون rb-sr 252 میلیون سال بدست آمده است. شواهد ایزوتوپی گابرو ها (?nd مثبت و میزان 87sr/86sr پایین) نشان دهنده مشتق شدن این سنگ ها از گوشته غنی شده مشابه با منشأ oib است. ویژگی های ژئوشیمیایی با داده های ایزوتوپی به خوبی هماهنگی داشته و نشان دهنده شکل گیری گابرو ها در موقعیت درون صفحه ای هستند. دامنه تغییرات 87sr/86sr در گرانیت ها بسیار متنوع بوده و احتمالا این تنوع به علت آلایش با سنگ های پوسته پرکامبرین و تفاوت در سن تبلور می باشد. میزان th در نمونه های گرانیتی به علت آلایش با پوسته نسبت به گابرو ها افزایش یافته است. طبق شواهد ژئوشیمیایی عمق تشکیل این سنگ ها به اعماق 100 تا 110 کیلومتری نسبت داده می شده و ترکیب منشأ آن ها با 5 تا 10 درصد ذوب بخشی گوشته گارنت-اسپینل لرزولیتی در مراحل اولیه فاز های کششی محلی در محیط درون قاره ای مشخص می شود. گرانیت ها نیز طی مراحل ماگمایی بعدی در نتیجه آغشتگی ماگمای مافیک با پوسته قاره ای تشکیل یافته اند.

توده گرانیتوییدی قاسم آباد در 45 کیلومتری جنوب غربی شهرستان نیشابور قرار دارد. این توده به درون مجموعه افیولیتی سبزوار نفوذ کرده است و دارای طیف ترکیبی دیوریت، کوارتز دیوریت، گرانودیوریت و گرانیت می باشد و ترکیب غالب آن گرانودیوریت است. دایک های متعددی به درون این توده تزریق شده اند که به لحاظ شرایط و روابط صحرایی به 6 گروه تقسیم شده اند. این دایک ها ترکیب حدواسط تا اسیدی دارند و بافت های پلوتونیکی و ساب ولکانیکی نشان می-دهند. بر اساس مطالعات ژئوشیمیایی دایک های تیپ 1 ترکیب میکرودیوریتی، دایک های تیپ 2 ترکیب آندزیتی، دایک های تیپ 3 و 4 ترکیب داسیتی، دایک های تیپ 5 ترکیب گرانیتی و دایک-های تیپ 6 ترکیب دیوریتی دارند. از نظر تقسیم بندی ژنتیکی، توده گرانیتویید قاسم آباد و دایک های موجود در آن به گرانیتوییدهای نوع i تعلق دارند. این دایک ها دارای ماهیت متاآلومین و کالکوآلکالن هستند. شواهد ژئوشیمیایی موید نقش تبلور تفریقی و به مقدار کمتر آلایش ماگمایی در تکوین و تحول ماگمای سازنده این دایک ها است. این دایک ها از عناصر نادر خاکی سبک غنی شدگی و از عناصر نادر خاکی سنگین تهی شدگی نشان می دهند. آنومالی منفی عناصر با شدت میدان بالا نظیر nb و ti در سنگ های مورد مطالعه از ویژگی های بارز سنگ های کالکوآلکالن و قوس آتشفشانی است. توده گرانیتوییدی قاسم آباد و دایک های موجود در آن از نظر جایگاه تکتونیکی از نوع گرانیتوییدهای قوس آتشفشانی هستند و در زمره گرانیتوییدهای جزایر قوسی (iag) قرار می گیرند. با توجه بررسی های ژئوشیمیایی و ایزوتوپ های nd- sr دایک های موجود در توده گرانیتوییدی قاسم آباد با توده هم منشأ هستند.

