نقش وجایگاه تالشان به عنوان یکی ازاقوام قدیم وتاثیر گذار گیلان، در کنارسایر ساکنان منطقه شمالی ایران، دروقوع نهضت جنگل وتحولات منجر به فروپاشی آن، موضوع بررسی این پژوهش است.از آن جا که نهضت جنگل به رهبری میرزا کوچک خان، دراواخر دوره قاجاریه ودرخلال جنگ جهانی اول، علیه خودکامگان داخلی و متجاوزان خارجی در راستای عدالت خواهی و آزادی طلبی شکل گرفت، برای بررسی علل، عوامل واستمرار دوره ی هفت ساله ی نهضت و چگونگی مبارزه و جذب اقشار مختلف مردم، به ویژه تالشان که پیوستگی تاریخی، دینی، اجتماعی، فرهنگی وزبانی با میرزا کوچک خان وآرمان های نهضت داشتند وهم چنین گسستگی طبقات اجتماعی وعلل سقوط نهضت و جدایی تالشان ازمیرزا، هدف اصلی این پژوهش است. این پژوهش که با روش تاریخی- تحلیلی تبیین شده است، تلاش دارد، نشان دهد که با تشکیل نهضت جنگل، تالشان واهالی مناطق شمال و جنوب تالش، به ویژه فومنات که به شدت از دست مظالم حاکمان و ستم های ناشی ازمالیات های سنگین خوانین و زمین داران، اعم از محلی وملی به ستوه آمده بودند، زودترازسایر اهالی گیلان به میرزا پیوستند وموجب قدرتمندی نهضت شدند. هم زمان با تالشان، مخالفان سیاسی دولت قاجاری و سایر فراریان ازداخل وخارج به نهضت محلق شدندکه میرزا، با تسامح و بدون توجه به سوابق و رفتارهای بعدی آن ها، همگی را پذیرفت. با وقوع انقلاب بلشویکی در روسیه که دودمان تزارها را در هم پیچاند، امواج آن زودتر از همه جا، به ایران رسید. نهضت جنگل ورهبری آن به علت گشایشی که ممکن بود در پی این تحول،اتفاقاتی در سیاست داخلی وخارجی ایران پدید آورد، ازاین واقعه استقبال کردند.اما در اواخر جنگ جهانی اول و در پی معاهده برست لیتوفسک، سیاست خارجی انگلیسی، منافع خود رادر ایجاد دیوار بندی علیه بلشویسم و حامیان آن دیدند. چنان چه هم زمان با قرارداد1919م ورسای، تلاش داشتند تا قرارداد 1919م وثوق الدوله را با ایران منعقد کنند.اما با ملاحظه گسترش نهضت های ضد سلطه، به ویژه جنگل، ناکامی در اجرای قرارداد وثوق الدوله، سیاست دیگری رادر پیش گذاشت. انگلیسی ها برای کنترل محیط پیرامونی ایران، قراردادهایی را با بلشویک های تازه به قدرت رسیده، در سال 1921م منعقد کردند ونیز برای سیاست داخله ایران، طرحی نو در افکندند. کودتای 1299 ش /1921م، رضا خان درخلال این شرایط ودر اوج اختلافات اعضای جمهوری شورایی گیلان، رخ داد. میرزا که شکست جمهوری شورایی را نظاره می کرد، به رغم آخرین تلاش ها، نتوانست اتحاد اسلام یا وحدت دیگری را برای برقراری نهضت سامان دهد. تالشان نیز مانند سایر حامیان اولیه نهضت، نتوانستند کاری جز پراکندگی وانشقاق بیشتر،انجام دهند.با حمله نیروهای قزاق تحت فرماندهی رضاخان، تعدادی از جنگلی ها دستگیر،تعدادی هم در جنگل های انبوه تالش، مخفی وتعدادی نیزتسلیم شدند. سرانجام میرزا و گائوک در گردنه گیلوان گرفتار سرمای شدید شدند وجان به جان آفرین تسلیم کردند. گرچه برخی از این افراد و گروه های تالشی، هنگام فروپاشی جنگل، دشمن جانش شدند، اما اهداف وآرمان های تالشان که در راستای هیات اتحاد اسلام و نهضت جنگل شکل گرفته بود، ناکام وناتمام باقی ماند.زیرا بلافاصله برخی ازخوانین بزرگ تالش، دست به انتقام کشیدند وناجوانمردی هایی را بر پیکر بی جان میرزا روا داشتند.