پژوهش حاضردرقالبهای خاطره ،اسناد، مقاله ،تحقیق وتدوین بقلم نویسندگان داخلی وخارجی درسه فصل براساس اهداف وسوالات تقسیم بندی شده است.درفصل اول باعنوان « قیام 29 بهمن 56 تبریز» تلاش شده با تجزیه وتحلیل منابع به انگیزه وماهیت قیام تبریزپاسخ داده شود. درفصل دوم «جنبش دانشجویی دانشگاه تبریز(57-56) » به این سوال مهم پاسخ داده شد که نقش دانشجویان درحرکت های انقلابی تبریزچه بود؟ فصل سوم این پژوهش تحت عنوان « نخبگان مذهبی وسیاسی تبریزدرپیروزی انقلاب اسلامی (57- 56)» با تکیه براسناد ومدارک تاریخی وکمک گیری ازفصول قبلی کوشش شده به این پرسش پاسخ داده شود که سردمداران وشخصیت های مذهبی قیام تبریزچه کسانی بودند؟ بی شک همه می دانند که تاریخ پرفرازونشیب آذربایجا ن درطول قرنهای متمادی،جولانگاه تاخت وتازاقوام بیگانه بوده است؛اما نپذیرفتن یوغ استبداد واستعمار را مردان این خطه ازسرزمین ایران به وضوح نشان داده اند. دراین پژوهش به نقش نخبگان مذهبی- سیاسی تبریز درواپسین سالهای انقلاب اسلامی (57-1356) پرداخته شده است. با پیروزی دموکراتها درآمریکا وایجاد فضای بازسیاسی موجب فروکش اختناق درکشورشد با احیاء شدن برخی ازاحزاب وگروهها که جرأت فعالیت نداشتند برسیرمخالفان شاه افزوده شد. شاه با حمایتهای بی دریغ امریکا (کارتر) که او را«رهبرمقتدر» وایران را«جزیره ثبات» درمنطقه ناآرام خاورمیانه خوانده بود با حمله به امام خمینی(ره) به صورت کینه توزانه چالش بزرگ خویش را با مردم ایران آغازنمود. ابتدا دستورچاپ مقاله موهن راعلیه ایشان صادرنمود. سپس با اعتراض مردم شهرقم روبروشد که عکس العمل رژیم به رگباربستن مردم بی دفاع این شهربود. دراربعین کشته شدگان این شهر قیام 29 بهمن تبریزبه وقوع پیوست که ازاولی گسترده تربود. درپی قیام تبریزنیروهای مذهبی با ارشاد قاضی طباطبایی رهبری نهضت اسلامی را به طورکامل بدست گرفتند وسایرجریانات نیزدرکنارآنها مجبوربه همراهی وهمگامی شدند. با اعلام عزای عمومی درچهلم کشته شدگان شهرقم درتبریزوتنظیم اعلامیه ای به امضاء 9 تن ازعلمای تبریزچون؛ قاضی طباطبایی، سیدحسن انگجی،عبدالحسین غروی،میرزا کاظم دینوری و...قیام صورت علنی به خود گرفت وبازار تبریزبه تعطیلی کشانده شد و بازاریان مذهبی درکنارسایراقشارمردم همسوبا نهضت اسلامی شدند. در روزحادثه با ممانعت شهربانی ازورود به مسجد قزللی وتوهین یکی ازمأموران رژیم به مکان امن خالق هستی درگیری آغازمی شود. خط قرمزرژیم با شعار«مرگ برشاه» دراین روزعظیم شکسته می شود. بطوری که پس ازاین قیام درتمام شهرهای ایران این شعارطنین اندازمی شود. دانشجویان دانشگاه تبریز نیزبه پیروی ازعلمای این شهربا رهبری قاضی طباطبایی اعلامیه ای صادرو مردم را به برگزاری مراسم چهلم کشته شدگان شهرقم دعوت نمودند. دانشگاه تبریزدردوجریان مختلف یعنی؛ قیام29 بهمن تبریز وجنبش دانشجویی دانشگاه تبریزنقش خود را به خوبی ایفا نمود بخصوص درجریان دوم که اساتید مسلمان تبریزدرکناردانشجویان با انتشاربیانیه ها وتحصن های اعتراض آمیزتا پیروزی انقلاب اسلامی درسنگرمبارزه با کفروالحاد حضورداشتند. انقلاب اسلامی ایران ازجنبه میزان شرکت نخبگان حایزاهمیت فراوان می باشد. به جزء وابستگان رژیمی همه مردم ایران دعوت امام خمینی (ره) را لبیک گفتند وهرکس نسبت به توان خود به صفوف مبارزه پیوست. ضربه مردم مسلمان ایران دراین روزها به نظام سلطنتی ترمیم ناپذیربود به صورتی که کمررژیم را استراتژی چهلم ها شکست. برخی ازشخصیتهای مهم سیاسی ازجمله ؛ رحمت الله مقدم مراغه ای ،احمد بنی احمد و.. با ایجاد شکاف میان شاه ومردم وگسترده ترشدن دامنه اعتراضات مردمی ازفرصت پیش آمده نهایت استفاده را بردند تا خود را فردی انقلابی ودلسوز مردم جلوه دهند ولی؛ درمعادله سیاسی پیش بینی آنها درست ازآب درنیامد . پس ازپیروزی انقلاب اسلامی نوک تیزحملات خود را متوجه امام خمینی کردند. اینها چه درکسوت روحانی و روشنفکر با سازمان دهی استعمارمی خواستند. هدایت اموررا به مسیردلخواه خود سوق دهند با تبلیغات خطرکمونیسم ازجانب رژیم اینها وجود شاه را مانعی دررا توسعه وگسترش کمونیسم می دانستند. خواستارسرنگونی شاه نبودند.بلکه ؛ درجهت حاکم کردن ارزشهای غربی بودند.