مجموعه افیولیتی تربت حیدریه در محدوده ای به مختصات عرض جغرافیایی 18 ?35 تا ?41 ?35 شمالی و طول جغرافیایی ?59 تا ?42 ?59 شرقی بخش شمال شرقی میکروپلیت ایران شرقی-مرکزی را احاطه نموده است. در این منطقه سکانس تقریبا کاملی از یک مجموعه افیولیتی شامل: پریدوتیت های گوشته ای ( هارزبورژیت، دونیت، ورلیت، لرزولیت)، سنگ های کومولایی، مجموعه دایک های صفحه ای،پلاژیوگرانیت ها و واحدهای ولکانیکی (پیلولاوا ها، گدازه های جریانی همراه آهک های پلاژیک) وجود دارد. سنگ های مورد مطالعه ما شامل پلاژیوگرانیت ها (تونالیت ها)، سنگ میزبان پلاژیوگرانیت ها (کوارتزدیوریت و میکرودیوریت)، گدازه ها (جریانی و بالشی) و دایک ها (مونزودیوریت و میکرودیوریت) می باشد. نمودار های عنکبوتی پلاژیوگرانیت ها دارای یک الگوی قاشقی شکل به همراه آنومالی مثبت در eu بوده و نشان دهنده سرشت بونینیتی می باشند. سنگ میزبان پلاژیوگرانیت ها با الگوی مسطح عناصر نادر خاکی وآنومالی منفی eu به همراه تهی شدگی در عناصر hfse و غنی شدگی در lile نشان دهنده سرشت تولئیت جزایر قوسی است. سنگ های آتشفشانی نیز با سرشت تولئیتی بیانگر محیط های مورب و جزایر قوسی می باشند. با توجه به دیاگرام nb/yb در مقابل nb/la که برای تمایز گدازه های مرتبط با قوس و گدازه های غیرمرتبط با قوس استفاده شده است. تمام نمونه ها دارای نسبت nb/la<0.95 بوده و تهی شدگی در عنصر nb را نشان داده و در محدوده قوس پلات شده اند. نمونه های مورد مطالعه دارای ?nd(t)=5.69-8.18 و ?hf(t)=11.86-19.01 می باشند و تمام نمونه ها تمایل به دامنه منشأ مشابه گوشته اقیانوس هند را نشان می دهند. با توجه به تغییرات قابل توجه در مقدار ?nd(t) این نمونه ها احتمالا منبع گوشته ای آن ها می تواند توسط رسوبات پلاژیک فرورانده و یا مذاب مشتق شده از گوشته، یا توسط هضم رسوبات پوسته قاره ای تحت تاثیر قرار گرفته باشد. وجود خواص فرورانشی در تمامی واحد های سنگی این افیولیت نشان دهنده فعالیت زون های مرتبط با فرورانش و احتمالا نشان دهنده فرورانش پوسته اقیانوسی حوضه سبزوار-تربت حیدریه است. به طور کلی با توجه به خصوصیات ژئوشیمیایی و دیاگرام های تکتونوماگمایی، یک حوضه مرتبط با زون فرورانش (supra-subduction zone) برای پیدایش پلاژیوگرانیت ها، سنگ های میزبان، دایک ها و گدازه های موجود در مجموعه افیولیتی تربت حیدریه پیشنهاد می گردد.

