در اوایل قرن بیستم، نقد اجتماعی مجالی برای جولان یافت. یکی از عرصه های نقد اجتماعی در ادبیات معاصر و به طور خاص در رمان تجلی یافته است؛ زیرا رمان به دلیل گستره وسیع و فضای باز خویش، بیش از هر نوع ادبی دیگر، تحت تأثیر شرایط و اوضاع جامعه قرار دارد و می تواند ساختار اجتماعی جامعه را در خود بازتاب دهد.. در ادبیات معاصر عربی و فارسی نیز به ویژه در رمان های نویسندگان برجسته، حقایق جامعه به خوبی ترسیم شده و خود گویا و تفسیر کننده بخشی از تاریخ جامعه معاصر به شمار می آید که از جمله این ادبای بزرگ در رمان عربی، نجیب محفوظ است. بر این اساس ما در این مجال برآنیم که با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با هدف بررسی واقعیت های اجتماعی جامعه معاصر مصر و ایران مسائل اجتماعی موجود در این دو رمان و به ویژه مسأله فقر و زنان را از جهت نقد اجتماعی مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم و از نتایج بدست آمده از این پژوهش، تأثیر فراوان فقر در ابعاد و زوایای مختلف زندگی مردم به ویژه رسیدن به فقر فرهنگی است و زنان در این جوامع بیش از مردان در معرض صدمات روحی و عاطفی قرار گرفته اند.