نام پژوهشگر: رضا فانی

بررسی فقهی حقوقی قصاص درفرض مجنون و سفیه بودن جانی و مجنی علیه
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شهید مدنی آذربایجان - پژوهشکده فقه و حقوق 1394
  زینب اکبری آرباطان   رضا الهامی

مسئولیت کیفری عبارتست از متحمل گردیدن انسان، نتایج و عواقب جرمی را که خود، از روی علم و اختیار مرتکب گردیده و نتایج آن را درک می کرده است. هر انسانی که حائز شرایط عامه تکلیف، یعنی بلوغ، عقل، قصد جنایی و اختیار باشد و مرتکب جرمی گردد، مسئول بوده و مجازات می شود. مسأله ای که حئز اهمیت است این است که آیا اگر مجنون وسفیه که هر دو به عنوان بیمار روانی شناخنه می شوند اگر مرتکب جرمی شوند و جناتی وارد آورند آیا آنان نیز مسئول اعمال خود بوده و مجازات می گردند؟یا برعکس اگر عاقلی موجب جرح و قتل مجنون وسفیه شود چطور؟ جنون از جمله عواملی است که برقوای عاقله و ناطقه فرد اثر می گذارد و موجب پیدایش اختلال در دستگاه عقلی و روانی وی می شود. چنین شخصی قدرت تشخیص و آگاهی، خواست و اراده در حد متعارف را ندارد و معمولاً اعمال خود را بدون آگاهی و اراده انجام می دهد. ولی سفاهت تنها بر عقل معاش شخص سفیه اثر می گذارد و موجب محجوریت وی در امور مالی می-شود ولی تأثیری بر اراده و آگاهی وی نمی گذارد. بنابراین سفاهت مانع مسئولیت کیفری نیست و شخص سفیه نسبت به آثار جزائی اعمال خود مسوول است. موضوع مسئولیت مجانین و سفهاء با توجه به حمایت قانون از ایشان از مباحث مهم حقوق مدنی و کیفری است. مسئولیت مجانین از دیدگاه جزائی به واسطه ی فقدان عنصر معنوی تحقق پذیر نمی باشد. مهمترین مستند ارتفاع مسوولیت کیفری از مجنون قاعده" لا قود لمن لا یقاد منه" می باشد. قاعده مذکور منصوص است و در روایت ابی بصیر به همین عبارت از امام(ع) نقل شده است و مفاد آن سقوط قصاص در مواردی است که مجنی علیه نابالغ و یا مجنون باشد. و در حقوق ایران نیز این قاعده را به قصاص عضو نیز تسرّی داده اند.