مجموعه افیولیتی تربت حیدریه در محدوده ای به مختصات عرض جغرافیایی?35 تا ?41 ?35 شمالی و طول جغرافیایی?59 تا ?42 ?59 شرقی و در شمال شرق زون ساختاری ایران مرکزی واقع است. سنگ های منطقه مورد مطالعه (شمال و شمال شرق تربت حیدریه) یک توالی متشکل از گابرو، اولیوین گابرو، گابرونوریت، اولیوین گابرونوریت، لوکوگابرو، میکروگابرو، میکرودیوریت را در برمی گیرند و سنگ های پریدوتیتی شامل هارزبورژیت، دونیت و لرزولیت می باشند. نمونه های مورد مطالعه ساب آلکالن بوده و سری ماگمایی تولئیتی نشان می دهند. با توجه به داده های الکترون مایکروپروب، ترکیب پلاژیوکلازها در سنگهای گابرویی آنورتیت می باشد و میزان درصد آنورتیت از94.7 an تا 99.6 an تغییر می کند. کلینوپیروکسن های موجود در سنگ های گابرویی از نوع اوژیت و دیوپسید بوده و ارتوپیروکسن ها دارای ترکیب انستاتیت می باشند. درصد فورستریت اولیوین موجود در پریدوتیت های مورد مطالعه از 84 تا 91 درصد در تغییر می باشند. میزان آلومینیم ارتوپیروکسن موجود در هارزبورژیت های مورد مطالعه پائین بوده و گرایش به ارتوپیروکسن موجود در پریدوتیت های جلوی قوس نشان می دهند. کلینوپیروکسن موجود در هارزبورژیت ها نیز دارای میزان سدیم پایینی بوده و در محدوده پریدوتیت های اقیانوسی واقع می گردند. اسپینل موجود در هارزبورژیت ها دارای عدد کروم پایینی بوده در حالی که اسپینل موجود در لرزولیت ها با عدد کروم بالاتری مشخص می گردد. نمودار های عنکبوتی گابروها و گابرونوریت ها آنومالی مثبت eu داشته و نشان دهنده سرشت بونینیتی می باشند. آنومالی منفی eu در نمودارهای عنکبوتی لوکوگابروها و اولیوین گابروها نشان دهنده سری ماگمایی تولئیتی می باشد. وجود خواص فرورانشی در تمامی واحدهای سنگی این افیولیت نشان دهنده فعالیت در زون های مرتبط با فرورانش و احتمالا نشان دهنده فرورانش پوسته اقیانوسی حوضه سبزوار - تربت حیدریه است. به طور کلی با توجه به خصوصیات ژئوشیمیایی و دیاگرام های تکتونوماگمایی، یک حوضه مرتبط با زون فرورانش (supra-subduction zone) برای پیدایش گابروها و پریدوتیت های موجود در مجموعه افیولیتی تربت حیدریه پیشنهاد می گردد. کلید واژه ها: گابرو، هارزبورژیت، دونیت، لرزولیت، ژئوشیمی، افیولیت تربت حیدریه

توده گرانیتوییدی قاسم آباد در جنوب غرب نیشابور و در شمال غرب برگه 1:100000 کدکن و شمال شرق برگه 1:100000 شامکان، با مشخصات طول جغرافیایی ??? ?50 ?35 تا ?16 ?57 ?35 شرقی و عرض جغرافیایی ?15 ?58 تا ?57 ?36 ?58 شمالی، منطقه ای به وسعت 470 کیلومتر مربع را می پوشاند. این توده گرانیتوییدی به درون مجموعه افیولیتی سبزوار نفوذ کرده است و دارای طیف ترکیب سنگ شناسی دیوریت، کوارتز دیوریت، گرانودیوریت و گرانیت می باشد. این توده نفوذی به همراه ولکانیک های همراه آن بخشی از کمربند ولکانیکی شمال شرق ایران می باشد که عمده فعالیت آن معطوف به زمان ائوسن بوده است. آمفیبول و پلاژیوکلاز فراوانترین کانی های این مجموعه سنگی بوده ، ترکیب پلاژیوکلازها در محدوده لابرادوریت تا بیتونیت قرار گرفته و آمفیبول ها دارای ترکیب هورنبلند تا شرماکیت هورنبلند می باشند. دایک هایی با ترکیب بازالت آندزیتی، آنذزیت، داسیت و دیوریت نیز در این مجموعه تزریق شده اند. سنگ های این توده دارای ماهیت متاآلومین و کالک آلکالن پتاسیم پایین تا متوسط بوده و به گرانیتویید های نوع i تعلق دارند. نمودارهای عنکبوتی نیز نشان می دهند که نمونه های مورد مطالعه، دارای غنی شدگی در lile ها (th, k, rb) و lree ها نسبت به hfse ها می باشند. به طور کلی نمونه های مورد مطالعه در نمودارهای متمایزکننده محیط تکتونیکی در قلمرو گرانیتوییدهای قوس های آتشفشانی (vag) قرار می گیرند. ترموبارومتری برروی توده گرانیتوییدی مزبور نشان داد که بنابر نتایج حاصل از زمین فشارسنج آمفیبول اشمیت، آمفیبول ها در این توده گرانیتوییدی در فشار حدود ? کیلوبار و در عمق حدود ?? کیلومتری متبلور شده اند. زمین دماسنجی آمفیبول ها نیز با دماسنج های مختلف، تغییرات دمایی بین ??? تا ??? درجه سانتیگراد را نشان می دهند.

