تمام اَشکال نیایش مومنان دلالت بر نوعی برقراری رابطه میان انسان و امری متعالی دارد. حال این پرسش مطرح است که این امر متعالی بر چه هویت و حقیقتی اشاره دارد؟ متون مقدس، اندیشمندان و جامعه دینداران هر دین هر کدام هویت این حقیقت متعالی را به گونه ای معرفی کرده اند. با شناخت مهم ترین آموزه دین، یعنی این حقیقت متعالی و نقش آن در اعمال و اذهان پیروان آن، به شناخت بهتر نهاد دین و در نتیجه به شناخت اثری که دین بر نهادهای دیگر آن جامعه می گذارد، دست می یابیم. رابطه انسان با امر متعالی در دین یهود، رابطه بیناشخصی است، در حالیکه رابطه انسان (آتمن) با «برهمن» در هندو، اینگونه نیست و نوعی وحدت عرفانی و محو شدن انسان در امر متعالی یا به قول معروف «این همانی آتمن و برهمن» مطرح است. از آنجا که دین به صورت یک نهاد جاودانی و زنده بشری است، پس باید بپذیریم که آموزه هر دینی با تاکید بر کتاب مقدس خود، افکار و اعمال پیروان خود را به همان سو سوق می دهد.