چکیده تنوع ژنتیکی 17 جمعیت مریم نخودی جمع آوری شده از سراسر استان کرمانشاه با استفاده از پروتئین های محلول و نشانگر مولکولی issr مورد بررسی قرار گرفت. برای هر جمعیت پروتئین های محلول برگ به روش laemmli استخراج شد و با استفاده از ژل پلی آکریل آمید، الکتروفورز انجام شد. تعداد 6 باند برای 17 جمعیت مورد بررسی مشاهده شد. همچنین از 6 باند حاصل تعداد 4 باند چند شکل بودند. نتایج حاصل از ماتریس تشابه و تجزیه به مختصات اصلی نشان داد که تنوع قابل ملاحظه ای بر اساس پروتئین های محلول در بین جمعیت ها وجود نداشت. تنوع ژنتیکی ژنوتیپ های مورد مطالعه با استفاده از 15 آغازگر issr مورد بررسی قرار گرفت که از این 15 آغازگر 12 عدد دارای باندهای قابل امتیاز دهی بودند. آغازگرهای issr در مجموع توانستند 82 باند تولید کنند، که 80 باند چند شکل و 2 باند چندشکلی نداشت. میانگین تعداد باند تولید شده توسط هر آغازگر برای 17 ژنوتیپ برابر 83/6 بود. آغازگر is6 بیشترین تعداد باند (تعداد 12 باند) و آغازگر is3 کمترین تعداد باند (تعداد 4 باند) را نشان دادند.. نشانگر issr در بین ژنوتیپ ها چندشکلی مطلوبی نشان داد و تمام آغازگرها برای بررسی های گونه مریم نخودی مناسب بودند. نتایج تنوع ژنتیکی بر اساس مارکر issr برای ژنوتیپ-های مورد مطالعه با نتایج مطالعات بیوشیمیایی تطابق نداشت. نتایج نشان داد که ژنوتیپ های 1g، 10g، 15g و 11g دارای بیشترین فاصله ژنتیکی با ژنوتیپ های 2g، 3g، 12g و 7g بودند. گروه بندی حاصل از تجزیه کلاستر نشان داد که جمعیت ها در 4 گروه قرار گرفته و تنوع ژنتیکی با تنوع جغرافیایی تطابق نداشت همچنین نتایج حاصل از گروه بندی با استفاده از تجزیه واریانس مولکولی و تجزیه به مختصات تایید گردید.