منطقه مورد مطالعه در دو موقیعت جغرافیایی در شمال و شمال غربی سبزوار بین طول های جغرافیایی´30?57تا´40?57شرقی و عرضهای جغرافیایی´20? 36 تا´40? 36 شمالی به وسعت200 کیلومتر مربع و در شمال باشتین بین طول های جغرافیایی´05?57تا´25?57شرقی و عرضهای جغرافیایی´15? 36 تا´25? 36 شمالی به وسعت 300 کیلومتر مربع واقع شده و بخشی از زون افیولیتی سبزوار محسوب می شود. تعداد زیادی گنبد های ولکانیکی با ترکیب آندزیت تا ریولیت در آن زون نفوذ کرده اند. این سنگ ها مربوط به فعالیت های احتمالاً پلیو-پلئیستوسن بوده که به صورت گنبدهای نیمه عمیق تا آتشفشانی در منطقه وجود دارند. بر اساس مطالعات ژئوشیمیایی سنگ های منطقه مورد مطالعه دارای ویژگی های شیمیایی 56%> sio2، 15%<al2o3 ، mgo<3%،ppm sr>400 و غنی شدگی از عناصرlile و lree و تهی شدگی از عناصر y وhree (y<18و yb<1.9) و نسبت های بالای sr/y>40و la/yb>2 بوده و نشان دهنده ویژگی های آداکیتی می باشند. این آداکیت ها به گروه آداکیت های غنی از سیلیس تعلق دارند و دارای ماهیت متاآلومین و سری کالک-آلکالن پتاسیم متوسط تا بالا می باشند. ویژگی های ژئوشیمیایی نمونه های مورد مطالعه، از جمله غنی شدگی از عناصر lree و lile نسبت به hree و hfse، آنومالی منفی عناصر tnt (ta-nb-ti) و موقعیت آنها در نمودارهای متمایزکننده محیط های تکتونیکی، نشاندهنده آن است که این سنگ ها در محیط مرتبط با زون های فرورانش تشکیل شده اند. بررسی های جامع ویژگی های زمین شناسی صحرایی، پتروگرافی، ژئوشیمیایی و ایزوتوپی حکایت از آن دارند که آداکیت های منطقه مورد مطالعه دو دسته می باشند: 1- آداکیت های دامنه جنوبی نوار افیولیتی شمال سبزوار (ساروق، زرد کوهی،کوه سفید) که دارای ترکیب ریولیتی بوده و بسیار تفریق یافته می باشند ( احتمالاً مشابه با پسودو آداکیت ها)، 2- آداکیت های دامنه شمالی نوار افیولیتی شمال سبزوار (نوده انقلاب و کمرتنگ) که دارای ترکیب آندزیتی و داسیتی هستند و تفریق یافتگی کمتری دارند. مطالعات ایزوتوپی نشان می دهد واحدهای آتشفشانی مورد مطالعه در نمودار های ایزوتوپی در محدوده مرز گوشته رایج(prema) با morb واقع شده و نشان دهنده آن است که سنگ های مورد مطالعه از یک گوشته نسبتاً تهی شده مشابه با تیپ مورب همراه با مقدار کمی آلایش پوسته ای نشأت گرفته اند.

