پژوهش حاضر به منظور ارزیابی آثار خشکی بر خصوصیات مورفو-فیزیولوژیک، عملکرد دانه و اسانس دوازده توده رازیانه شامل ارومیه، همدان، کرمان، شیراز، بیرجند، یزد، اردبیل، ابن سینا، کاشان، مشهد، بوشهر و اصفهان، و محلول پاشی عنصر ریز مغذی روی به عنوان راهکاری کاربردی برای غلبه بر آثار زیان بار خشکی بر این گیاه دارویی در سال زراعی ??-???? به صورت کرت های دو بار خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. در این آزمایش دو سطح آبیاری (آبیاری پس از تخلیه 40? رطوبت قابل استفاده در خاک به عنوان شاهد بدون تنش و تخلیه 80? به عنوان سطح تنش) به عنوان فاکتور اصلی و دوازده توده رازیانه به عنوان فاکتور فرعی و دو سطح عنصر ریز مغذی روی (محلول پاشی برگی) با غلظت چهار در هزار و شاهد بدون محلول پاشی به عنوان فاکتور فرعی فرعی در نظرگرفته شدند. بر اساس شاخص حساسیت به خشکی، متحمل ترین تا حساس ترین توده به تنش خشکی به ترتیب شامل توده های شیراز، ارومیه، کرمان، بوشهر، مشهد، ابن سینا، اصفهان، کاشان، اردبیل، همدان، یزد و بیرجند بودند. تنش خشکی موجب کاهش معنی دار صفات محتوای نسبی آب برگ، غلظت کلروفیل و کارتنوئید برگ، فعالیت آنزیم آسکوربات پراکسیداز، عملکرد و اجزا آن و همچنین عملکرد ماده خشک شد، در حالی که صفاتی نظیر غلظت پرولین، فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی کاتالاز و سوپراکسید دیسموتاز و غلظت و عملکرد ماده موثره را افزایش داد. کلمات کلیدی : تنش خشکی، آنزیم های آنتی اکسیدانی، پتانسیل آب، سولفات روی، ماده موثره