منطقه ی مورد مطالعه در 55 کیلومتری جاده ی سبزوار- نیشابور و در نزدیکی روستای سنگ کلیدر(دهنه-ارباب) و در زون ساختاری سبزوار قرار دارد. واحدهای سنگی عمده در سکانس گوشته ای افیولیت سنگ کلیدر، سنگ های پریدوتیتی شامل هارزبورژیت ها و دونیت ها وسنگ های گابرویی شامل الیوین گابرو و پگماتیت گابروها و هم چنین پلاژیوگرانیت با ترکیب دیوریتی و گابرو دیوریتی می باشند. هارزبورژیت مهمترین واحد سنگی تشکیل دهنده ی این سکانس گوشته ای می باشد. بافت هارزبورژیت و دونیت عمدتا هیپیدیومورف گرانولار و پویکیلیتیک و پورفیروکلاستیک است و درجات مختلفی از سرپانتینی شدن را نشان می دهند که بافت شبکه ای را در آن ها ایجاد کرده است. الیوین های موجود در این سنگ ها براساس داده های حاصل از آنالیز epma و بررسی شیمی الیوین ها از نوع فورستریت می باشند. میزان فورستریت (fo) الیوین پریدوتیت های افیولیت سنگ کلیدر از 7/90 تا 3/95 می-باشد. کلینوپیروکسن ها در هارزبورژیت ها ترکیب دیوپسید و طیف ترکیبی en48 fs2 wo44 تا en50 fs4 wo48 و در دونیت ها نیز از نوع دیوپسید و طیف ترکیبی en49 fs3 wo44 تاen51 fs3 wo47 را دارند. ارتوپیروکسن های هارزبورژیت ها در محدوده ی انستاتیت (mg# = 0.914-0.921) و دونیت ها نیز در محدوده ی انستاتیت (mg# = 0.917-0.919) قرار می گیرند. ترکیب شیمیایی انواع اسپینل های کروم دار منطقه در نمودار مثلثی cr3+- fe3+ -+al3 نشان می دهد که هارزبورژیت ها و دونیت های منطقه غنی ازcr و al هستند. عدد کروم اسپینل در هارزبورژیت های منطقه بـین 41/0 تا 69/0 و در دونیت ها بین 41/0 تا 47/0 می باشد. آمفیبول های موجود در واحدهای مختلف افیولیت سنگ کلیدر از نوع کلسیک می باشند و در محدوده ی مگنزیوهورنبلند پلات می شوند و آمفیبول های دیوریت ها و گابرودیوریت ها در گستره آمفیبول های وابسته به فرورانش (s-amph) قرار می گیرند. پلاژیوکلاز های موجود در گابرودیوریت های منطقه در محدوده ی بایتونیت (آنورتیت 7/77 تا 3/86)، پلاژیوکلاز های موجود در دیوریت ها طیفی از آندزین تا بایتونیت (آنورتیت 44تا79) و پلاژیوکلازهای الیوین گابروها طیفی از لابرادوریت تا بایتونیت (آنورتیت 7/57 تا 77) را در بر می-گیرند. در الگوی عناصر نادر خاکی، کلینوپیروکسن های موجود در هارزبورژیت ها در عناصر نادر خاکی سنگین (hree) دارای یک حالت تقریبا مسطح می باشند و کلینوپیروکسن ها در عناصرنادر خاکی متوسط (mree) روند نزولی و سرانجام در عناصر نادر خاکی سبک lree)) تهی شدگی شدیدی نشان می دهند. براساس شیمی کانی های موجود در پریدوتیت های افیولیت سنگ کلیدر و با استفاده از نمودارهای تکتونوماگمایی، سنگ های مورد مطالعه در محدوده ی پریدوتیت های آبیسال – سوپراسابداکشن پلات شده اند و این حاکی از آن است که ژنز این مجموعه ی سنگی احتمالا در یک محیط کمان یعنی سوپراسابداکشن درگیر و تکامل یافته است.

چکیده ندارد.